تنظیم‌گری با حفظ استقلال

تنظیم‌گری صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی بحث داغ این روزها در حوزه‌های فرهنگ و هنر و تکنولوژی است که با بخشنامه اخیر قوه قضاییه پیرو اجرایی شدن این تنظیم‌گری تحت نظارت سازمان صدا و سیما شکل جدیدی به خود گرفته است. علاوه بر اینکه سازمان تنظیم مقررات صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی (ساترا) به عنوان متولی این امر شناخته می‌شود، وزارت ارشاد به عنوان ارگانی که مجوزهای فعالیت سرویس‌های فعال در فضای مجازی از جمله وی او دی ها را صادر می‌کند هم طرف دیگر این بحث است.

علاوه بر این هنوز در قانون ایران مصداق‌های مشخصی برای صوت و تصویر فراگیر وجود ندارد و نگرانی‌هایی در بین عموم مردم وجود دارد که آیا قرار است تمام تولیدات صوتی و تصویری و تمام فعالیت‌های شبکه‌های مجازی تحت انحصار صدا و سیما قرار بگیرد؟ سوی دیگر ماجرا هم معطوف به بزرگترین فعالان عرصه صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی از جمله پلفترم‌های اشتراک ویدیو مثل آپارات و پلتفرم‌های وی او دی مثل فیلیمو و نماوا است.

در این گفت و گو محمدجواد شکوری مقدم مدیرعامل هلدینگ صبا ایده که پلفترم‌های آپارات و فیلیمو را مدیریت می‌کند شرحی بر تمام ماجراهای پیرامون تنظیم گری صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی داده است و به سوالاتی درباره نحوه عملکرد این سرویس‌ها در آینده پاسخ داده است.

در ابتدا توضیح دهید که تنظیم گری صوت و تصویر فراگیر چیست؟ آپارات و فیلیمو به عنوان اولین و مهمترین پلتفرم های ویدیویی فعال در فضای مجازی شناخته شده هستند و سابقه­ فعالیت طولانی دارند، آیا خودتان به عنوان فعال این حوزه نیاز به تنظیم گری را حس کرده بودید؟  برای اجرایی شدنش فارغ از اینکه نهاد تنظیم­گر چه نهادی باشد،  چه پیشنهادهایی دارید؟

- قطعا در ایران هم مثل تمام کشورهای بزرگ دنیا وجود رگولاتور در فضای صوت و تصویر فراگیر لازم است. تنظیم گری که اهداف مهم و حمایتی را پیگیری می کند و نظارت آن بر تولید و  انتشار هر گونه محتوی صوت و تصویر فراگیر فقط در جهت افزایش رضایت کاربران است. قطعا تمام فعالان صوت و تصویر فراگیر وقتی مشغول به کاری هستند نمی توانند از بیرون خود را ارزشیابی کنند و قوانین کمک کننده یا حمایت گر تنظیم کنند. ما محل اجرا و ارتباط با کاربران هستیم و این نهاد تنظیم گر مستقل است که باید ساز و کارهای اجرایی را تعیین کند. مسیر ایجاد تنظیم گری هم با توجه به سرعت پیشرفت تکنولوژی و ارتباطات یک مسیر پیش رونده است. در دنیای امروز نمی توانیم جلوی فعالیت وی او دی ها و یو جی سی ها را بگیریم و کانال های مجازی تولید محتوا را ببندیم یا به آن ها بگوییم بروید سال بعد وقتی که قوانین تنظیم گری آماده شد بیایید. بلکه تنظیم گری به صورت موازی باید اتفاق بیفتد و به هیچ وجه نمی تواند سرعت رشد و توسعه تکنولوژی و خدمات را با توجه به رقبای خارجی کاهش داد تا قوانین مدون شود  چرا که سرویس های خارجی تحت تنطیم گری ما نیستند و یک تنطیم گر باهوش و البته مستقل حتما این حقیقت را درک میکند. آپارات و فیلیمو مجموعا با بیش از ۳۷.۵ میلیون کاربر قطعا از سال ها پیش نیاز به خود تنظیم گری را حس کرده اند و چه بسا وجود رگولاتوری در فضای صوت و تصویر فراگیر می توانست به پیشرفت بیشتر ما منجر شود، اما نه ما و نه سایر بازیگران این حوزه نباید وارد تنظیم گری شویم چون هر چه باشد ذی نفع هستیم. پس این نهاد مستقل در ایران چه نهادی است؟ وزارت ارتباطات است یا مجلس است یا قوه قضاییه؟ البته که حالا بر حسب اصل ۴۴ قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان، فعلا نهادی زیر مجموعه  سازمان صدا و سیما به عنوان رگولاتور انتخاب شده است، اما  انچه مهم است این است که ساترا فعلا بسیار پذیرای نظرهای ما بوده و قوانینی که برای این نظارت قرار است وضع شود با نظر مستقیم فعالان حوزه ویدیو یعنی فیلیمو، نماوا، کافه بازار ، آپارات  و دیگران شکل خواهد گرفت که ممکن  است در آینده با یک تشکل صنفی ، نظرات مسجم تری  نیز داشته باشیم . البته ما امیدواریم مانند دیگر نهادها این تعامل­ سازنده از مسیر خود منحرف نشود و در آینده هم بر همین محور حرکت کند. چرا که پایه­های اصلی رگولاتوری در فضای مجازی ایران  خدمات دهنده های نهایی هستند.

