سردار جلالی: دشمنان مشتریان اطلاعات زیرساختی کشور هستند

سردار غلامرضا جلالی در نشست هم­‌اندیشی مجریان، ناظران و نمایندگان دستگاه­‌های اجرایی مرتبط با پدافند غیرعامل، که به همت مرکز مطالعات فنی و مهندسی سازمان پدافند غیرعامل برگزار شد، با بیان اینکه موضوع نظام فنی مهندسی پدافند غیرعامل، نسبت به سایر موضوعات فنی مهندسی جوان است و نیازمند رشد و تعالی بیشتری دارد، اظهار داشت: استراتژیست‌های نظامی و سیاسی معتقدند که در هر عصر و دوره‌ای با توجه به رشد و ظهور فناوری‌ها و فرصت‌های جدید،  زمینه برخی تهدیدات نیز فراهم می‌شود. هر عصر و دوره‌ای جنگ خاص خود را دارد.
وی افزود: این تهدیدات هم شامل تهدیدات نظامی و سیاسی و هم تهدیدات فناوری و علمی است. حال اگر هر کشور از این فرصت‌ها استفاده کند و نسبت به تهدیدات هوشیار باشد سود خواهد برد و پیشرفت می‌کند در غیر این صورت دچار ضرر خواهد شد.

سردار جلالی ادامه داد: در این میان یکی از مهمترین مسائلی که هم‌اکنون چالش برانگیز است و در آینده نیز ادامه خواهد داشت مساله انرژی است.  این در حالی است که ما در خلیج فارس  یعنی یکی از مناطق استراتژیک جهان از نظر انرژی قرار داریم. بنابراین طبیعی است که کشورهای ابرقدرت به‌دنبال تسلط بر این منطقه و تامین منافع خود باشند و نوعی تعارض منافع راهبردی در منطقه خلیج‌فارس بین بازیگران اصلی و فرعی آن وجود داشته باشد.  اما با وجود کشوری مانند ایران در منطقه که نه به شرق و نه به غرب وابسته است و مستقل عمل می‌کند طبیعی است که زمینه تخاصم خود به خود به علت تعارض منافع در منطقه به صورت بالقوه وجود داشته باشد.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور ادامه داد: این شرایط چند پیام دارد. نخست آنکه هر نوع ایجاد زیرساخت و سرمایه‌گذاری در این منطقه همراه با درجه‌ای از ریسک تهدید روبه‌روست.  بنابراین در چنین شرایطی، یک بسته الزامات کالبدی برای رعایت اصول پدافند غیرعامل و کالبدی در کنار ضوابط ایمنی خواهیم داشت. این طبیعت مطالعات استراتژیک و تهدیدشناسی در منطقه است و برنامه‌های توسعه‌ای ما از آن تاثیر می‌پذیرد.

مدیریت وابستگی‌های متقابل زیرساختی یک الزام پدافند غیرعاملی است

جلالی با بیان اینکه یکی از مواردی که در این میان بسیار بر حوزه تهدیدات اثرگذار بوده ورود فناوری‌ها به زیرساخت‌هاست،  تصریح کرد: این روند جنس و ماهیت تهدیدات را تغییر داده است و از همین رو بسیاری از کارشناسان معتقدند زیرساخت‌ها از حالت موضوعی و رشته‌ای در یک حوزه خاص تبدیل به حوزه‌ای چند جانبه و چند رشته‌ای شده است. شاید به تعبیری تغییرات این مفاهیم سبب ظهور مفاهیم و کارکردها و رشته‌های مهندسی بین‌رشته‌ای و چندرشته‌ای شده است.

وی خاطرنشان کرد: یکی از فناوری‌های نوین، توسعه هوشمندی زیرساختی است.  به طوری که ما اکنون شاهد زیرساخت‌های هوشمند هستیم که از یک تلفن همراه شروع می شود تا تجهیزات آشپزخانه هوشمند و خانه هوشمند را در بر می‌گیرد.  این حوزه می تواند به اجزا و تاسیسات شهری هوشمند، به شهر هوشمند و کارخانه هوشمند،  بیمارستان هوشمند و در نهایت هوشمندی همه زیرساخت‌ها و ساخته‌های دست بشر تسری یابد.  بنابر این وقتی این اتفاق می‌افتد برای مقابله با تهدیدات ناشی از این هوشمندی و بهره‌گیری از فرصت‌های آن،  به دانشی نیاز داریم که در کنار سایر تخصص‌ها در حوزه زیرساختی،  به حوزه سایبری نیز تسلط داشته باشد.

