سالن‌های تئاتر، روزگاری نه چندان دور پیش از ورود ابزار اطلاع‌رسانی جمعی، مملو از تماشاگرانی بود که برای تماشای هنرنمایی نقش‌آفرینان تئاتر لحظه‌شماری کرده و گاهی بارها به دیدن یک نمایش می رفتند.
این روند تا زمان ورود تلویزیون ادامه داشت و با آغاز نمایش‌های تلویزیونی و سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی، کم کم این هنرنمایشی دچار کسادی شد و امروز سالن‌های تئاتر تنها شاهد جمع قلیلی از تماشاچیانی هستند که روزبه‌روز از تعدادشان کمتر می‌شود.
امروزه وقتی پای درد دل هنرمندان این عرصه می‌نشینیم، نداشتن امنیت شغلی، رفاه کاری، دستمزد و حمایت‌های مالی باعث شده تئاتر قزوین خود، قصه پر غصه‌ای بر روی صحنه باشد که دیگر مثل گذشته نه‌تنها رونق چندانی ندارد بلکه پرده‌اش هم بالا نرود.
این روزها فعالان هنر تئاتر در شهر قزوین که سال‌ها خاک صحنه را خورده و عاشقانه این هنر را در پیش‌گرفته‌اند اوضاع خوبی ندارند و از نبود امنیت شغلی بیش از هر چیزی گلایه می‌کنند.
با نگاهی به پیشینه تئاتر در این شهر و وجود اساتید بزرگی مانند ساربان، فیض نوروزی، میلانی و لطفی که در میان هنرمندان برجسته کشوری حرفی برای گفتن دارند، جای تأسف است که با حضور این همه اهل فن در عرصه نمایش، قزوین از داشتن حداقل مکان تمرین و اجرای نمایش بی‌بهره باشد.
خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) مرکز قزوین در همین خصوص میزگردی را به منظور بررسی مسائل و مشکلات تئاتر استان و هنرمندان فعال در این عرصه با حضور کیوان حبیبی رئیس انجمن نمایش استان قزوین و حسن اورازانی، نسرین عجمی، سعید محرابی، نیلوفر ناظری و محمد کشتکار کارگردان، نویسنده و بازیگر تئاتر برگزار کرد.
تئاتر قزوین از مشکلات سخت‌افزاری رنج می‌برد
رئیس انجمن نمایش استان قزوین با اشاره به مشکلات سخت‌افزاری تئاتر استان گفت:مشکل این هنر در قزوین در حال حاضر نداشتن سالن تخصصی و استاندارد و مجهز به امکانات نور، سیستم صوتی و سالن انتظار است که نیازهای مخاطبان را پاسخ دهد و قابلیت اجرای تئاترهایی با ویژگی‌های استاندارد را داشته باشد.
کیوان حبیبی افزود: سالن تئاتر یک محل مناسب برای تمرین و اجراست که مکان‌های مختلف فیلمبرداری و نورپردازی(پلاتو) برای آن در نظر گرفته می‌شود و تماشاگران هنگام ورود به آن آرامش دارند.
این فعال هنری با گلایه از فقدان این زیرساخت در قزوین، گفت:بدون شک بی‌مهری‌های سخت‌افزاری و زیرساختی نسبت به ساخت و تعمیر و تجهیز پلاتوها در قزوین گریبان جامعه تئاتر شده است.
وی اظهار داشت: فلسفه وجودی تئاتر، تماشای آن است و اگر مکانی برای دیدن تئاتر وجود نداشته باشد علاوه بر دیده نشدن اثر هنری، گروه‌ها درزمینه تأمین مالی خود و جبران هزینه‌های صرف شده نیز دچار مشکل می‌شوند.
این کارگردان و بازیگر قزوینی خاطر نشان کرد: اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌عنوان تنها متولی و حامی تئاتر، به دلیل ضعف بودجه‌ای که دارد نمی‌تواند از گروه‌های تئاتری حمایت کند و به همین دلیل، تولیدکنندگان آثار برای تولید کار مجبور می‌شوند به خودسانسوری روی بیاورند، به این معنی که سراغ کارهایی بروند که نیاز به منابع مالی زیادی ندارد.