وقتی از تنظیم گری توسط یک نهاد ذی نفع به نام سازمان صدا و سیما صحبت می­شود، افکار عمومی به این سمت می­رود که این تنظیم گری به معنای توسعه انحصارگرایی است. آیا سرنوشتی که برای شما ترسیم شده است خبر از این انحصارگرایی می دهد؟

- بیشتر از یکسال و نیم است که ما به همراه مدیران ارشد پلتفرم های نماوا و کافه بازار با شرکت در جلسه های گروهی با حضور ریاست و معاونین سازمان ساترا در پی شفاف سازی و ترسیم آینده این تنظیم گری هستیم. قطعا شرکت­های خصوصی که فعالیت های مستقل دارند و کسب و کارشان وابسته به این فعالیت ها است، نگرانی هایی درباره وضع قوانین جدید و شرایطی که قرار است به وجود بیاید دارند. آنچه در سبک زندگی دیجیتال امروز واضح است این است که  چیزی که به عنوان انحصارگرایی در افکار عمومی و رسانه ها نسبت به صدا و سیما وجود دارد، نه تنها قابل تعمیم به صوت و تصویر فراگیر در فضای مجازی نیست، بلکه صوت و تصویر در فضای مجازی هم پذیرای آن نیست. نمیتوانیم این حقیقت را منکر شویم که در حال حاضر بسیاری از مردم خوراک روزانه رسانه ای و سرگرمی خود را از فضای مجازی تامین می کنند و در عین حال در کنار فضای مجازی مخاطب رسانه ملی هم هستند. بنابراین باید پذیریم که ذهنیت انحصار گرایی نمی­تواند در  تنظیم گری موفق عمل کند و ظرفیت و نیازی که در فضای مجازی وجود دارد به هیچ وجه با استاندارهای گذشته و فعلی سازمان صدا و سیما قابل مدیریت نیست.  ما در جلسات متعدد با ساترا به عنوان نماینده سازمان صدا و سیما متوجه شدیم که از این نگاه انحصار گر فاصله گرفته شده و با صحه گذاشتن به اهمیت فضای مجازی حتی از فعلان مهم این عرصه از جمله آپارات، فیلیمو، نماوا و کافه بازار هم برای این تنظیم گری کمک گرفته خواهد شد. در عین حال باور داریم که همه پدیده­ها یک حقیقت ذاتی دارند و آنچه که بر روی کاغذ می­نویسیم ذره­ای نمی­تواند حقیقت ذاتی  و مسیر رشد طبیعی آنها را تغییر دهد.

منظورتان از کمک چیست؟ یعنی قرار است استقلال خود را به عنوان شرکت خصوصی از دست بدهید؟

