خطر ملخ‌های مهاجم به زودی کاهش می‌یابد

ملخ‌های مهاجم که از سال گذشته به کشور وارد شده و خسارات جبران‌ناپذیر بسیاری به  تمام گیاهان زراعی، باغی و حتی علف‌های هرز وارد کردند امسال نیز خبرساز شدند، این نوع ملخ صحرایی قدرت پرواز بسیار زیادی دارد و می‌تواند از کشوری به کشور دیگر و از استانی به استان دیگر مهاجرت کند.

این نوع ملخ‌ها در مسیر عبور خود با تغذیه از سبزینه‌های مختلف از جمله جنگل‌ها، باغ‌های میوه، علوفه، غلات، صیفی و مراتع را از بین می‌برند و با توجه به قدرت تخریبی بالایی که دارند باعث قحطی در منطقه نیز می‌شوند بنابراین مقابله به موقع با آنها از اهمیت بالایی برخوردار است.

«مهران غزوی» روز دوشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایرنا در این خصوص اظهار داشت: از گذشته تا به امروز یکی از رویکردهای موسسه، آینده پژوهشی و تحقیق  در خصوص آفات نوظهور بوده است و راهکارهای مناسب برای کنترل آنها ارائه شده است.

وی با اشاره به آفاتی که در چند سال اخیر وارد کشور شده است، اظهار داشت: مگس زیتون در سال‌های اخیر وارد کشور شد و از زمان ورود همکاران در ستاد موسسه و مناطق درگیر شروع به تحقیقات در زمینه‌های مختلف  در رابطه با این مگس کرده و روش‌های مختلف کنترل اعم از به کاربردن تله‌های مختلف، بیولوژی و اکولوژی آفت و پایش جمعیت مورد بررسی قرار گرفت و منجر به تهیه دستورالعمل‌های اجرایی شد که سازمان‌های مختلف مانند سازمان حفظ نباتات و  معاونت باغبانی وزارت جهاد کشاورزی از آن استفاده می‌کنند.

غزوی تصریح کرد: شب‌پره شمشاد از دو سال گذشته وارد کشور شده و از زمان ورود طرحی شامل چند پروژه در مورد آن  در موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشوربه اجرا درآمده است. ماحصل یکی از پروژه‌های این طرح معرفی حشره‌کش‌های کم‌خطر برای کنترل این حشره بوده است که حفظ و حمایت دشمنان طبیعی در محیط جنگل را به دنبال خواهد داشت.

 ملخ‌ها از کجا آمدند؟

عضو هیات علمی موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور در خصوص آفت ملخ عنوان کرد: ملخی که از اواخر زمستان ۱۳۹۷ و در طول بهار و تابستان امسال خسارت زا بود «ملخ صحرایی» نام دارد که البته به اشتباه به دلیل اینکه از روی دریا عبور می‌کند به آن «ملخ دریایی» نیز می‌گویند.

وی اظهار داشت: طغیان و ایجاد خسارت این ملخ دو منشا دارد یک منشا کشور عربستان است که از آنجا وارد شد و آلودگی در ایران به وجود آمد و دو نسل نیز در ایران تشکیل داد و منشا دوم ملخ‌های داخل خود کشور بودند. این ملخ‌ها به صورت انفرادی در داخل کشور زندگی می‌کنند، بارندگی‌های مناسب در سال گذشته باعث افزایش جمعیت ملخ‌های داخل کشور شده و وضعیت بحرانی در استان‌های سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان، فارس و تا حدودی خوزستان و جنوب کرمان به وجود آمد.

 فاز تهاجمی زندگی ملخ‌ها

رییس بخش تحقیقات حشره‌شناسی تصریح کرد: ملخ صحرایی دو فاز انفرادی و گله‌ای که به اشتباه به آن فاز مهاجر می‌گویند، در زندگی خود دارد که این فازها قابل تبدیل به یکدیگر هستند.

وی توضیح داد: در فاز انفرادی ملخ‌ها به صورت جداگانه از یکدیگر زندگی می‌کنند و تاثیری روی یکدیگر ندارد و به غیر از زمان جفت‌گیری کنار هم ظاهر نمی‌شوند، آنها از گیاهان به صورت مجزا تغذیه می‌کنند، تبدیل به حشره کامل می‌شوند، سپس جفت‌گیری و تخم‌گذاری کرده و نسل بعدی را تشکیل می‌دهند.

