تغذیه غیرعلمی حیات وحش، تهدیدی برای سلامت گونه‌های جانوری

این روزها در کنار رودخانه‌ها، تالاب‌ها، چال آب‌ها و جایی که چند پرنده در حال لانه گزینی کرده باشد، عده‌ای گوشی به دست برای اینکه مهربانی خود را نسبت به پرندگان نشان دهند، اقدام به پرت کردن قطعه‌ها "اسنک" یا نان خشک یا غذا به سمت پرندگان می‌کنند.

این عده برای نشان دادن رویکرد مهربانی خود در اقدام به اسنک دادن و غذا دادن به پرندگان عکس و فیلم می‌گیرند و آنها در صفحات شخصی خود نیز منتشر می‌دهند و حتی گاهی این اسنک دادن به پرندگان در کنار رودخانه و تالاب را برای فیلم گرفتن، به کودکان خود نیز آموزش می‌دهند.

این قطعه‌های اسنک حتی برای انسان‌ها نیز کمتر توصیه شده است، چه برسد به پرندگان که فقط باید از در طبیعت تغذیه کنند.

از سوی دیگر، در فصل سرما و بارش برف در تعدادی از استانها از جمله چهارمحال و بختیاری، برخی گونه‌های حیات وحش مانند پرندگان به خصوص پرندگان مهاجر برای یافتن غذا و زمستان گذرانی به مناطق گرمسیر مهاجرت می‌کنند.

تعدادی از گونه‌های جانوری نیز مانند کل، بز، قوچ و میش، در برخی مناطق نیز خرس، در نزدیکی روستاها و باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی حرکت می‌کنند، تا بتوانند در این مکان‌ها از برخی زباله‌ها که در حاشیه مناطق رهاسازی شده استفاده کنند، که این امر تهدیدی برای این گونه‌هاست.

تعدادی از گونه‌های حیات وحش و گونه‌های جانوری پس از عبور کردن از مناطق حفاظت شده و نزدیک شدن به شهرها و مناطق روستایی و یا حاشیه زمین‌های کشاورزی، به دلیل شکار از سوی شکارچیان و یا برخی جوامع محلی، تصادف در مسیر جاده‌ها به محیط زندگی و مناطق حفاظت شده و زیستگاه‌های طبیعی باز نمی‌گردند.

از سوی دیگر تعدادی از گونه‌های حیات وحش نیز به دلیل تغذیه از زباله‌های رهاسازی شده در حاشیه زیستگاه‌های طبیعی  و تالاب‌ها دچار بیماری می‌شوند.

در چند سال‌گذشته در راستای حمایت از حیات وحش، غذادهی به حیات‌وحش در سردترین روزهای سال انجام می‌شود، که این امر مخالفان و موافقان نیز دارد.

براساس نظر کارشناسان، تغذیه و غذادهی به گونه‌های حیات وحش در زمستان باعث برهم زدن چرخه عادی طبیعت، تغییر رفتار حیوانات و دربرخی پرندگان و حیوانات نیز باعث بروز بیماری‌ می‌شود. 

به گزارش ایرنا، استان چهارمحال و بختیاری دارای یک پارک ملی، یک اثر طبیعی ملی و ۵ منطقه حفاظت شده به مساحت ۱۵۵هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار است که این مناطق بکر مامنی برای حیات وحش است.

براساس نظر کارشناسان، تغذیه و غذادهی به گونه‌های حیات وحش در زمستان باعث برهم زدن چرخه عادی طبیعت، تغییر رفتار حیوانات و دربرخی پرندگان و حیوانات نیز باعث بروز بیماری‌ می‌شود. این استان به دلیل قرار داشتن در منطقه زاگرس میانی یا زاگرس مرطوب از تنوع گیاهی و جانوری بالایی برخوردار است، به گونه‌ای که هم اینک ۱۲.۵ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری تحت مدیریت حفاظت محیط زیست قرار دارد.
نیمی از مساحت چهارمحال و بختیاری با احتساب ذخیره‌گاه زیست کره تنگ صیاد و سبزکوه جزء مناطق حفاظت شده و ثبت ملی و جهانی است.
منطقه حفاظت شده شیدا، قیصری، هلن، سبزکوه، پارک ملی و منطقه حفاظت شده تنگ صیاد، منطقه شکار ممنوع خدا آفرید، اثر طبیعی ملی لاله واژگون از مناطق تحت مدیریت اداره کل محیط زیست استان است.

مناطق حفاظت شده تنگ صیاد مامنی مناسب برای حیات وحش

سرمحیط بان منطقه حفاظت شده تنگ صیاد با اشاره به اینکه این منطقه به عنوان یک زیستگاه طبیعی برای حیات وحش است، در گفت و گو با ایرنا افزود: هیچ گونه کمبود غذا و آذوقه در این منطقه وجود ندارد.

