برقراری تعادل کار و زندگی، پاشنه آشیل اشتغال زنان

امروز دوشنبه (28 بهمن ماه) سومین روز از هفته زن به «زن، تعادل کار و زندگی، شکوفایی اقتصاد خانواده» نامگذاری شده است؛ تعادلی که گاه ترس از نبود آن، زنان را از ادامه مسیر اشتغال بازمی دارد.

مفهوم تعادل کار و زندگی در اصل به معنای رسیدن به ترکیبی از فعالیت کاری و زندگی خصوصی است که برای فرد مناسب است، وضعیتی که فقط خود او می‌داند چه زمانی در زندگی‌تعادل وجود دارد. اما گاه زنان از این که خود را وقف کار می کنند و از زندگی دور شده اند، احساس گناه می کنند و در صورت ناتوانی در ایجاد تعادل درمانده شده و عطای آن را به لقایش می بخشند.

موضوعی که به دلیل اهمیت، بهانه نامگذاری یکی از روزهای هفته زن شده و نیاز به آموزش آن را دوچندان کرده است.

تاریخچه سه قرنی برقراری تعادل میان کار و زندگی

درباره تاریخچه مفهوم برقراری تعادل در کار و زندگی عنوان شده که به قرن هجدهم و زمانی برمی‌گردد که در ایالات متحده و بریتانیا، قوانینی به تصویب رسیدند که ساعات کاری در هفته را کاهش دادند. در طول قرن نوزدهم نیز در هر دو کشور قوانینی تصویب شدند که ساعات کاری را حتی بیشتر از قبل محدود می‌کردند و برای بعضی اتفاقات مانند بیماری و به دنیا آمدن فرزندان مرخصی اجباری تعیین می‌کردند.

در دهه‌ ۷۰ میلادی، مفهوم ایجاد تعادل در زندگی بیش از پیش اهمیت پیدا کرد و کاردرمانگران شروع به نوشتن درباره‌ اهمیت تمایز قائل شدن بین کار و تفریح کردند. اصطلاح «تعادل کار و زندگی» در دهه‌ ۸۰ و با ورود زنان به بازار کار به شدت رواج پیدا کرده بود.

این زنان هر روز بیشتر از سازمان‌ها می‌خواستند تا برنامه‌ کاری آزادانه‌تر و ساعات کاری کمتر به آنها بدهند. با اینکه این مفهوم در ابتدا فقط شامل زنان می‌شد ولی به سرعت به صورت کلی درآمد و همه‌ اقشار را دربر گرفت.

هارمونی و تعادل کسب و کار و خانواده با تغییر نگرش گره خورده است

به دنبال یافتن راهی برای ایجاد تعادل میان کار و زندگی و در نتیجه مرتفع شدن دغدغه زنان از این امر، خبرنگار حوزه زنان و خانواده ایرنا به گفت و گو با «زهرا رهایی» دبیر کارگروه کارآفرینی و اشتغال معاونت زنان و خانواده نشست.

رهایی نکته مهم در ایجاد تعادل میان کسب و کار و زندگی را تغییر نگرش عنوان می کند و می گوید: تا نگرش ها تغییر نکند وضعیت تعادل یا هارمونی و همسازی کسب و کار و خانواده ایجاد نخواهد شد که البته این تغییر نگرش در چند بُعد باید صورت گیرد.

وی توضیح می دهد: نخست این که کار به عنوان تامین کننده معیشت باید در درجه دوم قرار گیرد و در درجه اول باید با هویت زن پیوند بخورد. به این معنا که زمانی که زن به این نتیجه برسد که کار می کند تا هویت خود را پیدا کند و ایده و آرزوهایش را تحقق ببخشد، تعادل و هارمونی زندگی با کار پیوند خواهد خورد.

رهایی تاکید می کند: زن تا زمانی که تجربه کار نداشته باشد نمی تواند خود را بشناسد و آدم کاملی بداند. چرا که بخشی از وجود شخصیتی زنان حتما در مواجه با تجربه زیسته کار شکوفا می شود. اما با این نگرش که کار نمی کنیم تا پول بدست آوریم بلکه کار می کنیم تا هویت وجودی خود را به دست آوریم.

لزوم آموزش غنی سازی نقش و ارجحیت آن بر آموزش مال اندوزی

دبیرکارگروه کارآفرینی و اشتغال معاونت زنان و خانواده در ادامه این گفت و گو، آشنایی با یکسری از مهارت ها را از دیگر ابعاد تغییر نگرش به کسب و کار عنوان و خاطرنشان می کند: متاسفانه جامعه زنان ایران، چه زمانی که می خواهند به عنوان یک همسر، تشکیل خانواده دهند، چه زمانی که می خواهند مادر شوند یا چه زمانی که وارد حوزه کسب و کار می شوند هیچ آموزشی نمی بینند و بیشتر براساس تجربه دیگران عمل می کنند.

وی ادامه می دهد: زنان در حوزه کسب و کار و کارآفرینی اولین نکته ای که به آن توجه می کند این است که دوره های مدیریتی، کسب و کار و مالی ببینند اما هیچوقت به این فکر نمی کنند که باید دوره ای تحت عنوان دوره غنی سازی نقش ببینند.