منظور از کمک اشتراک تجربه و دانش برای ترسیم یک نقشه راه موثر و منجر به نتیجه است. ما  به عنوان شرکت بنیانگذار و راهبر آپارات و فیلیمو در جلسات با ساترا به آن ها میگوییم ساختار تولیدات سینمایی کشور متولی دیگری دارد و این مهم تنها با تفاهم و پذیرش مشترک شما و ایشان میتواند بجای توقف ، موجب بالاندگی  تولیدات فیلم و سریال در بستر پلتفرم هایی نظیر ما باشد . آن ها هم قول داده اند که  مجوزهای وزارت ارشاد را  کما فی السابق برای این گروه از تولیدها قبول داشته باشند و به روند فعلی تولیدات آسیب نزنند. شرکتهای  کافه بازار و نماوا هم طبق دغدغه ها و تجربه های خودشان نکاتی را به دوستان گفته اند و هشدارهایی داده اند که نکند راهی که قرار است آغاز شود به مقصد نرسد. بنده خوشبین هستم که امروز این حقیقت در مدیریت کلان صوت و تصویر کشور کاملا درک شده است و امیدواریم این دو متولی بزرگ فرهنگی کشور به واسطه نسل جدید انتشار محتوی  کم کم به یکدیگر نزدیک تر شوند تا اصحاب این صنعت با امنیت بیشتر و متمرکز تر،  فعالیت کنند و این مهم­ترین دلیل همکاری ما با ساترا است.

همین راهی که به گفته شما به مقصد نمیرسد را به عنوان یک تجربه شکست خورده در اعمال نظارت بر آی پی تی وی ها دیدیم. عملا از زمانی که ای پی تی وی ها زیر پرچم صدا و سیما رفتند تمام فعالیت شان تحت شعاع قرار گرفت و کاربران خود را از دست دادند.

- ما با سازمان ساترا گفت و گوهای مفصلی داشته­­ایم و آن­ها هم پذیرا بودند که هیچ کدام از اتفاق هایی که برای ای پی تی وی ها افتاد برای ما تکرار نخواهد شد. همانطور که می دانید زمانی که ای پی تی وی ها تحت نظارت سازمان صدا و سیما در امدند عملا به یک شبکه از شبکه های رسانه ملی تبدیل شدند که بر بستر اینترنت فعال هستند و عملا تمام کاربران خود را از دست دادند. قطعا قرار نیست فیلیمو، نماوا، آپارات و کافه بازار به چنین سرنوشتی دچار شوند و روند فعالیت فعلی و مستقل آن ها ادامه دار خواهد بود. این اطمینانی است که دوستان ما در ساترا به ما داده اند و نشان می دهد که تغییر نگرش کلی نسبت به روابط دو طرفه بخش خصوصی با بخش حاکمیتی شکل گرفته است. همچنین در این تعامل­ها هیچ خبر و توافقی مبنی بر درآمدزایی برای سازمان صدا و سیما، سهم گرفتن، دسترسی روی سرویس­ها و دیگر رویکردهایی که  به زعم بنده غیر حرفه ای و پر اشتباه  در تعامل­ صدا و سیما با IPTV ها طراحی شده بود وجود ندارد ، که این نیز ما را نسبت به توافق با این سازمان محکم­تر کرد.

به طور شفاف ساترا از شما و فعلان دیگری که نام بردید چه خواسته هایی دارد و نظارتی که در پی کسب آن است چه محدودیت هایی را برایتان به همراه خواهد داشت.

- ما به این نظارت به چشم محدودیت نگاه نمی کنیم. خداروشکر خروجی جلسات متعددی که تا کنون داشتیم نوید یک تعامل برد برد را می دهد. مدیران سازمان ساترا شنوا و همراه هستند و روحیه حمایتی در آن ها دیده می شود که امیدواریم صرف وعده نباشد. برای ما مهم است که به عنوان یک شرکت خصوصی استقلال مان  خود و کاربران مان حفظ شود،  دیتاسنترهای ما به فعالیت فعلی شان ادامه می دهند، حقوق تبلیغاتی ما مثل لوگو ها و ظرفیت های تبلیغی مان تحت شعاع قرار نخواهند گرفت، نظارت های محتوایی بر آثار خارجی تغییری نخواهد کرد و کاربران مان به هیچ وجه از خدمات فعلی که بهره می برند محروم نخواهند شد و کوچکترین تغییری در تجربه کاربری سرویس­های فیلیمو و آپارات رخ نخواهد داد.

اتفاقا همین نظارت های محتوایی موضوعی است که ساترا به شدت روی آن حساس است  و در نشست های خبری و اطلاع رسانی هایی که داشته توضیح داده نگرانی اش از محتوی در چارچوب های پیشرفته تری مانند رده بندی سنی، مناسب سازی پلتفرم برای کودکان و ... است.

