حضور متفاوت گروه‌های مازندرانی در جشنواره موسیقی فجر

این نخستین بار نیست که گروه‌هایی از مازندران به جشنواره موسیقی فجر راه پیدا می‌کنند. برخی گروه‌ها و هنرمندان در دوره‌های پیشین جشنواره موسیقی فجر حائز رتبه‌های برتر نیز شدند. ارکستر فیلارمونیک مازندران به رهبری محسن بافنده که همین چند روز پیش در ساری روی صحنه رفته بود، در بیست‌ونهمین دوره جشنواره موسیقی فجر سوم شد و در دوره سی‌ام رتبه نخست بخش آواز جمعی را به دست آورد. محمدرضا عموجوادی هنرمند اهل چالوس نیز در دوره سی‌ام این جشنواره تندیس زرین بخش آهنگسازی جشنواره موسیقی فجر را به خاطر قطعه «رزم رخش در سمنگان» کسب کرده بود.
 امسال از ۸۲ گروه حاضر در جشنواره موسیقی فجر، مازندران سه نماینده دارد که هر سه گروه اجراهای‌شان را انجام دادند. نکته قابل توجه این که در اجرای هر کدام از گروه‌های موسیقی مازندران ویژگی قابل توجهی برای مخاطبان وجود داشت.
یک گروه پیش از روی صحنه رفتن اجرای موسیقی را آغاز کرد تا مخاطبان را غافلگیر کند، یک گروه با سرپرستی بانوی هنرمند اهل آمل روی صحنه رفت و هنرمندی بانوان مازندرانی در اجرای موسیقی بومی را به نمایش گذاشت و گروهی دیگر هم از غرب مازندران با طرح و فرمی متفاوت در اجرای موسیقی اصیل ایرانی قطعاتی را برای مخاطبان جشنواره اجرا کرد.
نوروزخوانی و غافلگیری مخاطبان
پنجشنبه ۲۴ بهمن و در نخستین روز برگزاری این جشنواره گروه موسیقی «آوای تبری» به سرپرستی سید جلال محمدی هنرمند و پژوهشگر موسیقی مازندران از ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه در سالن سوره حوزه هنری مازندران روی صحنه رفت. در حالی که مخاطبان منتظر روی صحنه آمدن اعضای گروه «آوای تبری» بودند تا اجرا آغاز شود، پخش شدن صدای سرنا و دهل از انتهای سالن توجه همه حاضران را به خود جلب کرد.
اعضای گروه موسیقی «آوای تبری» متفاوت از همه گروه‌های حاضر در جشنواره موسیقی فجر، پس از ورود مخاطبان به سالن، از در اصلی وارد شدند و با اجرای قطعه نوروزخوانی، چند هفته زودتر نوید بهار را به مخاطبان جشنواره موسیقی فجر دادند.
سرپرست گروه موسیقی «آوای تبری» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره حضور این گروه در جشنواره موسیقی فجر گفت: با این شکل اجرا در واقع روایتی واقعی‌تر از موسیقی مازندران داشتیم. چرا که نوروزخوانی در مازندران به همین شکل انجام می‌شود و این نوروزخوانان هستند که وارد خانه‌ها می‌شوند. این شکل آغاز اجرا هم برای مخاطبان متفاوت و جذاب بود و هم به شکل اصلی نوروزخوانی نزدیکی بیشتری داشت.
سید جلال محمدی افزود : نوروزخوان‌ها خانه‌ به خانه و روستا به روستا می‌روند و نوید حضور بهار را می‌دهند و ما نیز همین آیین موسیقایی مردم مازندران را در سالن سوره اجرا کردیم.
محفل معرفی موسیقی اقوام
وی با بیان این که محافلی مانند جشنواره فجر می‌توانند بهترین جایگاه برای معرفی موسیقی اقوام باشند، گفت : موسیقی مازندرانی مثل موسیقی همه اقوام شامل اجزای مختلف زندگی مردم می‌شود و در آن می‌توان مشاغل بومی مانند کشاورزی و دامداری، اقلیم، آداب و سنن و باورهای بومی را دید. امسال از مازندران به جشنواره رفتیم تا بگوییم که موسیقی مازندرانی هنوز وجود دارد و می‌تواند رونق و جاذبه داشته باشد. 
پژوهشگر و نوازنده موسیقی اقوام درباره قطعات اجرا شده توسط این گروه در جشنواره گفت: با دست پر به جشنواره موسیقی فجر رفتیم. همه قطعات در چارچوب موسیقی مازندران بازتنظیم شده بودند و قطعات تکراری روی صحنه نبردیم. خواننده گروه نیز «زمان شکارچیان» فرزند استاد فقید «رمضان شکارچیان» بود که برای مخاطبان موسیقی مازندران و جشنواره صدایی نو و سبکی جذاب در اجرا به شمار می‌آمد.
