«سابرامانیام جایشانکار» وزیر امور خارجه هند روز جمعه، ۱۸ بهمن ماه در جلسه شورای تجاری هند و آسیای مرکزی در دهلی نو اظهار داشت: هند قصد دارد با استفاده از بندر چابهار در ایران، مبادلات تجاری خود با آسیای مرکزی را گسترش دهد. پتانسیل بسیاری میان هند و آسیای مرکزی برای گسترش تجارت وجود دارد، اما نبود ارتباط زمینی مانع توسعه مبادلات تجاری هند و آسیای مرکزی شده است. این مساله باید از طریق بندر چابهار حل شود.
هند، ایران و افغانستان معتقدند که بندر چابهار به یک نقطه ارتباطی و حیاتی برای ارسال کالاهای هندی به افغانستان و فراتر از آن در آسیای مرکزی تبدیل خواهد شد. دولت هند در بودجه پیشنهادی خود برای توسعه بندر چابهار در سال ۲۱-۲۰۲۰ را با دو برابر افزایش نسبت به سال گذشته، حدود ۱۴ میلیون دلار اعلام کرد. وزیر امور خارجه هند در این زمینه گفت: افزایش بودجه بندر چابهار نشان دهنده تعهد هند برای توسعه این بندر و همچنین قاطعیت دهلی نو برای تبدیل آن به یک گزینه مناسب ارتباطی است.بندر چابهار به علت موقعیت استراتژیک و دستیابی به آب‌های آزاد بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای در مبادلات تجاری کشورمان با سایر کشورهای منطقه دارد. این بندر به علت نزدیکی به کشورهایی نظیر هند، افغانستان، پاکستان و آسیای میانه، اهمیت ویژه‌ای در ترانزیت کالا به این کشورها دارد.
چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج فارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال – جنوب نقش مهمی ایفا می‌کند. این بندر در مسیر ترانزیتی شرق – غرب قرار گرفته و فوریت‌های مختلف اقتصادی و جغرافیایی در زمینه ترانزیت و ترانشیب دارد. بندر چابهار متشکل از دو پایانه شهید بهشتی و شهید کلانتری است که هر کدام پنج لنگرگاه دارند و مساحتی حدود ۴۸۵ هکتار را اشغال کرده‌اند.
بندر چابهار و توسعه مبادلات اقتصادی هند
به تایید بسیاری از کارشناسان، بندر چابهار از نظر مبادلات اقتصادی برای هند اهمیت زیادی دارد و مهمترین علت آن موقعیت راهبردی این بندر است. با ادامه اختلافات هند با کشورهای همسایه خود از جمله پاکستان و چین، این کشور تصمیم گرفته است تا یک مسیر جدید برای دسترسی به کشورهای غرب و آسیای مرکزی ایجاد کند. بندر چابهار دسترسی هند به افغانستان از طریق دریا را آسان می‌کند.
به باور شماری از صاحب نظران، بندر چابهار ایران رقیب بندر گوادر واقع در استان بلوچستان پاکستان به شمار می‌رود و تا حدی با هدف ایجاد موازنه با آن و مهار تحرکات دریایی پاکستان در منطقه طراحی شده است. بندر گوادر که تقریباً ۴۰۰ کیلومتر از طریق خشکی و ۱۰۰ کیلومتر از مسیر دریا با بندر چابهار فاصله دارد، در همکاری مشترک پاکستان و چین ساخته شده و از آنجا که این دو قدرت هسته‌ای رقبای اصلی هند در قاره آسیا هستند، حضور چنین بندری در شمال دریای عمان و به فاصله اندکی از شهرهای مهم گوجرات و بمبئی در غرب هند نگرانی‌های جدی امنیتی و ژئوپلیتیکی برای دهلی ایجاد کرده است.