علی طاهری افزود: حیات وحش در مناطق حفاظت شده از پوشش گون و گیاهان موجود در منطقه تغذیه می‌کنند و به منظور تامین تغذیه دستی حیات وحش در مواقع بحرانی نیز انبار علوفه در این منطقه و مناطق حفظت شده راه اندازی شده است.

وی افزود:در  برخی روزهای سال،حیات وحش به منظور جفتگیری و تبادل ژنتیکی به مناطق پایین دست و یا مناطق دیگر می‌روند که این امر از لحاظ علمی طبیعی است، محصور شدن حیات وحش غیراصولی است.

این محیط بان چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: در این منطقه بیشتر حیات وحشی که به پایین دست می‌آیند شامل کل، بز، قوچ و میش است که از ارتفاع به نقاط پایین دست و گرم‌تر حرکت می‌کنند.

وی، به قرار گرفتن این منطقه در حاشیه جاده اشاره کرد و افزود: این امر باعث شده که کوچ حیات وحش از بالا دست به سمت پایین از سوی مردم مشاهده شود.

 ۴۰۲ گونه جانوری در  استان چهارمحال و بختیاری شناسایی شده است

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: در این استان  بیش از ۴۰۲ گونه جانوری از ۱۱۵خانواده جانوری شناسایی شده است.

سید اصغر نوربخش افزود: از این تعداد ۲۷۸ گونه پرنده از ۶۸ خانواده، ۴۵ گونه پستاندار از ۲۴ خانواده، ۵۵ گونه خزنده از ۱۴ خانواده، ۴ گونه دوزیست از ۲ خانواده و ۲۰ گونه آبزی (ماهی ) از ۷ خانواده شناسایی شده است.

به گفته وی،بر اساس طبقه‌بندی اتحادیه بین‌الملل حفاظت طبیعت (iucn) تعداد ۱۳ گونه از حیات وحش کشور در طبقه‌بندی آسیب‌پذیرند که شامل عقاب خالدار ، عقاب شاهی، هوبره ،پلیکان، پاخاکستری، آگامای وزغی ایرانی، لاک پشت، خفاش نعل اسبی، کپور محلی، ماهی کورغار، زرده بر، کل، بز و میش است که تعدادی از این حیات وحش در استان چهارمحال و بختیاری نیز قرار دارند.

در این استان  بیش از ۴۰۲ گونه جانوری از ۱۱۵خانواده جانوری شناسایی شده است.وی اظهار داشت: ۱۰ گونه حیات وحش نیز در طبقه شرف تهدید هستند که شامل دال، سقر سفید، پاشلک بزرگ، گیلانشاه دم سیاه، گیلانشاه بزرگ، زنگوله بال ، سبز قبای معمولی، خفاش نعل اسبی مدیترانه‌ای و کفتار راه راه و شنگ است.

نوربخش گفت: تعداد ۵ گونه در طبقه خطر انقراض قرار دارند که شامل اردک سرسفید، اردک مرمری، غاز پیشانی سفیدکوچک، کرکس مصری، پلنگ و یالابان و تعداد ۳ گونه در طبقه کمبود داده قرا دارند که شامل لاسرتای ایرانی، خفاش بایوتیس شاوب واقعی کوهرنگی است.

نوربخش اظهار داشت: تعداد ۱۸ گونه در طبقه ازریابی نشده هستند که شامل خفاش بال خمیده کمرنگ، سس ماهی لب پهن، قزل آلای رنگین کمان و ماهی نازک جنوب ، سیاه ماهی خالدار، ماهی طلائی، شاه کولی زاگرس ، شبه شیربت، شیریت، ماهی گورخری، آمورچه، کاوار، سگ ماهی جویباری نواری ، گربه ماهی ارتشی جنوبی ، گاموزیا، سیاه ماهی فلسی درشت ، اوروپونکدهان بزرگ است.

به گفته وی، بخش عمده از گونه‌های حیات وحش کشور و استان چهارمحال و بختیاری در طبقه کمترین نگرانی قرار دارند.

 غذادهی دستی به حیات وحش در استان چهارمحال و بختیاری به دلیل غنای مناطق حفاظت شده کم است

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: در این استان به دلیل غنای مناطق حفاظت شده کمترین میزان هجوم حیات وحش به مناطق روستایی و حاشیه شهرها مشاهده شده است.