غزوی در ادامه اظهار داشت: اگر شرایط جوی مناسبی به وجود بیاید و بارندگی‌های خوبی صورت بگیرد این ملخ‌های انفرادی با پروازهای شبانه در آن منطقه مجتمع می‌شوند و با تماس با هم و رهاسازی مواد شیمیایی خاص روی یکدیگر تاثیر متقابل می‌گذارند که باعث می‌شود رفتار، شکل و رنگ این حشرات تغییر کند و وارد فاز گله‌ای شده و از یکدیگر دوری نکرده و به یکدیگر نزدیک می‌شوند.

وی افزود: اگر در مرحله نوزادی (پوره) باشند دسته‌جات پورگی تشکیل می‌دهند و در جهت یکسان با یکدیگر حرکت می‌کنند و از گیاهان مسیر خود تغذیه کرده و خسارت وارد می‌سازند، زمانی که به حشره کامل تبدیل می‌شوند دسته‌جات پروازی تشکیل داده که به صورت دسته‌های میلیونی از یک جا پرواز می‌کنند و به محل دیگری می‌روند، همچنین پرواز این حالت گله‌ای به صورت روزانه است.

این عضو هیات علمی گفت: هر کدام از این ملخ‌ها که وزنشان به طور متوسط حدود ۳ گرم است در روز به اندازه وزن بدن خود تغذیه می‌کنند درحالیکه وزن ملخ‌های ماده به ۶ گرم نیز می‌رسد، میزان خسارت به زمین‌های کشاورزی و باغات بستگی به حجم دسته ملخ دارد و هرچه تعداد بیشتر و متراکم‌تر باشند، صدمه بیشتری وارد می‌کنند.

وی توضیح داد: تغییر فاز به صورت تدریجی است؛ ابتدا حالت انفرادی، سپس بینابینی و در نهایت گله‌ای است. گله‌ای شدن کامل در طول ۳ یا ۴ نسل صورت می‌گیرد و هرچه تراکم ملخ‌ها در واحد سطح بیشتر باشد برهمکنش ملخ‌ها بیشتر شده و گله‌ای شدن با سرعت و شدت بیشتری به وقوع پیوسته و خسارت بیشتری وارد می‌کنند.

شرایط کنونی کشور برای تولیدمثل ملخ مناسب نیست

رییس بخش تحقیقات حشره‌شناسی عنوان کرد: امسال یک حالت استثنا در خصوص این ملخ‌ها وجود داشت، به عنوان مثال این ملخ‌ها در مناطق مرزی یمن و عربستان به دلیل بارش‌های بی‌سابقه افزایش جمعیت داده و به عربستان آمده‌اند و نسل بعدی را در آنجا تشکیل دادند و سپس از عربستان  وارد کشور ما شدند.

وی ادامه داد: این ملخ‌ها با پروازهای روزانه جابه‌جا می‌شوند و محیط را آلوده می‌کنند، اکنون مشکلی با ملخ‌ها وجود ندارد زیرا فصل سرما و کاهش دما آغاز شده و این حشرات نمی‌توانند بالغ شده، تولید مثل کرده و افزایش جمعیت دهند.

غزوی با بیان اینکه مسئله مهم دیگر اینکه این ملخ‌ها پروازهای فصلی دارند، تصریح کرد: به عنوان مثال ملخ‌ها در عربستان در فصل زمستان یک جمعیت تشکیل دادند و از آنجا به ایران آمدند و در فصل بهار و تابستان افزایش جمعیت دادند و در پایان از ایران به پاکستان رفته‌اند و تابستان و پاییز افزایش جمعیت دادند به همین دلیل نسل آنها باقی می‌ماند. زیرا اگر بخواهند در یکجا بمانند زمانی که فصل نامناسب می‌شود از بین می‌روند.

وی اظهار داشت: الان شرایط برای تولید مثل، تخم‌گذاری و افزایش جمعیت در ایران وجود ندارد زیرا این ملخ ها گرما دوست هستند و در دمای زیر ۲۵ درجه فعالیتشان کاهش می‌یابد.