رهایی در توضیح این آموزش، می گوید: یکی از ایراداتی که میان زنان مشترک است این است که فکر می کنند نقش هایشان در زندگی با هم تعارض دارد مثلا وقتی صبح به سرکار می آیند گمان می کنند شغل آنان در تعارض با کار در خانه است و حتما یک جای زندگی لنگ می شود.

به گفته رهایی، درواقع از زاویه تعارض نقش به موضوع نگاه می کنند در حالی که باید بدانند با کار، خود را به عنوان مادری با تجربه نسبت به واقعیت های جامه غنی می کنند و وقتی همسر یا فرزندشان در مواجه با واقعیت به مشکل برمی خورد می توانند او را با استراتژی و ارایه پیشنهادات صحیح هدایت کنند.

وی یادآور می شود: این غنی سازی نقش است. پس دومین نکته که باید برای آن اهمیت قائل شد این است که از واژه تعارض نقش به موضوع نگاه نکنیم و از منظر غنی سازی به آن بنگریم. در اینجا شاهد خواهیم بود که نتایج بهینه ای بیرون می آید و بسیاری از مادران شاغل زندگی های پایدار و فرزندان موفق و الگوهای غنی نقش برای خانواده خود هستند.

تعادل کار و زندگی با هارمونی و همسازی رخ می دهد 

مدیر پژوهش انجمن زنان کارآفرین، آشنایی با مفهوم هارمونی در زندگی شخصی را سومین نکته مهم در ایجاد تعادل کار و زندگی برای زنان می داند. به گفته وی، نگاه تعادلی با نگاه هارمونی متفاوت است، نگاه تعادلی می گوید شما صبح که از خواب بیدار می شوید زمانی را برای ورزش، دوستان، کار و خانواده اختصاص دهید و تا آخر وقت همه این ها سهم دارند. اما در دیدگاه هارمونی عنوان می شود که این بستگی به شرایط شما دارد یعنی ممکن است جایی فرورفتگی هایی را در زندگی تحمل کنید و به جای آن با یکسری برجستگی های دیگر، آن را جبران کنید.

وی توضیح می دهد: زمانی که شما در پیک کاری هستید در آن لحظه پروژه کاری شما را مجبور می کند تمام و قت به آن بپردازید تا با اتمام به ارامش و ثبات برسید اینجا وقتی سختی کار کم شد مجددا می توانید بخش های دیگر را  تقویت کنید. همین امر کمک می کند تا زنان تعادل روحی و روانی خود را در کسب و کار از دست ندهند و به تعادل برسند.

پرورش نسلی کاری از آثار مثبت ایجاد تعادل در زندگی

دبیر کارگروه کارآفرینی و اشتغال معاونت زنان و خانواده، درباره آثار مثبت تعادل کار و زندگی زنان، خاطرنشان می کند: مادری که با ایجاد تعادل توانسته به غنی سازی نقش خود بپردازد الگوی موفقی برای فرزندان خواهد بود؛ در شرایطی قرار داریم که بیشتر خانواده ها نگران آینده شغلی فرزندان هستند که بعد از فارغ التحصیلی کجا مشغول شوند اما زمانی که مادر در حال کسب و کار است خود به خود فرصت هایی پیش می آید که این کسب و کار به کار خانوادگی تبدیل می شود.

وی به تجربه زیسته خود از کارآفرینی اشاره می کند و ادامه می دهد: فرزندان به دلیل این که از ابتدای بچگی در جریان افت و خیزهای فعالیت اقتصادی بوده اند به نوعی کسب و کار را جزیی از خانواده خود می دانند و نسبت به آن عرق دارند و دلشان می خواهد آن را گسترش دهند. گاه پیش می آید که فرزندان علاقه ای به ادامه کسب و کار مادر ندارند همانند فرزند خود. در اینجا تجربه های مادری که توانسته تعادل میان کار و زندگی ایجاد و در غنی سازی نقش موفق عمل کند، به کمک فرزند می آید و می تواند او را در راه اندازی یک کسب و کار مشاوره دهد.

رهایی یادآور می شود: در فضای جدید که دنیا به سمت تغییرات نوین در حوزه بازار و بازاریابی پیش می رود و از همه مهمتر فناوری نقش مهمی در این امر دارد، آشنا بودن مادر با الفبای کسب و کار به پرورش فرزندانی که سربار جامعه و خانواده و دولت نباشند، کمک می کند.

هفته بزرگداشت مقام زن و روز مادر سال ۱۳۹۸ همزمان با تولد حضرت فاطمه (س) از تاریخ 26 بهمن تا 2 اسفند ماه برگزار می شود. روزهای این هفته به ترتیب با عناوین «زن، معنویت، سیره فاطمی، سبک زندگی ایرانی-اسلامی»، «زن، خودباوری، سلامت و نشاط، سرمایه اجتماعی»، «زن، تعادل کار و زندگی، شکوفایی اقتصاد خانواده»، « زن، مسئولیت اجتماعی، کارآفرینی، رونق تولید»، «زن، امید به آینده، تعالی خانواده و جامعه»، « زن، عدالت اجتماعی، حقوق شهروندی، مشارکت سیاسی» و « زن، اصلاح الگوی مصرف، حفظ محیط زیست» نامگذاری شده است.

گزارش از فاطمه دهقان نیری