شنیدن قصه‌های زیبا، پندآموز و سرگرم کننده یکی از ماندگارترین خاطرات شیرین ایام کودکی است، قصه‌ها و داستان‌هایی که این روزها کودکان نسل امروز کمتر از آن بهره می‌برند و کمتر مزه شیرین و طعم ماندگارش را می‌چشند.
قصه های تلخ و شیرین، داستان‌های مملو از مردان و زنان قهرمان، ماجراهای پندآموز و عبرت گونه و تجربه‌های ارزشمند زندگی که در دل قصه گویی بزرگترها به کودکان و نوجوانان آموزش داده می‌شد و خواب‌های آرام و مملو از رویاهای کودکانه و قهرمانانه را به ما هدیه می‌کرد امروزه کمرنگ شده‌اند.
دوران کودکی به عنوان مهمترین دوران شکل‌گیری شخصیت فردی و اجتماعی هر انسان محسوب می‌شود که در این دوران قصه گویی یکی از اصولی ترین ابزار آموزشی و تربیتی در فرهنگ قدیمی محسوب می‌شد که این روزها چراغش کم سو شده است.
گرچه برخی قصه‌گویی را نوعی سرگرمی می‌دانند اما می‌توان مهمترین تاثیر آن را ایجاد تجارب مشترک میان شنوندگان و گویندگان دانست، در نقل یک قصه فقط اطلاعات و ماجراهای تلخ و شیرین نیستند که منتقل می‌شوند بلکه تجربه یک زندگی، فرهنگ، ارزش و راه و روش صحیح زندگی کردن است که به شنونده منتقل می‌گردد.
براساس تعریف فرهنگ نامه ادبیات کودکان و نوجوانان، قصه، سخن یا نوشته ای است از روزگاران قدیم که در آن شخصیت های گوناگون خیالی یا واقعی، ماجراهایی می‌آفرینند. قصه ها از روزگاران قدیم برای آموزش، انتقال تجربه ها و تاریخ هر قوم از نسلی به نسل دیگر پدید آمده اند.
منظور از افسانه نیز داستانی است که در آن انسان ها، جانوران، اشیا یا موجودات تخیلی، ماجراهای گوناگون باور نکردنی به وجود می آورند، برای نمونه در برخی افسانه ها، از قالیچه یا تخت یا بال‌هایی سخن گفته شده که انسان به کمک آنها به پرواز درآمده است که گرچه پرواز انسان با این وسیله ها واقعیت ندارد ولی بیانگر آروزی انسان برای کاستن از رنج سفر و گاهی پاسخگوی کنجکاوی های اوست.
داستان نیز به نوشته ای گفته می‌شود که در آن نویسنده فکر اصلی خود را در قالب حکایتی به خواننده ارائه می‌دهد، خواه این داستان جنبه تخیلی و غیرواقعی داشته باشد و خواه واقعیت زندگی در آن با رنگ و روغن تخیل و پرداخت نویسنده آرایش شده باشد.
خداوند نخستین قصه‌گوی عالم هستی
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی گفت: ذات اقدس الهی اولین قصه‌گو و قصه نویس عالم هستی است که رسالت نبی اکرم (ص) را با فضای قصه و داستان از سرنوشت پیشینیان به منظور روشنگری و هدایت بشر توامان کرد.
ابراهیم زره‌ساز افزود: هدف خداوند متعال از کاربرد قصه برای هدایت بشر استفاده از جنبه تربیتی، آموزشی و پرورشی آن و روشنگری برای نوع بشر است بنابراین از این منظر می‌توان به اهمیت قصه و کاربرد آن به عنوان ابزار تربیتی پی برد.
وی اظهار داشت: در عرصه تاریخ نیز شاهد کاربرد متعدد و فراوان قصه در ملل و اقوام مختلف و استفاده از آثار تربیتی و هویت ساز آن هستیم.
وی گفت: اگر امروز فرهنگ عاشورا و محرم پابرجا مانده است به دلیل این است که داستان آن دوران نسل به نسل از اجدادمان به ما رسیده و در ذهن و دل نسل امروز ماندگار شده‌است.
