یکی از جلوه‌های زیبای جشن یلدا پیوند این جشن با طبیعت، توجه به تغییر فصل و بلندی شب، روند تدریجی گرم شدن زمین با برآمدن مهر تابان در بامداد نخستین روز از دی ماه یا خرم روز است. یکی دیگر از جلوه‌های طبیعی جشن یلدا که امروزه بین بیشتر ایرانی‌ها فراموش شده آذین‌بندی درخت همیشه سبز سرو است که کم کم دارد دوباره راه خود را به خانه‌های ایرانیان در چنین شبی باز می کند.
شاهین سپنتا پژوهشگر جشن‌های ایرانی معتقد است آذین بندی درخت سرو یا زادگاه مهر یکی دیگر از جلوه‌های زیبای جشن یلداست که در بین دیگر ملت‌ها هنوز به صورت آذین‌بندی درخت کاج در شب سال نوی میلادی رواج دارد ولی در ایران فراموش شده است.
وی با اشاره به ارتباط درخت سرو با جشن یلدا به ایرنا گفت: جشن چله یا شب یلدا بر بنیان باورهای کیش مهر استوار است. در باورهای مهری، درخت همیشه سبز سرو زادگاه مهر یا میتراست چون باورمندان به مهر لحظه زایش مهر یا سر زدن نخستین پرتوهای مهر در نخستین بامداد پس از شب یلدا در دل زمستان سرد را از فراز درختان همیشه سبز سرو تماشا می کردند.
درخت همیشه سبز یلدا در آثار تاریخی
سپنتا با استناد به آثار تاریخی به اهمیت درخت سرو و لحظه زایش مهر اشاره کرد و گفت: تصاویر متعددی از لحظه زایش مهر برفراز درخت سرو یا بر فراز تخته سنگ (تمثیلی از گنبد آسمان) در مهرابه ها یا نیایشگاه‌های مهری در خاورمیانه موجود است.
بر این پایه درختان همیشه سبز سرو به عنوان زایشگاه مهر در چنین شبی که «شب میلاد اکبر» یا «شب یلدا» نامیده می‌شد با نمادهای کیش مهر همچون خورشید و شیر، ماه و ستاره، نیلوفر و ناهید آذین بسته می‌شد.
پژوهشگر جشن‌های ایرانی ادامه داد: گزارش‌های مردم شناسی برجای مانده ایران بزرگ فرهنگی از جمله در متون ارمنی پیش از گرویدن به آیین مسیح و در متون مانوی نشان می‌دهد که ارمنی‌ها بر بنیان سنت های کیش مهر، درختان همیشه سبز رادر آستانه سال نو و بهار طبیعت آذین می‌بستند و پیروان مانی نیز درخت همیشه سبز یا «درخت زندگی» یا «درخت همیشه بارور» را زادگاه نور و روشنایی و مهر می دانستند.
سنت ایرانی آذین بندی درخت در اروپا
بعدها که ارمنی‌ها به آیین مسیح گرویدند، کلیسای ارمنی همان سنت‌های کهن را پذیرفت و سنت آذین بندی درخت در کلیسا در هنگام سال نوی میلادی که نزدیک به شب یلدا بود در تاریخ امتداد یافت.
مشابه همین روند را نیز دراروپا شاهدیم. در اروپا نیز پیش از گسترس آیین مسیح، کیش مهر یا میتراییسم فراگیر بود و سنت مهری آذین بندی درخت همیشه سبز پس از گسترش مسیحیت در اروپا از کیش مهر به دین مسیح منتقل شد و امروز آذین بندی درختان کاج در اروپا و نزد مسیحیان سراسر جهان درحقیقت همان سنت آذین بندی درخت سرو نزد ایرانیان مهری است.
به گفته سپنتا اگرچه این سنت ایرانی بین ایرانیان به فراموشی سپرده شده بود ولی در سال‌های اخیر به واسطه آشنایی بیشتر مردم با سنت های کهن، شاهد آذین بندی سرودر شب یلدا و کاشتن این درختان در فردای شب یلدا یا خرم روز در طبیعت هستیم و یا بعضی افراد به گذاشتن چند شاخه درخت سروبه صورت نمادین بر روی سفره شب یلدا اکتفا می کنند.
گفتنی است، جشن یلدا در شب چله زمستان همزمان با انقلاب زمستانی در نیمکره شمالی زمین، بزرگترین جشن ایرانیان پس از نوروز است که همه ایرانیان از هر گروه و آیین آن را گرامی می دارند.
درخت سرو نیز از هزاران سال پیش تاکنون نزد ایرانیان گرامی بوده است، سرایندگان پارسی گو در سروده های خود از سرو با عناوینی همچون آزاد، سهی، سبزپوش و چمان یادکرده‌اند و نقش سرو را در بسیاری از بناهای تاریخی، و هنرهای دستی ایرانی همچون نگارگری، قالی و بافته های رنگارنگ می‌توان دید.
نظر شما