رییس سازمان پدافند غیرعامل با بیان اینکه وقتی فناوری هوشمندی وارد زیرساخت می‌شود در درجه نخست زیرساخت را سیستمی می‌کند یعنی تعامل بین اجزای آن به صورت سیستمی در می‌آید، یادآور شد: در چنین حالتی، شما با مدیریت زیرساخت سیستماتیک در واقع همه اجزای سیستم را می‌توانید مدیریت کنید.  در کنار سیستمی شدن،  روابط سیستمی هم بر زیرساخت‌ها حاکم می‌شود.  از همین روی شاید یکی از مواردی که به لحاظ پدافندی باید به آن توجه داشت مدیریت وابستگی‌های متقابل زیرساختی است که به‌دلیل ورود این نوع تکنولوژی‌ها به آن ایجاد شده است. شکل ایجاد شده وابستگی متقابل زیرساخت‌ها به هم و اندرکنش هر زیرساخت بر زیرساخت‌های مبتنی بر سیستمی شدن آن حوزه است.

برای حفاظت از هر زیرساخت به یک طرح پدافند سایبری نیاز است

جلالی افزود: نکته دیگر اینکه در درون این افزایش هوشمندی شهرها و سیستمی شدن،  تعامل بین اجزای سیستم شکل می‌گیرد.  این تعامل می‌تواند با فرمول منطقی رایانه‌ای تنظیم شود و عملکرد هر سیستم براساس ارتباط منطقی با زبان رایانه‌ای را برقرار نماید.  قابلیت دیگر دسترسی و امکان اصلاح سیستم است و دیگر اینکه امکان مدیریت از راه دور برای هر زیرساختی فراهم می‌شود.  اینها همه قابلیت‌های خوبی هستند که در عین حال می‌توانند به تهدید نیز تبدیل شوند.  بنابراین برای حفاظت از هر زیرساخت به یک طرح پدافند سایبری نیز نیاز داریم.  چون هر کشوری که تکنولوژی این زیرساخت را به ما داده است به نوعی امکان دسترسی و کنترل از راه دور این زیرساخت را هم در اختیار خواهد داشت.

نیازمند تولید علم میان‌رشته‌ای در دانشگاه‌هایمان هستیم

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور اولین چالش ما با چنین تحولاتی را در بعد تولید دانش دانست و متذکر شد: ما نیازمند تولید علم میان‌رشته‌ای در دانشگاه‌هایمان هستیم و باید اساتیدی داشته باشیم که بر این حوزه مسلط باشند. متاسفانه دانشگاه‌های ما در حال حاضر در این موضوع ضعیف هستند. برای مثال در بسیاری از کشورها، رشته‌های جدید دانشگاهی در حوزه عمران تحت عنوان حفاظت از زیرساخت CIP ایجاد شده است که ما هنوز موفق نشدیم این مفهوم را به وزارت علوم بقبولانیم و رشته‌های مورد نیاز را ایجاد کنیم.

دشمنان ما مشتریان اطلاعات مهندسی زیرساختی کشور هستند

جلالی با بیان اینکه در مباحث استراتژیک می‌گویند اهداف مورد علاقه در سرزمین رقبا و دشمنان جزو دستور کار سیستم‌های اطلاعاتی قرار می‌گیرد، تصریح کرد: در همین زمینه در مفاهیم مهندسی با مقوله‌ای به نام تجارت اطلاعات فنی، مهندسی و زیرساختی روبه‌رو هستیم. واقعیت ماجرا این است شرکت‌های خارجی اطلاعات زیرساختی که از ما می‌گیرند را به عنوان دارایی اطلاعاتی نگاه می‌کنند و آن را به مشتریان خود می‌فروشند. بنابراین تجارت اطلاعات زیرساختی، خود یک مسئله زیرساختی است و دقت در محافظت از این اطلاعات، یک تعهد ملی است که باید به آن توجه داشت. معمولا مشتریان این اطلاعات، کشورهایی مانند آمریکا، رژیم صهیونیستی و عربستان هستند که با ما دشمنی دارند.