این عضو هیات علمی اظهار داشت: در زندگی حشرات مرحله‌ای به نام دیاپوز وجود دارد که متابولیسم حشره پایین می‌آید و تغذیه نمی‌کند و می‌تواند مرحله سرما را در فصل نامناسب تحمل کند و زمانی که شرایط مطلوب شد فعال شود و تخم‌گذاری کرده و نسل بعدی را به وجود بیاورد و این حالت با گذر از شرایط سرما به وجود می‌آید، اما در ملخ صحرایی حالت دیاپوز وجود ندارد و اگر در شرایط سخت قرار بگیرد می‌میرد و تنها تعدادی از آنها در مناطق محفوظ زیر درختان و درختچه‌ها به حالت سکون باقی می‌مانند و در آن میکروکلیما زنده مانده و بعد از مناسب شدن شرایط به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

غزنوی گفت: تعداد بیشتری از این ملخ‌ها به پاکستان رفته‌اند و تعدادی از آنها هنوز در مناطق مناسب کشور باقی مانده‌اند و اگر شرایط مطلوب و بارندگی ایجاد شود می‌توانند دوباره تجمیع شوند، همچنین اگر جمعیتی نیز دوباره به کشور وارد شود از بین می‌رود اما تعدادی از آنها با این شرایط در کشور باقی می‌مانند. 

 راه‌های مقابله

وی با اشاره به راه‌های مقابله با این ملخ عنوان کرد: زمانی که ملخ‌ها افزایش جمعیت داده و با جمعیت‌های میلیونی سر و کار داریم هیچ راه‌حلی به جز کنترل شیمیایی وجود ندارد زیرا باید در مدت کوتاهی از بین برود تا به مکان‌های دیگر سرایت نکند.

غزنوی ادامه داد: در جاهایی که جمعیت کمتر است و یا اوایل افزایش جمعیت است روش‌های کنترل بیولوژیک یا زیستی وجود دارد که می‌توان با کمک آن از افزایش جمعیت جلوگیری و کنترل کرد و در واقع استراتژی ما برای کنترل ملخ‌ها یا هر حشره‌ای دیگری باید به صورتی باشد که از افزایش جمعیت آنها جلوگیری کنیم تا به مرحله سم‌پاشی وسیع نرسد.

وی با بیان اینکه تغییر اقلیم در طغیان اخیر ملخ صحرایی نقش اساسی بازی کرده است، توضیح داد: باران‌های بی‌سابقه در مرز یمن، عمان و عربستان در سال ۲۰۱۸ تحت تاثیر گردباد Mekunu باعث افزایش غیر معمول جمعیت ملخ صحرایی در آن منطقه و مهاجرت آن‌ها به مناطق داخلی عربستان و تشکیل نسل‌های بعدی شد که در زمستان سال پیش و بهار امسال به ایران وارد شدند. در تابستان نیز طولانی‌تر شدن بارش‌های مونسون در مرز پاکستان و هندوستان به مدت یک ماه جمعیت‌های بالایی از این ملخ به وجود آوردند که خطر آن برای ایران به طور کلی مرتفع نشده است.

افزایش جمعیت ملخ آسیایی در مناطق سیل‌زده

رییس بخش تحقیقات حشره‌شناسی اظهار داشت: ملخ Locusta migratoria که دو زیرگونه آن در ایران وجود دارد؛ یکی زیرگونه ملخ آسیایی در قسمت‌های شمالی و دیگری زیرگونه هندی در قسمت‌های جنوبی کشور مثل سیستان و بلوچستان، جنوب کرمان و هرمزگان وجود دارد.

وی ادامه داد: یکی از ملخ‌هایی که امسال افزایش جمعیت داده بودند همین ملخ L. migratoria بود که نمونه‌های آن در جیرفت جمع‌آوری شد، این نوع ملخ همراه با ملخ صحرایی جمعیت زیادی تشکیل داده بودند. علاوه بر آن در قسمت غرب ایران و منطقه دزفول در شمال خوزستان ملخ آسیایی هجوم آوردند.

غزوی توضیح داد: زندگی ملخ آسیایی به آب وابسته است و در جاهایی که سیل می‌آید پس از عقب‌نشست آب، منطقه مرطوبی باقی می‌ماند که این ملخ‌ها در آن قسمت تخم‌گذاری می‌کنند و افزایش جمعیت می‌دهند، امسال نیز به دلیل سیل در غرب کشور یکی از عوامل اصلی این ملخ بود در سیستان و بلوچستان نیز به دلیل خشک و آبدار شدن متناوب دریاچه هامون و ایجاد منطقه‌ای مرطوب این ملخ تخم‌گذاری کرده و برخی سال‌ها افزایش جمعیت می‌دهد.