تعداد ۵ گونه در طبقه خطر انقراض قرار دارند که شامل اردک سرسفید، اردک مرمری، غاز پیشانی سفیدکوچک، کرکس مصری، پلنگ و یالابان و تعداد ۳ گونه در طبقه کمبود داده قرا دارند که شامل لاسرتای ایرانی، خفاش بایوتیس شاوب واقعی کوهرنگی است.وی افزود: حیات وحش در برخی مناطق به خصوص مناطق کویری کشور،به دلیل نبود منبع غذایی به حاشیه شهرها و روستاها هجوم می‌آورند که در این استان با انجام گشت و پایش مستمر در روزهای برفی توسط یگان حفاظت شهرستان‌ها این مناطق ارزیابی می‌شود، تا در صورت نیاز، غذادهی دستی آن‌هم با توزیع علوفه خشک در مناطق حفاظت شده انجام شود.

نوربخش، با تاکید بر اینکه غذادهی به حیات وحش به صورت دستی از نظر علمی غلط است، افزود:  حیات وحش در فصل سرما ممکن است به مناطق روستایی و حاشیه شهرها بیایند، که غذادهی دستی باعث ایجاد اختلال در روند انتخاب طبیعی حیات وحش می‌شود.

به گفته وی، غذادهی دستی به پرندگان باعث به تعویق انداختن مهاجرت پرندگان شده، به گونه‌ای که پرندگان مهاجر که از مرزهای شمالی به مناطق گرمسیر می‌آیند به خاطر موجود بودن غذا مهاجرت خود را به تعویق می‌اندازند و این امر باعث اختلال در زمان مهاجرت این گونه‌ها می‌شود.

وی اظهار داشت: غذادهی به حیات وحش باعث از بین رفتن ترس طبیعی از انسان شده است که این امر باعث می‌شود حیات وحش به مناطق حفاظت شده باز نگردند و در برخی مواقع باعث تخریب زیستگاه انسان‌ها و کشته شدن حیات وحش توسط شکارچیان می‌شود.

نوربخش افزود: دفن غیربهداشتی و غیراصولی زباله در روستاها و شهرهای حاشیه مناطق حفاظت شده یکی از عواملی است که حیات وحش را به سمت این مناطق روانه می‌کنند، تا از زباله‌های دفن نشده تغذیه کنند.

وی، به تخریب زیستگاه حیات وحش توسط انسان با اجرای برخی طرح‌ها، چرای دام مازاد در مراتع به عنوان یکی دیگر از عواملی اشاره کرد که حیات وحش را برای تامین غذا با مشکل مواجه می‌کند.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: غذادهی دستی به حیوانات و حیات وحش به خصوص پرندگان به دلیل نامناسب بودن تغذیه با ساختار بدن و تغذیه این گونه‌ها باعث بروز برخی بیماری‌ها می‌شود که این امر تهدیدی بزرگ برای حیات وحش است.

وی اظهارداشت: بروز بیماری "سندرم بال فرشته" در پرندگان کنارآبزی یکی از شایعترین بیماری‌هاست که به دلیل غذادهی دستی به پرندگان به خصوص پرندگان در پارک‌ها و تالاب‌ها مشاهده می‌شود.

غذادهی دستی به پرندگان باعث به تعویق انداختن مهاجرت پرندگان شده، به گونه‌ای که پرندگان مهاجر که از مرزهای شمالی به مناطق گرمسیر می‌آیند به خاطر موجود بودن غذا مهاجرت خود را به تعویق می‌اندازند و این امر باعث اختلال در زمان مهاجرت این گونه‌ها می‌شود.نوربخش تاکید کرد: در این بیماری به دلیل بالابودن میزان پروئتین و کم بودن ویتامین و منگنز، غذاهایی که به این پرندگان داده می‌شود این گونه‌ها به سندرم بال فرشته مبتلا می‌شوند که در این بیماری بال پرنده به سمت خارج انحناء پیدا کرده و قدرت پروار پرنده را کم می‌کند.

وی اظهار داشت: استفاده از تغذیه دستی برای حیات وحش به دلیل استفاده از سموم در کشاورزی در تولید یونجه و دانه‌ها باعث آلودگی تغذیه حیات وحشی که از غذاهای طبیعی استفاه می‌کنند، می‌شود که این امر مرگ و میر گونه‌های جانوری و پرندگان را افزایش می‌دهد.

 غذادهی دستی در حاشیه مناطق حفاظت شده باعث کاهش ضریب حفاظت و افزایش آسیب‌پذیری حیات وحش  می‌شود

مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری نیز گفت: در برخی استان‌ها به خصوص استان‌های مرکزی و کویری، تغذیه دستی حیات وحش در زمستان با توجه به کم شدن دسترسی به غذا در مناطق حفاظت شده انجام می‌شود، اما این امربه دلیل بالا بودن غنا مناطق حفاظت‌ شده استان و دسترسی حیات وحش به غذا در تمام مناطق کمرنگ است.