وی با بیان اینکه وقتی جنگ‌ها از بعد نظامی خارج شده و حتی ابعاد غیرنظامی را نیز شامل می‌شوند، غیرنظامیان هم باید آمادگی در برابر چنین نبردی را داشته باشند، تصریح کرد: در حوزه دفاع غیرنظامی در مباحث ساختمان‌سازی و زیرساخت‌ها، یکی از بحث‌های جدی، پدافند کالبدی یا حفاظت از زیرساخت‌هاست که در طی چند سال اخیر، رشته‌ها و گرایشات مختلفی از آن به وجود آمده است که ما در کشورمان هنوز نتوانسته‌ایم این رشته‌ها را ایجاد کنیم که باید این کمبودها را جبران کنیم. برای تحقق این موضوع، ما نیازمند یک جهاد علمی همه جانبه هستیم که در حوزه ساخت زیرساخت و ابنیه موضوعات مختلفی ایجاد کنیم.

رییس سازمان پدافند غیرعامل با بیان اینکه در زمینه اصول و الزامات امنیتی ساخت اماکن، ابنیه و زیرساخت‌ها، سه سطح وجود دارد توضیح داد: این سطوح، ایمنی، امنیت و پدافند هستند. در حالیکه مدیران ما در ساخت و سازهای زیرساختی ما تمرکز بر الزاماتی ایمنی است و این کفایت لازم را در برابر سایر تهدیدات از جمله تهدیدات تروریستی ندارد.

نیازمند رگولاتوری (تنظیم مقررات تخصصی) در حوزه فنی مهندسی هستیم

جلالی با بیان اینکه وقتی فناوری‌ها به شدت توسعه پیدا می‌کند، همه کشورها نیازمند رگولاتوری‌های تخصصی هستند، خاطرنشان کرد: با رشد سریع و ظهور تکنولوژی‌های جدید، بدون تنظیم مقررات و قوانین نمی‌توان فناوری را به‌کار گرفت چون در نبود مقررات این تکنولوژی‌ها خود به جنگل انبوهی از ناامنی تبدیل خواهند شد. بنابراین به حجم قابل توجهی از این قوانین نیاز داریم که بخش زیادی از آن در حوزه فنی مهندسی است.

وی با بیان اینکه همه کشورها برای اعمال مدیریت، نیازمند قوانین و مقررات هستند، تصریح کرد: این قوانین و مقررات باید بازدارنده، تسهیل کننده، روان و حامی منافع ملی باشد. ما در حوزه تنظیم مقررات و ضوابط یا همان رگولاتوری تا نقطه مطلوب فاصله زیادی داریم. یکی از دلایل این عقب‌ماندگی نیز این است که باید بر هر حوزه تخصصی و تکنولوژیک اشراف علمی و صنعتی داشته باشیم تا بعد بتوانیم تولید مقررات کنیم و روابط، کنترل‌ها و تنظیم‌های تخصصی انجام شود.

رییس سازمان پدافند غیرعامل کشور متذکر شد: این مقررات به جهت سرعت رشد تکنولوژی باید به روز باشد و سرعت تنظیم ضوابط باید طوری باشد که بتوان امکان استفاده و بهره‌برداری را فراهم کرد. در غیر این صورت فناوری‌ها ما را مُسخر خواهند کرد و قدرت مدیریت و حاکمیت کشورها را تحت تاثیر جدی قرار خواهند داد.

جلالی با بیان اینکه ما در حوزه فنی مهندسی هم نیازمند رگولاتوری قدرتمندی هستیم، متذکر شد: البته می‌توانیم در این زمینه از تجارب جهانی که وجود دارد استفاده کنیم در عین حال باید توجه داشت که مقررات هر کشور باید متناسب با نیازها و مصالح خودش بازتنظیم و بومی‌سازی شود.

باید به یک الگوی مدرن دفاع غیرنظامی برسیم

جلالی با بیان اینکه ما باید به یک الگوی مدرن دفاع غیرنظامی برابر تهدیدات غیرنظامی که مبتنی بر فناوری است برسیم و آن را در ذات برنامه‌هایمان نهادینه کنیم، خاطرنشان کرد: ما باید پدافند غیرعامل را از پیوست طرح به سمت ذات طرح‌­ها ببریم. چون تا وقتی الزامات پدافند غیرعامل به‌صورت پیوست باشد می‌توان آن را نوشت اما در هنگام اجرای طرح آن را کنار گذاشت اما اگر این الزامات در ذات طرح باشند دیگر جداشدنی نیست.

به گفته وی نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که ما نباید در ایجاد یک زیرساخت، الزاماتی فراتر از میزان اهمیت آن زیرساخت تعیین کنیم. چون این کار غیراقتصادی است و اقتصادی بودن الزامات، یک اصل است مشروط بر اینکه الگوی هزینه فایده یک الگوی جامع باشد. رویکرد ما این است که پدافند غیرعامل را به مانع در اجرای پروژه‌ها تبدیل نشود.