مسئولیت منطقه‌ای در قبال تحولات افغانستان

به گزارش خبرنگار ایرنا، بعد از جنگ جهانی دوم، به خصوص از دهه ۱۹۶۰ میلادی بود که کشورها به اهمیت همکاری‌های منطقه ای در چهارچوب همکاری بین‌المللی پی بردند و همکاری‌های منطقه‌ای از اهمیت بیشتری برخوردار شد. توسعه همکاری‌ها در قالب کنفرانس‌ها و سازمان‌های منطقه‌ای به‌عنوان راهی برای خروج از بحران‌های بین‌المللی و همکاری کشورها در قالب سازمان‌های منطقه‌ای در جهت افزایش توان رویارویی با مسائل و مشکلات دنیای امروز مطرح است. منطقه‌گرایی ضمن توسعه همکاری‌های اقتصادی به همگرایی سیاسی و امنیتی نیز منجر می‌شود و می‌تواند با ارائه راه‌حل‌های صلح‌آمیز برای بحران‌های موجود یا بحران‌های احتمالی موجب تحکیم صلح و امنیت در منطقه شود.

 هشتمین دور نشست موسوم به قلب آسیا -روند استانبول درباره افغانستان در حالی این هفته با حضور رییس‌جمهوری افغانستان، رییس‌جمهوری ترکیه، وزیران خارجه و مقام‌های ارشد کشورهای عضو این نشست در استانبول ترکیه برگزار شد که افغانستان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند ثبات و امنیت و حفظ دستاوردهایی است که مردم این کشور طی سال‌های اخیر با وجود  مشکلات زیاد به دست آورده‌اند.
چهارده کشور منطقه ‌از جمله ایران، پاکستان، هند، عربستان و چین عضو اصلی این نشست و ۱۷ کشور و ۱۴ سازمان منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم اعضای ناظر این رویداد مهم بودند.

 مقامات دستگاه دیپلماسی کشورمان بارها  موضوع همسایگان را  از ابر اولویت‌های خود یاد کرده اند در این بین افغانستان  همواره جایگاه ویژه ای در این اولویت‌ها داشته است.  گذشته از  این اتفاقات و تحولات این کشور سمت و سویی دارد که  مدیریت آن نیازمند تلاش و ابتکار جدی برای ثبات و امنیت در این کشور است. مذاکرات آمریکا و طالبان و برگزاری انتخابات، دو اتفاق مهم افغانستان طی ماه‌های اخیر بوده است. در همین راستا محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان که در  این اجلاس حضور یافته بود، درخصوص اهداف  ابتکار قلب آسیا یا ابتکار استانبول اظهارداشت: این ابتکار برای هماهنگی همکاری‌های منطقه‌ای با افغانستان به منظور ایجاد ثبات و امنیت در این کشور و توسعه همه جانبه شکل گرفته است.

او با بیان اینکه کشورهای مختلف مسئولیت‌های مختلفی برعهده داشتند و مسئولیت جمهوری اسلامی بحث آموزش در افغانستان بوده است، گفت: در شرایط کنونی وضعیت افغانستان با توجه به انتخابات ریاست جمهوری و تحولات مربوط به مذاکرات صلح شرایط ویژه‌ای است و ضرورت دارد مخصوصا کشورهای منطقه و کشورهایی که در مجاورت افغانستان هستند نقش فعال‌تری را در روند صلح و بازسازی افغانستان ایفا کنند و این اجلاس فرصت خوبی برای کشورهای مختلف است که در این زمینه‌ها و در حوزه‌هایی که می‌توانند به افغانستان کمک کنند و در کمک به روند صلح در افغانستان بحث کنند.

مشارکت های منطقه ای با اهداف گوناگونی مانند همکاری های اقتصادی، سیاسی، علمی، نظامی و فرهنگی به منظور ارتقای وضعیت در هریک از حوزه های مورد نظر ایجاد می‌شوند. همانگونه که وزیر امور خارجه کشورمان گفته همکاری ایران با افغانستان تاکنون در حوزه آموزش بوده است. اما با توجه به چالش‌های فراگیر افغانستان ایران خواستار مشارکت بیشتر در این کشور شده است.