وی تأکید کرد: حرکت تئاتر قزوین با وجود همه مشکلات رو به جلو و مفید ارزیابی می‌شود و در حال حاضر بیش از ۸۰۰ نفر از علاقه‌مندان به این هنر مشغول به فعالیت هستند و با تمام محدودیت‌های پیش رو توانستند در جشنواره‌های ملی و استانی حضور چشمگیری داشته باشند.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی قزوین گفت: بسیاری از نمایش‌های قزوین قابلیت دیده شدن در سطح بین‌المللی را دارند و باید با حمایت از این نمایش‌ها شرایط به‌طوری فراهم شود که هرساله در جشنواره فجر و سایر جشنواره‌های معتبر از قزوین نماینده‌ای داشته باشیم.
این مسوول با اشاره به بودجه‌های کلان فرهنگی دستگاه‌های مختلف افزود: بودجه تئاتر کشور سالانه ۸۵۰ میلیارد ریال است که ۵۰ میلیارد ریال آن محقق نمی‌شود و ۹۰ درصد از مبلغ باقی‌مانده نیز در تهران هزینه می‌شود و شهرستان‌ها سهم پایینی دارند.
حبیبی با اشاره به برگزاری سه جشنواره معتبر بین‌المللی در زمینه تئاتر در سطح کشور، ادامه داد: در کلان شهرهای مانند اصفهان، مشهد و شیراز گردش مالی تئاتر قابل توجه است، درحالیکه انجمن نمایش قزوین برای گرفتن حمایت‌های مالی جهت بدیهی‌ترین نیازها باید در ادارات مختلف دوندگی کند و درگیر کاغذبازی‌های اداری پیچیده و طولانی شود.
این هنرمند قزوینی با بیان اینکه مشکلات مالی موجب جدایی هنرمندان از این هنر نشده است، تصریح کرد: عرصه تئاتر هنوز هم به حمایت‌های دستگاه‌های دولتی احتیاج دارد اما در سال‌های اخیر در موضع حمایتی بیشتر از ناحیه مسوولان شاهد شعارگرایی بوده‌ایم و امیدواریم در مدیریت جدید اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان حرکت سازنده‌ای صورت گیرد.
وی با تاکید بر حمایت‌های عملیاتی از این هنر، افزود:تئاتر قزوین در شرایط کنونی چندان حال و روز خوشی ندارد در حالیکه در همه جای دنیا مورد توجه دولتمردان قرار دارد و از یارانه استفاده می‌کند، حال باید حاکمیت تکلیف آن را روشن کند چون موازی کاری‌ها و بی‌قانونی‌ها اهالی هنر را اذیت می‌کند.
حبیبی با تقدیر از شهرداری و شورای اسلامی شهر قزوین بابت ترمیم سالن علامه رفیعی و ساخت خانه تئاتر این شهر، افزود: سالن علامه رفیعی تنها سالن اجرای اهالی تئاتر قزوین است که امیدواریم مسوولان توجه ویژه‌ای در این خصوص داشته باشند و زودتر خانه در حال احداث تئاتر قزوین را تکمیل کرده و به اهالی فرهنگ تحویل دهند.
حبیبی با اشاره به مشکلات سخت‌افزاری تئاتر استان افزود: تئاتر در طول سالیان گذشته همواره فراز و فرود بسیاری داشته و گاهی شاهد رونق بسیار خوب تئاتر و گاهی هم متأسفانه با رکود مواجه بوده است.
وی اظهار داشت: امیدواریم روزی فرا برسد که هنرمندان تئاتر بدون هیچ دغدغه و نگرانی مالی و سخت‌افزاری تنها به فکر ارتقای کیفی هنر خود باشند.
رئیس انجمن هنرهای نمایشی استان قزوین افزود:مشکلات تئاتر در قزوین از سال‌های گذشته تاکنون موجب مهاجرت برخی هنرمندان به خارج از استان و تهران شده است که در این بین برخی از آنان موفق شده و بسیاری نیز شکست خورده اند.
شرایط تئاتر قزوین اصلاً خوب نیست/ هنرمندان امنیت شغلی ندارند
حسن اورازانی پیشکسوت، کارگردان و بازیگر تئاتر قزوین با اشاره به مسائل و مشکلات اهالی تئاتر گفت : ۴۶ سال است که در صحنه تئاتر مشغول هنرنمایی هستم، متأسفانه بعد از انقلاب ذائقه ایرانی‌ها در ابعاد فرهنگی و هنری تغییر کرده و تماشاچی امروز با توجه به گسترش فضای مجازی، به دنبال تنوع در هنرهای نمایشی است.