زره‌ساز ادامه داد: در تاریخ کهن سرزمین باتمدن ایران نیز از قصه و افسانه به عنوان ابزار ارزشمند نه تنها برای تربیت و آموزش بلکه به عنوان ابزاری قدرتمند و اثرگذار در جهت حفاظت و صیانت از تمدن، فرهنگ و زبان فارسی استفاده شده که مهمترین این آثار شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی است.
قصه‌گویی هنری برای حفاظت از هویت
مدیر کل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی افزود: در کنار وجود ابزار قصه، قصه‌گویی نیز هنر ارزشمند و دارای ویژگی‌ها و مهارت‌های فراوان است که موجب اثر گذاری قصه و پدیداری و قطعی شدن آثار تربیتی قصه و افسانه شده است.
وی اظهار داشت: با استفاده از هنر قصه و قصه‌گویی می‌توان از هویت تاریخی، ملی و دینی به خوبی برای نسل‌های آینده نمونه و شاهد آورد و اگرچه آشنایی جوانان با هویت گذشتگان در روزگار امروز سخت است اما می‌توان این سختی را با بهره‌گیری از قصه آسان نمود.
وی گفت: نگاه صرف سرگرمی به هنر قصه گویی خطاست و از دیرباز این هنر به عنوان ابزار آموزشی و تربیتی مطرح بوده است.
زره‌ساز افزود: قصه، هنر ابزار گونه است که والدین و بزرگترها به وسیله آن می‌توانند در فرزندان خود تاثیرگذاری تربیتی داشته باشند و در قالب داستان چگونه زندگی کردن و غلبه کردن بر مشکلات زندگی را آموزش دهند.
جشنواره قصه گویی راهی برای آموزش
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی با بیان اینکه به منظور حفظ و ماندگاری هنر قصه گویی امسال برای بیست و دومین سال متوالی جشنواره بین‌المللی قصه گویی در کشور برگزار می‌شود اظهار داشت: این جشنواره در مرحله منطقه‌ای با حضور نمایندگان ۶ استان کشور روزهای ۲۸ و ۲۹ آبان ماه جاری در خراسان رضوی برگزار شد.
وی گفت: در این رقابت‌ها ۳۰ قصه برتر از استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، یزد، سیستان و بلوچستان،کرمان و هرمزگان شرکت کرده و برترین‌های این دوره به مرحله رقابت کشوری در ۳۰ آذر ماه راه یافتند.
وی افزود: در مرحله استانی این جشنواره بیش از ۱۰ هزار نوجوان و کودک پای قصه‌های این جشنواره نشستند که تعداد بسیار زیاد است.
قصه‌های فولکلور میراث گذشتگان
زره‌ساز با بیان اینکه داستان‌ها و قصه‌ها بخش‌های غنی، مهم و فرهنگی در تاریخ ملت‌ها هستند و به عنوان نمادهای فرهنگی هر قوم و ملت محسوب می شوند، اظهار داشت: قصه های فولکلور و عامیانه در هر منطقه، روستا و شهرهای قدیمی فراوان داریم که تنها بخشی از آنها شناخته شده و در فرهنگ شفاهی هستند و بخش زیادی نیازمند تحقیق، شناسایی و استخراج است.
وی با اشاره به اهیمت قصه در فرهنگ تربیتی گفت: قصه گویی هنری است که با ابزار پایه و بنیادین قصه می‌تواند در تربیت و فرهنگ سازی نقش آفرینی کند و هنری کهن محسوب می‌شود که عمر شکل‌گیری آن به زمان شکل گیری داستان‌ها و افسانه‌ها برمی‌گردد.
وی افزود: اهمیت حفاظت و صیانت از داستان ها و افسانه ها به دلیل نقش تاریخی و فرهنگی آنها در تاریخ تمدن یک ملت است که باید بیش از پیش به این امر توجه شود.
زره‌ساز ادامه داد: سابقه تاریخی استان خراسان رضوی در فرهنگ و تمدن ایران زمین بیش از چندین هزار سال است و این قدمت تاریخی نشان از وجود فرهنگ و تاریخ کهنی دارد که خود را در دل داستان‌ها، قصه ها و افسانه ها جای داده و باید هرچه زودتر شناسایی شود.
وی با بیان اینکه جای داشتن قصه ها در فرهنگ شفاهی می‌تواند در گذر زمان دستخوش تغییرات و فراموشی شود، اظهار داشت: تحقیق، بررسی و شناسایی و تشخیص قصه های اصیل و بومی ضرورتی است که باید به آن پرداخته شود و تاکنون مورد غفلت واقع شده است.
مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان رضوی گفت: آمادگی همکاری با اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان برای شناسایی و ثبت ملی قصه های اصیل در فهرست آثار ناملموس را داریم.
وی افزود: پیش بینی می‌شود در هر شهرستان این استان یک تا پنج قصه اصیل و بومی وجود داشته باشد که قابلیت تشکیل پرونده و پیگیری برای ثبت در فهرست آثار ملی را دارد.
قصه گویی جایگزین سرگرمی‌های رایانه‌ای
زره ساز با بیان اینکه این روزها فضای مجازی و بازی‌های رایانه‌ای بین کودکان و نوجوانان رواج فراوان دارد اظهار داشت: اعتیاد بیش از ۶۰۰ میلیون نفر در جهان به فضای مجازی نشان از بحرانی عظیم دارد که باید با هوشیاری و آگاهانه این مهم را با جایگزینی و استفاده به موقع و صحیح از ابزاری مانند قصه مدیریت کنیم.
وی گفت: با استفاده از ابزار و هنر قصه گویی می‌توان نسل کودک و نوجوان را آموزش داد و آنان را از خطرات فضای مجازی آگاه کرد و حتی فرهنگ استفاده از آن را یاد داد.
وی افزود: لازمه موفقیت در این زمینه آگاهی و استفاده موثر از فن و هنر قصه گویی است.
زره‌ساز اظهار داشت: اهمیت قصه گویی در جامعه باید بیش از گذشته نشان داده شود و در این مسیر همکاری دستگاه‌های مختلف بسیار مهم است.
یک نویسنده کتاب کودک نیز در این زمینه گفت: هدف از خلقت، تکامل معنوی انسان است و انسان در تعامل زنده و رو در رو با سایر همنوعان خود و در ارزیابی خویش با آنان، می‌تواند به رشد و شکوفایی دست پیدا کند.
حمید نوایی لواسانی افزود: در جامعه ما این همدلی و ارتباط زنده، روز به روز کمرنگ تر می‌شود.
وی اظهار داشت: ابزار تکنولوژیک با همه نکات مثبتی که در زندگی ما پدید آورده است، هرگز نتوانسته جایگزینی برای رابطه انسان با انسان باشد و خلاء تنهایی او را پر کند و بصیرت تازه ای از زندگی به او ببخشد.
وی گفت: حضور انسان‌ها در کنار یکدیگر، چنان جو آگاهی بخش و منحصر به فرد به وجود می‌آورد که هیچ ابزاری قادر به خلق آن نیست بنابراین باید در ترویج هنر قصه گویی بیشتر تلاش شود.
قصه گویی، هنری به بلندای تاریخ
یک مدرس قصه گویی و نمایشنامه نویسی نیز در این زمینه گفت: قصه و قصه گویی هنری است با قدمت هزاران سال، شخصیت های قصه و قصه گو از هزار توی تاریخ گذر می‌کنند و نو می‌شوند، اما نه چیزی توانسته جایش را بگیرد و نه به دست فراموشی سپرده شده است.
سارا امیدوار افزود: قصه‌گویی در آینه زمان روز به روز زیباتر و دست یافتنی شده است و اینک چنان در روزنه‌های زندگی ما وارد شده که همراه ماست، امروزه وکیل برای دفاع از موکلش قصه می‌گوید، معلم برای آموزش قصه می‌گوید، حتی فروشنده‌ها نیز برای فروش کالاهایشان قصه می‌گویند و مربیان هم برای پرورش، قصه گو می‌شوند.
وی اظهار داشت: 'جاناتان گاتشال' در کتاب حیوان قصه گو پس از تحقیقات علمی ثابت می‌کند که همانگونه که بی اختیار نفس می‌کشیم مغز ما در تمام ساعات شبانه روز در حال قصه ساختن است ما حتی برای برداشتن یک لیوان آب یا حتی غذا خوردن در مغز خود در حال قصه سازی هستیم و این نشان از اهمیت این هنر می‌باشد که از عهد باستان به ما رسیده است.
وی گفت: یادآوری همین نکته بس که خدای عزوجل برای هدایت بشر کتابی فرستاده که پر از قصه‌های خواندنی و شنیدنی است.
نظر شما