روند دولت سازی در افغانستان تاکنون به صورت موفقیت‌آمیزی طی نشده‌ است و افغانستان با بحران های مهمی همچون: بحران مشروعیت و خشونت‌های قومی و مذهبی مواجه بوده‌است. شکاف‌های قومی نژادی و خشونت‌های ناشی از این شکاف‌های فعال و نقش‌آفرینی مخرب طالبانیسم و فرقه گرایی متعصبانه این جریان، فقر فرهنگی و سنتی بودن شدید جامعه از جمله چالش‌ها یا موانع مهم دولت سازی فراگیر در افغانستان بوده‌اند.

مذاکرات صلح طالبان وآمریکا و انتخابات در  افغانستان از مهمترین تحولات همسایه شرقی ایران در ماههای اخیر بوده است؛ البته به موازات مذاکرات طالبان و آمریکا با نقش آفرینی خلیل زاد، فرایندهای دیگری همچون فرایند مسکو هم در جریان است. با این وجود ایران کماکان بر لزوم محوریت دولت افغانستان در هرگونه مذاکره و گفت و گویی تاکید داشته است در نشست اخیر هم در دیدار محمد جواد ظریف و اشف غنی رییس جمهوری افغانستان وزیر امور خارجه کشورمان تاکید کرد که از دید ایران دولت افغانستان در مذاکرات آینده صلح  باید محور باشد. ظریف همچنین گفته است که از تمام دستاوردهای افغانستان باید حفاظت شود و جنگ در این کشور پایان یابد و صلح برقرار شود. ظریف در مورد انتخابات افغانستان هم گفته است که از موضع دولت که بر قانون اساسی افغانستان استوار است، حمایت می‌کند.

در عین حال حال اشرف غنی با وجود اینکه در مورد برنامه دولت در قبال صلح حرف زده است و آن را اولویت خوانده است اما اضافه کرده که اساس  صلح آتش بس است.  

دو هفته پیش از این وزیر امور خارجه کشورمان و ملا محمد برادر، رئیس دفتر طالبان در قطر با یکدیگر در تهران دیدار و گفت‌وگو کردند. این دیدار بیش و کم همزمان با احتمال از سرگیری مذاکرات صلح آمریکا با طالبان انجام شد.  ظریف در این دیدار بر آمادگی جمهوری اسلامی برای مساعدت به شکل‌گیری و تقویت گفت و گوهای بین افغان با مشارکت دولت و تمام نیروهای موثر سیاسی تاکید کرد و از آمادگی جمهوری اسلامی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی با کشور و مردم افغانستان بر اساس منافع مشترک دو همسایه خبر داد.

ارتقاء شرایط توسعه اقتصادی و حذف تدریجی موانع همکاری در منطقه و گسترش همکاری های درون منطقه ای می‌تواند در این راستا بسیار موثر باشد ارتقاء همکاری منطقه‌ای فعال و کمک متقابل در زمینه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، فنی و علمی، تحکیم بیشتر پیوندهای تاریخی و فرهنگی در میان مردم منطقه از اهداف سیاست گذاری های منطقه‌ای است.
 در این بین نکته ای که نباید فراموش کرد نیت آمریکای ترامپ به فرایند مذاکرات صلح با طالبان است کافی است به رویکردهای متناقض واشنگتن درباره افغانستان طی سال‌های اخیر توجه کرد. از جهاتی ترامپ به دنبال یک دستاورد فوری در عرصه سیاست خارجی است تا در بازار انتخابات‌ آمریکا به هواداران خود عرضه کند.  همین امر باعث شده‌است که رویکردی غیر مسئولانه در قبال مردم افغانستان در پیش بگیرد. اکنون این نگرانی وجود دارد که اقدامات‌ آمریکا همچون بی‌اعتنایی به دولت افغانستان این کشور را در معرض فروپاشی و دور تازه ای از بی‌ثباتی قرار دهد.
در این میان کشورهای منطقه باید با رویکرد مسئولانه به صلح و ثبات و امنیت در افغانستان اهتمام داشته باشند چرا که ممکن است ناامنی‌های این کشور بار دیگر به کشورهای همسایه سرریز کند.