وی اظهار داشت:در مقایسه تئاتر شهرستان‌ها با پایتخت، شهر تهران روزانه ۱۰۰ نمایش بر روی صحنه دارد، درحالیکه در شهر قزوین بیش از دو نمایشنامه قابل ارائه نیست.
این پیشکسوت تئاتر با بیان اینکه وقتی ذائقه افراد تغییر می‌کند، در سبد خانوار ایرانی چیزی به عنوان فرهنگ و هنر دیده نمی‌شود، ادامه داد: با توجه به وضعیت بد معیشتی و اقتصادی که در حال حاضر گریبان گیر مردم است، مسلما کسی توان هزینه امور فرهنگی را ندارد و کمتر شاهد تولید کارهای فاخر هنری خواهیم بود.
اورازانی اضافه کرد: امروز حتی کسانی که درس تئاتر می‌خوانند به دلیل فقدان امنیت شغلی، این هنر را به عنوان شغل قبول ندارند و متاسفانه متولیان فرهنگی و هنری کشور نیز فقط در این زمینه شعار داده‌اند.
وی ادامه داد: هرساله به دستگاه‌ها و سازمان‌ها، میلیاردها تومان بودجه فرهنگی تخصیص می‌یابد که می‌توانند برای حمایت از این هنر قدیمی اقدام کرده و تولید برنامه‌های فاخر با استفاده از هنرنمایشی تئاتر را از مرکز هنرهای نمایشی درخواست کنند.
این کارگردان قزوینی با اشاره به سختی‌های موجود در مسیر یک هنرمند تئاتر، افزود: کار هنری جز ضرر چیزی به همراه ندارد چون از تئاتر نانی برای زندگی برده نمی‌شود و من برای این کار بارها هزینه داده‌ام.
اورازانی با بیان اینکه اوضاع اقتصادی تئاتر که همیشه از دولت یارانه می‌گرفت، مدت‌هاست خیلی خراب شده است، افزود:ظاهراً این هنر قرار نیست کاملاً به شکل خصوصی اداره شود که در این صورت قطعاً به سمت جذب مخاطب در سطح وسیع می‌رود و طبیعتا از معیارهای تجربی و هنری‌اش دور می‌شود و به شکلی محدود خواهد شد که دیگر شکل اصلی تئاتر هنری نیست.
وی تأکید کرد:مشکل اصلی تئاتر فراتر از این مسائل است و وظیفه ما هنرمندان آگاهی دادن به مردم و بیان دردهای جامعه است ولی اکنون به نظر می‌رسد خیلی از هنرمندان وظیفه ذاتی خود را فراموش کردند.
این پیشکسوت تئاتر با بیان اینکه یکی از مشکلات اساسی گروه‌های تئاتر مساله تبلیغات است، خاطرنشان کرد:صدا و سیما برای تبلیغ تئاتر باید بیشتر تلاش کند و ما انتظار بیشتری از این دستگاه داریم چون در حال حاضر تبلیغات در عرصه تئاتر به همان شکل سنتی خود در قالب بروشور انجام می‌شود.
وی با ابراز نارضایتی از برخی بی‌مهری‌ها یادآور شد: خیلی از مسئولان در زمان انتخابات از هنرمندان استفاده می‌کنند و در واقع هنرمندان و ورزشکاران پله‌های ترقی سیاسیون و زنگ تفریح مسئولان هستند.
کم‌لطفی‌ها به هنر تئاتر، بسیار زیاد است
سعید مهرابی بازیگر تئاتر که سال‌هاست در عرصه تئاتر فعالیت دارد، گفت: از اعضای کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان هستم و کارهنری خود را از همان دوران شروع کرده و با مسائل و مشکلات اهالی تئاتر از نزدیک آشنا هستم.
مهرابی، وظیفه اصلی تئاتر را روشنگری دانست و افزود: باید هنرمندان تئاتر، مشکلات مردم و جامعه را به تصویر بکشند تا هم باعث مرتفع شدن مشکلات جامعه شده و هم رغبت مردم را به تئاتر افزایش دهد.