شهرام احمدی افزود: در استان تاکنون هیچ‌گونه مشکلی برای تامین غذای در مناطق حیات حفاظت شده وجود نداشته و حیات وحش در فصل سرما به صورت عریزی به مناطق برآفتاب آمده و تغذیه خود را تامین می‌کنند.

به گفته وی،غذادهی دستی در حاشیه مناطق حفاظت شده و یا برخی مناطق از جمله تالاب‌ها و پارک‌های حفاظت شده در استان باعث کاهش ضریب حفاظت از حیات وحش و افزایش آسیب پذیری حیات وحش می‌شود.

احمدی افزود: غذا دادن به حیواناتی که در مناطق شهری با انسان همزیستی پیدا کرده‌اند، از جمله گنجشکان و کبوترها و سایر حیوانات و پرندگان با استفاده از ته مانده غذا مشکلی ندارد.

وی افزود: در سال‌های گذشته دست‌اندازی افراد فرصت‌طلب به طبیعت و کشت باغ‌ها در ارتفاعات باعث تخریب برخی زیستگاه‌های حیات وحش در استان از جمله خرس‌ها شدند که این امر در برخی موارد باعث هجوم خرس به سمت مناطق روستایی و باغات شده است.

احمدی اظهار داشت: حفاظت فیزیکی از حیات وحش و افزایش زادآوری گونه‌های جانوری در مناطق حفاظت شده و کم شدن غذا موجب شده تا این گونه‌های جانوری به سمت باغ‌ها و روستاهای حاشیه مناطق حفاظت شده کشانده شود.
به گفته وی، خشکسالی‌های دهه گذشته، سدسازی٬ تغییر مسیر جریان رودخانه‌ها باعث تخریب محیط زیست و کمبود غذا در برخی مناطق شده که این امر از دیگر عوامل حضور خرس‌ها در مناطق روستایی است.
وی گفت: به دلیل تغییر اقلیم و گرم شدن زمین، خواب برخی از گونه‌های جانوری و حیات وحش از جمله خرس‌ها با اختلال مواجه شده است.

بروز بیماری "سندرم بال فرشته" در پرندگان کنارآبزی یکی از شایعترین بیماری‌هاست که به دلیل غذادهی دستی به پرندگان به خصوص پرندگان در پارک‌ها و تالاب‌ها مشاهده می‌شود.مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: مردم و روستاییان به جای غذادهی به حیات وحش و تامین علوفه و غذا در صورت مشاهده گونه‌ها مختلف حیات وحش در حاشیه روستا و شهرها و باغات و زمین‌های کشاورزی با شماره ۱۵۴۰ اداره کل حفاظت محیط زیست تماس برقرار کنند.

وی، با تاکید بر اینکه در برخی از روزهای سرد سال در حاشیه برخی مناطق حفاظت شده و تالاب‌های چهارمحال و بختیاری که مامن پرندگان مهاجر است، ممکن است پرندگان و چهارپایانی از جمله کبک، قوچ وحشی، کل و بز، گربه وحشی و روباه، تیهو و خرس به مناطق روستایی و شهری برای تامین غذا بیایند، از مردم خواست از شکار کردن و آسیب زدن به این حیوانات خودداری و در صورت مشاهده تخلف، از سوی مردم و شکارچیان این امر را به واحد حفاظت محیط زیست، نیروی انتظامی و پایگاه های مقاومت بسیج اطلاع رسانی کنند.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، از رانندگان وگردشگران خواست در حاشیه اطراف مناطق حفاظت شده در هنگام رانندگی دقت بیشتر داشته باشند تا از برخورد با حیات وحش در مسیر جاده کاهش پیدا کند.

احمدی اظهار داشت: از مردم، دهیاران، شهرداران خواست تا از رهاسازی زباله و همچنین دفن غیربهداشتی زباله در حاشیه مناطق حفاظت شده جلوگیری کنند، زیرا وجود زباله باعث افزایش حضور حیات وحش در این مناطق می‌شود.

وی گفت:تا ۳ سال گذشته ۲۹۴ گونه جانوری در استان شناسایی شده بود که با انجام برخی بررسی‌های سطحی، آمار حیات وحش استان به بیش از ۴۰۰ گونه جانوری و یکهزار و ۴۰۰گونه گیاهی افزایش پیدا کرده است.
به گزارش ایرنا، استان چهارمحال وبختیاری یک پارک ملی، یک اثر طبیعی ملی و ۵ منطقه حفاظت شده به مساحت ۱۵۵هزار و ۸۴۴ هکتار و ۲ منطقه شکار ممنوع به مساحت ۵۱ هزار و ۷۲۴ هکتار دارد.