به لحاظ استراتژیک، بندر چابهار به عنوان وزنه تعادلی برای تنظیم روابط سیاسی-امنیتی دو رقیب هسته‌ای جنوب آسیا، یعنی هند و پاکستان است. دسترسی هند به بندر چابهار نه تنها دهلی را قادر می‌سازد حضور نظامی پاکستان در دریای عمان و شمال اقیانوس هند را خنثی کرده و محاصره استراتژیک دو متحد رقیبش یعنی چین و پاکستان را بشکند، بلکه با دور زدن قلمرو سرزمینی پاکستان مسیری قابل اتکاتر از طریق ایران به افغانستان برای آن می‌گشاید. با توجه به عضویت هند در کریدور بین المللی شمال-جنوب، مسیر مواصلاتی امن به افغانستان نیز این امکان را برای دهلی فراهم خواهد ساخت که به بازار کشورهای آسیای میانه مانند تاجیکستان و ترکمنستان و ازبکستان و ذخایر انرژی آنها و نیز ترکیه، روسیه و در نهایت شمال اروپا دسترسی یابد
تمایل ایران برای راه اندازی بندر چابهار با توجه به منافع استراتژیکش قابل درک است. نخست اینکه بخش اعظم سرمایه گذاری برای ساخت بندر چابهار توسط دولت هند انجام می‌گیرد و از این لحاظ تکمیل و بهره برداری از آن با کمک سرمایه خارجی فشار اقتصادی چندانی به جمهوری اسلامی وارد نمی‌کند. بندر چابهار و مسیرهای ارتباطی منتهی به آن - به ویژه راه آهن چابهار-زاهدان با هزینه تخمینی یک میلیارد و ششصد میلیون دلار در استان سیستان و بلوچستان که دولت هند بخشی از سرمایه گذاری برای احداث آن را به عهده گرفته است - به شکوفایی اقتصادی و رونق کسب و کار در این استان کمک می‌کند.
بندر چابهار همچنین می‌تواند به واسطه تقویت همکاری‌های نظامی میان ایران و هند قدرت تاثیرگذاری و چانه زنی تهران را در قبال تحولات افغانستان و به ویژه مهار جاه طلبی‌های سیاسی پاکستان در این کشور محاط در خشکی را افزایش دهد. چنین قدرتی در مقطع کنونی که سرنوشت جنگ افغانستان و نیروهای آمریکایی مستقر در آن با ابهامات بسیاری مواجه است و برخی کشورهای همسایه می‌کوشند از طریق ارتباط گیری با گروه‌های مختلف درگیر در آن نفوذ خود را حفظ و تقویت کنند از اهمیت خاصی برخوردار است. افغانستان سالهاست که صحنه رقابت‌های سیاسی و ژئوپلیتیکی هند، پاکستان، روسیه و آمریکاست و اتصال آن به دریای عمان و اقیانوس هند از راه بندر چابهار دست ایران را در میدان اقتصادی و دیپلماسی تقویت می‌کند.
نقطه طلایی تجارت هند، ایران و افغانستان
تحلیلگران بر این باورند که هند، به‌عنوان یکی از قدرت‌های نوظهور اقتصادی در جنوب آسیا با طرح استراتژی بلندمدت در راستای توسعه بازارهای داخلی، دسترسی به بازار افغانستان و آسیای میانه و رقابت با چین و پاکستان، تلاش دارد با سرمایه‌گذاری در بندر چابهار، به نفوذ اقتصادی و سیاسی‌اش در منطقه بیافزاید و جایگزینی برای بندر گوادر، مسیرترانزیتی چین و پاکستان ایجاد کند. چابهار، برای هند از اهمیت فوق‌العاده استراتژیک و حیاتی برخوردار است.
تلاش چین و پاکستان در جهت انزوای هند از مسیرهای ترانزیتی با اجرایی شدن چابهار تقریباً ناممکن شده است. اهمیت چابهار برای هند چنان جدی است که این کشور نزدیک به سه دهه است که به دنبال توسعه این بندر جنوبی ایران است. درواقع توسعه پروژه چابهار برای این کشور بسیار فراتر از افزایش مناسبات بازرگانی و صادرات به ایران اهمیت دارد. چون با بندر چابهار هند نه‌فقط به ایران و افغانستان بلکه به آسیای مرکزی و چه‌بسا روزی به اروپا دسترسی خواهد داشت. سیاست خارجی عمل‌گرایانه و ضرورت توسعه اقتصادی، مواضع سه کشور افغانستان، هند و ایران را به یکدیگر نزدیک کرده است.
افغانستان به یک بندر و نفت نیاز دارد. ایران خواهان فروش نفت خود در شرایط تحریم است. هند می‌خواهد برای کالاهای خود در آسیای میانه بازار پیدا کند و نفت موردنیاز خود را نیز به‌راحتی تأمین کند. وابستگی‌های سه کشور به یکدیگر برای تأمین نیازهایشان نکته‌ای موردتوجه است که مقامات سه کشور باید توجه جدی به توسعه و رونق این بندر مهم در جنوب کشورمان داشته باشند.
نظر شما