وی معتقد است تئاتر برای جامعه پویا ساخته شده است، ادامه داد: متأسفانه به دلیل مشکلات مالی و کم‌لطفی‌های که به این هنر در جامعه می‌شود در کار به صورت مستقل فعالیت نمی‌کنیم.
این هنرمند قزوینی تأکید کرد:در این فضا عملا تئاتر هنری که قرار است تولید فکر کند، کنار می‌رود و همه فضای هنرهای نمایشی در تئاترهای تجاری خلاصه می‌شود.
مهرابی اضافه کرد: دورنمای هنرهای نمایشی به اینجا می‌رسد که تئاتر عامه‌پسند با تئاتر روشنفکری و هنری تقریبا یکی می‌شود و به این ترتیب تئاتر ما روزبه روز دچار اضمحلال بیشتری خواهد شد.
این هنرمند ادامه داد: در قزوین هنرمندان شاخصی هستند که برای به کارگیری هنرشان در خدمت به مردم عزم جدی دارند ولی فقدان حمایت مسئولان و کمی توجهی به این قشر آنها را به اجراهای سبک می‌کشاند.
وی اظهار داشت: هنر تئاتر استان همانند مسافری است که گاهی تند و گاهی خسته می‌رود که یا به مقصد نمی‌رسد یا در صورت رسیدن آنقدر خسته و آشفته است که نایی برای زندگی ندارد.
قزوین و فقدان یک سالن اختصاصی برای تئاتر
نسرین عجمی بازیگر و کارگردان تئاتر نیز با اشاره به دغدغه‌های موجود در این هنر گفت:نداشتن سالن اختصاصی با امکانات کافی و استاندارد یکی از مهمترین دغدغه‌های هنرمندان تئاتر است.
وی افزود: در طول ۲۰ سال فعالیت هنری خود، وعده‌های زیادی از مسوولان شنیده و دل‌خوش کرده‌ایم که اتفاقات خوبی خواهد افتاد اما متأسفانه این‌طور نبوده است ولی بازهم به خاطر عشق و علاقه همچنان عاشقانه کار می‌کنیم.
عجمی با اشاره به اینکه تنها سالنی که برای اجرای تئاتر در شهر قزوین وجود دارد، سالن علامه رفیعی است، گفت: این سالن در معرض دید مردم قرار ندارد و خیلی‌ها هستند که حتی نمی‌دانند در قزوین تئاتر برگزار می‌شود چون ما هیچ‌گونه تبلیغات در این خصوص نداریم.
این بازیگر پیشکسوت قزوینی افزود: هیچ وقت، مدیران به این هنر بها نداده و به آن توجه نکرده اند و چرا ما نباید جایگاه تبلیغاتی ویژه تئاتر در شهر داشته باشیم.
عجمی گفت: این روزها تمام بازیگران خوب از تئاتر کناره گرفته‌اند چون هیچ‌گونه پشتوانه مالی برای خود متصور نیستند و در واقع مشکل اصلی اهالی تئاتر نداشتن امنیت شغلی است که باعث می‌شود تئاتر برای علاقه‌مندانش به اولویت چندم بدل شود.
وی تأکید کرد: ما دوست داریم علاوه بر تحصیل در این رشته و بالا بردن دانش تئاتری خود بتوانیم در تئاتر هم کار کنیم اما با این روند، کار برای ما روزبه‌روز سخت‌تر می‌شود و همین امر باعث می‌شود کیفیت کارها روزبه‌روز افت کند.
این کارگردان تئاتر درباره سازوکاری برای نجات هنرهای نمایشی از اضمحلال، گفت: در تئاتر آزاد چون مساله اصلی گیشه است و باید مخاطب از سالن راضی بیرون برود، مدام نوسازی و جذاب سازی کار مطرح است و در ضمن کمدین باید برای مخاطب جذاب باشد.
این کارگردان قزوینی با بیان اینکه تئاتر کودک از اهمیت زیادی برخوردار است اما متأسفانه برای آن هزینه نمی‌شود، ادامه داد:معضل تئاتر کودک در استان ما این است که هیچ‌گونه حمایت مستمری از آن نمی‌شود و اگر در حوزه تئاتر کودک ورود کنیم خواهیم دید دو عنصر موسیقی و دکور در این‌گونه نمایش‌ها از اهمیت بسیاری برخوردار هستند.
