پس از سپری شدن حدود نیم قرن از زمامداری سلطان قابوس بر قدیمی‌ترین کشور عربی، عمان این روزها فقدان ناشی از فوت پادشاه مصلحت اندیش و آرام خود را تجربه می‌کند. پادشاهی که در ۷۹ سال عمرش، زندگی پر ماجرایی داشت و روزهای سختی را گذارنید تا عمان، عمان شود و در نهایت به سوئیس خاورمیانه شهرت یابد. سلطان قابوس در میان حکام کشورهای عربی پرسابقه‌ترین بود. او در عین حال یکی از محبوب‌ترین آنها میان مردمشان به حساب می‌آید.
وی در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰) زمامدار این کشور شد، اما اندکی پس از به قدرت رسیدنش، با شورش گروهی چپ‌گرا در ایالت ظفار عمان مواجه شد، او توانست با حمایت ایران بر شورشیان غلبه کند. از همین رو، او بقای تخت و تاج خود را تا حد زیادی مدیون ایران می‌دانست. در طول سالهای حکومت سلطان قابوس روابط تهران-مسقط از گرمی قابل توجهی برخوردار بوده و همین مسئله باعث شده تا از او به عنوان حکمرانی معتدل و بازیگر مهمی در میانجی‌گری‌های خاورمیانه یاد شود، چرا که عمان تحت حاکمیت سلطان قابوس تاکنون بارها در مناقشه‌هایی جدی در این منطقه نقشی مثبت ایفا کرده است.
برای نمونه، بنا بر اسناد "ویکی‌لیکس"، در بحبوحه مناقشه بر سر برنامه هسته‌ای ایران، مقامات عربستان به مقامات آمریکایی توصیه کرده بودند که باید «سر مار را زد»، در حالی که یوسف بن علوی، وزیر امور خارجه عمان در گفت‌وگوهای محرمانه‌اش با نمایندگان آمریکا تا آنجا پیش می‌رود که می‌گوید: «یک ایران مسلح به سلاح اتمی لزوما عامل بی‌ثباتی در منطقه نیست.»
این کشور عموما در اختلافات و رقابت‌های منطقه‌ای بی‌طرف بوده و در عین حال که با ایران رابطه دوستانه‌ای برقرار کرده، هرگز هویت عربی خود را نیز نادیده نگرفته و با همسایگان نوظهور و «برادران» عربش نیز از در دوستی وارد شده و همراه با آنها، شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل داد. عمان به‌رغم اینکه یک کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس است، در یارکشی‌های منطقه به تیم عربستان نپیوسته و از مداخله در کشورهای دیگر که مشخصا در سالهای اخیر در خاورمیانه از همیشه بیشتر باب شده، خودداری کرده است.
این بی‌طرفی و استقلال رای مسقط در مقابل باقی اعراب شبه جزیره، به واقعیت پذیرفته شده‌ای تبدیل شده که حتی در دسته‌بندی‌هایی که مثلا بر سر جنگ یمن٬ قطع رابطه با قطر یا مرگ جمال خاشقچی به وجود آمد، اصولا کسی در کاخ‌های ریاض و ابوظبی٬ انتظار همراهی از عمان را نداشت. با تمام این تفاسیر مسقط حاضر است دست همه را بفشارد تا نشان افتخار «میانجی‌گر» را به سینه بزند، این ویژگی‌هاست که گاه این کشور به ظاهر در حاشیه را به بازیگری مهم تبدیل می‌کند.
در چهار دهه اخیر اتفاقاتی مانند انقلاب اسلامی، بحران روابط ایران و کشورهای عربی در پی جنگ ایران و عراق، اختلافات ایران و عربستان و درگیری‌ها در حج و ادعاهای امارات بر سر جزایر خلیج فارس بر روابط خوب مسقط و تهران اثر منفی نگذاشته است.
علاوه بر سابقه قدیمی روابط دو کشور، اینکه ایران و عمان بر دو سوی تنگه هرمز مسلط هستند، هم عاملی مهم در حسن همجواری آنها به شمار می‌رود. ثبات و آرامش این تنگه هم به لحاظ امنیت عمان و هم به دلیل اهمیت آن برای تدوام صدور نفت از خلیج فارس به جهان اهمیت زیادی دارد. همه این‌ها ایجاب می‌کند که مسقط روابط حسنه و عاری از تنشی با تهران داشته باشد و حتی بکوشد تنش‌های بالقوه خطرناک در روابط ایران با سایر کشورها را هم تا حد ممکن کاهش دهد.
از سوی دیگر دستیابی به توافق جامع برجام، طبعا به حساب عمان و شخص سلطان قابوس هم نوشته شده و شاید یکی از نکات مثبت مهم کارنامه او در سیاست خارجی کشورش به حساب آید، چرا که پادشاه ۷۹ ساله در مهمترین مناقشه قرن خاورمیانه در صد سال اخیر یعنی موضوع هسته‌ای ایران اقدام به ریش سفیدی کرد.
روز شنبه ۲۱ دی ماه سلطان قابوس پادشاه عمان، با کارنامه‌ای موفق در عرصه سیاست داخلی و خارجی به دنبال یک دوره طولانی بیماری ناشی از ابتلا به سرطان در سن ۷۹ سالگی درگذشت. او فرزندی نداشت و به طور علنی جانشین خود را انتخاب نکرده بود. اما چندی پیش به صورت مخفیانه جانشین خود را در نامه‌ای مهر و موم شده به شورای سلطنتی ارائه کرد.
به دنبال فوت سلطان قابوس، شورای‌عالی دفاع عمان جلسه‌ای فوق‌العاده در مقرش در «البستان» تشکیل داد و در آن هیثم بن طارق آل‌سعید، مراسم سوگند پادشاهی یاد کرد.
پادشاه جدید عمان ۶۵ ساله و پسر عموی سلطان قابوس است و پیش از این وزیر میراث و فرهنگ و از مقام های ارشد وزارت امور خارجه عمان بوده است. وی در جریان دوره دوم ریاست‌جمهوری حسن روحانی، در مراسم تحلیف او در تهران حاضر شده بود. رسانه‌های محلی هم از سلطان هیثم بن طارق اینگونه نقل می‌کنند که وی همچنان بر ادامه مسیر سلطان قابوس تاکید دارد و منش والای سلطان قابوس بن سعید در توسعه و پیشرفت سلطان نشین عمان را پی خواهد گرفت. این امیدواری وجود دارد که روابط دوجانبه خوب این کشور با جمهوری اسلامی ایران نیز کماکان همچون گذشته تداوم یافته و همکاریهای دوجانبه موجب تثبیت هر چه بیشتر امنیت، دوستی‌ها و رفاه مردم در دو کشور و منطقه شود.
نظر شما