- اول آنکه بخش جزئی از فعالیت­های ساترا در خصوص محتوی است و دایره بزرگتر آن شامل پایداری خدمات، حفظ حقوق کاربران، تطابق قیمت گذاری با کیفیت سرویس ­ها و دیگر موارد شبیه این ها است که تعریف­های بین­المللی دارد و در کشورهای دیگر جهان هم مطرح است. از طرفی اینجا یک تصویر نادرستی وجود دارد که باید درباره آن بحث شود. پلتفرم ها در دنیا مسئولیت بارگذاری محتوا را دارند و نسبت به دورن مایه محتوی این تولید کننده است که باید پاسخگو باشد. البته که هر کشور متناسب با قوانین و عرف خود نظارت های محتوایی هم دارد. اما به صرف یک محتوا نمی توان یک پرچمی را بلند کرد و دیگر زمین نگذاشت. نگاه های این چنینی که بسیار صفر و یک هستند قطعا فضا رادیکال می کنند. ما درون پلتفرم هایمان قفل کودک داریم، رده بندی سنی را مطابق با انچه وزارت ارشاد تببین کرده برای تمام محتواها اعمال می کنیم، اپلیکیش جداگانه ای به نام آپارات کودک داریم که فعالیت متمرکزی برای تولید و انتشار محتوا ویژه کودکان دارد. اما یکبار کسی نیامد از این اتفاق ها دفاع کند. البته که این نظارت های درون پلتفرمی لازمه کار است و اینستاگرام و فیسبوک هم مطابق با ارزش های خود محدودیت های متفاوتی را در اپلیکیش ها اعمال می کنند. اما اگر ما برای یک ویدیو مجبور به پاسخگویی می شویم، دلیل بر این نیست که تعمدا کاری کرده ایم یا دلیل بر این نمی شود که نسبت به نظارت محتوایی دغدغه نداشته باشیم.

با این حال هفته گذشته بخشنامه ای از قوه قضاییه  منتشر شد که به نوعی اتمام حجت با فعالان صوت و تصویر فراگیر بود و طی آن مقرر شده بود که ادامه هر گونه فعالیتی بدون کسب مجوز از سازمان صدا و سیما غیرمجاز است. این یعنی شما به زودی فعالیت هایتان را با مجوز سازمان صدا و سیما ادامه خواهید داد؟

- بدیهی است که ما تابع قانون هستیم و ضمانت های اجرایی که ساترا به ما داده است نوعی دلگرمی برای شروع  این مرحله در کسب و کارمان محسوب می شود.  از نظر ما توافق فعلی برد برد برد است هم برای ساترا ، پلتفرم ها و هم کاربران و البته امیدواریم به سرنوشت برجام دچار نشود ( خنده )

در بین صحبت هایتان از روحیه حمایتی سازمان صدا و سیما گفتید. با توجه به اینکه تا به حال صدا و سیما شما را رقیب اصلی خود می داند و بارها فعالیت تان را محدود کرده یا هجمه های تندی در روزنامه صدا و سیما به فعالیت هایتان شده، فکر می کنید این روحیه حمایتی واقعی باشد؟ و به چه اقدام هایی منجر شود؟

- در مدت این یکسال و نیم مذاکره و گفتگو ما پیش خود حساب ساترا و سازمان صدا و سیما را شکلی و محتوایی جدا کرده ایم و خیلی جدی امیدواریم استقلال سازمانی ساترا بدانجا برسد که صدا و سیما را نیز مورد تنظیم گری قرار دهد مانند سایر کشورهای دنیا و البته باید کمی واقع بین بود و در بستر زمان چنین تغییر و تحولی را انتظار داشت ،شاید تا پیش از اینکه بحث رگولاتوری از طرف سازمان باب شود چنین فضایی به شدت برای ما هم آزاردهند بود، اما در کسب و کار نباید دچار ترس­های وهم گونه بود و اگر دلایل منطقی و گفت­وگوهای حرفه­ای مطرح شود باید پذیرفت. امیدواریم هر آن چه ترسیم شده و قول هایی که رد و بدل شده به بالاترین ضمانت اجرا شود. این نکته را هم در آخر اضافه کنم که جایگاه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ساختار محتوایی و سینمایی کشور غیرقابل انکار و اغماض است و مانند گذشته مجوزهای ما از طرف این نهاد صادر و حمایت خواهد شد.