عجمی با اشاره به مشکلات نداشتن سالن مجزا برای تمرین و اجرای نمایش کودک، اضافه کرد : باید دکور و موسیقی در نمایش کودک حرفه‌ای باشد تا به اثرگذاری لازم دست یابد که برای حرفه‌ای بودن هم نیاز به هزینه داریم ولی متأسفانه به دلیل مضایق مالی در بسیاری از موارد این دو عنصر از سوی هنرمندان نادیده گرفته می‌شود.
عجمی با بیان اینکه تبلیغات محیطی نقش مهمی در جذب تماشاگر برای هنرهای نمایشی دارد، افزود: متأسفانه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی از هیچ تابلوی تبلیغاتی بهره‌مند نیست که آنها را در اختیار هنرمندان قرار دهد و این مساله ما را در معرفی و تبلیغ کارهای خود با مشکل مواجه ساخته است.
وی اظهار داشت: امیدواریم با تدبیر مسئولان در این خصوص فکری شود تا هنرمندان تئاتر بتوانند حداقل در یکی از بیلبوردها و تابلوهای تبلیغاتی شهر به معرفی آثار خود بپردازند.
جامعه نیازمند تئاتر کمدی فاخر است
نیلوفر ناظری، نویسنده و بازیگر تئاتر در قزوین در این نشست، گفت: به دلیل مذهبی بودن شهر قزوین، هنر تئاتر در آن کمرنگ است و درگذشته مردم شهر، تماشاچی تئاتر نبودند و نمی‌دانستند هنری به نام تئاتر وجود دارد.
وی افزود: بعد از ورود کمدی آزاد، همه فکر می‌کنند تئاتر به معنی کمدی است درحالیکه ما در تلاش هستیم سلیقه مردم را عوض کنیم.
ناظری افزود: مردم می‌خواهند لحظاتی که در سالن‌های تئاتر حضور دارند شاد باشند و بخندند، درصورتی‌که ما نیاز داریم کمدی‌های فاخر انجام شود و فرهنگ ایران سنتی را با نمایشنامه‌های جدید به نمایش درآوریم.
این هنرمند گفت: امروز مشکل تبلیغات، محتوی، آموزش و نداشتن استاد برجسته برای علاقه‌مندان بازیگری وجود دارد که عمده آن به دلیل نبود بودجه دوچندان شده است.
وی با بیان اینکه باید باور کنیم سلیقه مردم تغییر کرده است، اظهار داشت : البته خوب است که همه شاد باشند اما تراژدی این است که درد جامعه دیده شده و در ذهن نویسنده آن حالات و مسائل سیاسی شکل بگیرد و نمایشنامه‌های ارائه شود که ذهن بیننده را نسبت به مسائل روز بیدار کند.
ناظری با اشاره به ورود برخی افراد بدون توانایی‌های لازم در عرصه تئاتر، اضافه کرد: حیطه کاری افراد در گذشته مشخص بود اما امروز هرکسی ساز خود را می‌نوازد و به‌اصطلاح همه‌کاره شده اند، ما باور داریم که جهان‌بینی تک‌تک افراد، با تغییر فضای تئاتر، تغییر کرده است اما باید تحولی در این فضا ایجاد شده و هنرنمایشی تئاتر سیر درستی را طی نماید.
هنر و تئاتر نیازمند توجه بیشتر مسئولان
محمد کشتکار بازیگر قزوینی تئاتر که ۱۰ سال در صحنه‌های نمایش هنرنمایی می‌کند، گفت: اعتیاد به نمایش مانند اعتیاد به سیگار است و هرکه وارد این عرصه شود با وجود سختی‌های مسیر، نمی‌تواند صحنه را ترک کند.
وی افزود: بازیگران واقعی تئاتر، با تمام این اتفاقات به کار خود ادامه می‌دهند و نبود سالن اختصاصی، آنها را از کار دلسرد نکرده و با وجود مشکلات بسیار به آینده امیدوار هستند.
کشتکار ادامه داد: هنرمندان نیازمند فضایی شاد هستند و این امر با وجود امکانات مناسب برای بازیگران تئاتر قابل حل است.
وی معتقد است: در برخی از تئاترها باید به تفکر برسیم چون تئاتر و هنر به دنبال فرهنگ‌سازی هستند و از همین رو باید به زیرساخت‌ها توجه داشته باشیم.