محمدی افزود: از نظر ساختار گروه و سازبندی نیز شرایط متفاوتی داشتیم. تابستان امسال در تالار وحدت کنسرت متفاوتی را بیش از ۵۰ نوازنده اجرا کردیم که گروه دوتارنوازان و نقاره‌نوازان مازندران را روی صحنه بردیم. در اجرای جشنواره‌ فجر با ۲۰ نوازنده قطعاتی را با سرنا و نقاره اجرا کردیم که مورد توجه مخاطبان قرار گرفت. علاوه بر این قطعات، اجرای شادیانه‌های مردم مازندران نیز در برنامه اجرایی ما قرار داشت که صورت شاد و بانشاطی از موسیقی مازندران را به مخاطبان ارائه کرد.
هنرنمایی بانوان مازندرانی در فجر
گروه دیگری که از مازندران در سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت گروه موسیقی «آیشم» به سرپرستی ژاله احمدی ایرایی بود که از ساعت ۱۸ و ۳۰ دقیقه دوشنبه ۲۸ بهمن در تالار سوره حوزه هنری روی صحنه رفت.
اجرای این گروه از اجراهای پرمخاطب بخش موسیقی نواحی سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر به شمار می‌رود. گروه موسیقی بومی «آیشم» که در سومین جشنواره موسیقی بومی البرزنشینان لیلم رتبه برتر را کسب کرده بود، با ۸ قطعه در جشنواره موسیقی فجر حضور یافت و توانست توجه مخاطبان را به خاطر هنرنمایی بانوان در نوازندگی و همخوانی جلب کند. میثم شیخ‌نژاد خواننده گروه «آیشم» است که سال ۱۳۹۶ در جشنواره موسیقی بومی لیلم رتبه اول بخش آواز مازندرانی را کسب کرده بود.
این نخستین بار بود که یک گروه از مازندران به سرپرستی و نوازندگی بانوان در جشنواره موسیقی فجر روی صحنه می‌رفت و همین موضوع به دلیل مهارت بانوان گروه در اجرای قطعات توجه مخاطبان را جلب کرد. پیشینه «آیشم» به تشکیل یک گروه موسیقی در آمل با نام «قمر» در سال ۱۳۸۷ برمی‌گردد که مدتی پس از فعالیت، گروه بانوان «قمر» نیز از دل آن بیرون آمد و اجراهایی نیز در آمل داشت. گروه «قمر» پس از چند سال فعالیت در سال ۱۳۹۵ با عضویت تعدادی از بانوان هنرمند و سرپرستی ژاله احمدی ایرایی به «آیشم» تغییر نام داد. گروهی که جز خواننده همه اعضای آن را بانوان تشکیل می‌دهند و تیر امسال نیز در آمل کنسرتی اجرا کردند که با استقبال علاقه‌مندان به موسیقی مازندرانی مواجه شد. آذر امسال نیز «آیشم» با حمایت مهدی قلی‌زاده مدیر اجرایی این گروه، یک آلبوم تصویری از قطعات موسیقی مازندران را به بازار موسیقی عرضه کرد.
ژاله احمدی ایرایی (خواننده و نوازنده دهل)، میثم شیخ‌نژاد (خواننده و نوازنده لَـلِه‌وا)، کیمیا صرافی (دف و دایره)، فاطمه محمدی عمران (دوتار)، روجا قربی و یاسمن ظاهری (کمانچه)، هانیه نعیمی (نقاره) و بهار زابلی (بم‌تار) اعضای گروه آیشم در اجرای این جشنواره بودند.
سرپرست گروه موسیقی بومی «آیشم» در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: گروه ما از بین حدود ۲۴۰ گروهی که متقاضی اجرا در بخش موسیقی نواحی جشنواره فجر سی‌وپنجم بودند همراه با گروه «آوای تبری» از مازندران به جشنواره دعوت شد و خوشبختانه اجرای خوبی هم در جشنواره داشتیم.
احمدی ایرایی افزود: ۸ قطعه را در ۴۵ دقیقه زمانی که داشتیم برای مخاطبان اجرا کردیم. قطعات اجرا شده بازتنظیمی از آثار شاخص استاد زنده‌یاد «احمد محسن‌پور» و استاد «فضل‌الله دهقان» بود که مورد توجه مخاطبان و مازندرانی‌های حاضر در سالن قرار گرفت.
وی اظهار کرد: مخاطبان مازندرانی واکنش خوبی از حضور گروهی متشکل از بانوان در جشنواره موسیقی فجر داشتند و انرژی خوبی به ما دادند. خوشحالیم که بانوان گروه توانمندی‌های هنری زنان مازندران در آشنایی به قطعات فولک و اجرا و تنظیم آن‌ها را به مخاطبان حرفه‌ای موسیقی نواحی نشان دادند.
سرپرست گروه موسیقی بومی «آیشم» از برنامه‌ریزی برای گسترده کردن دامنه فعالیت‌های موسیقایی گروه خبر داد و گفت: برای سال آتی قصد داریم که علاوه بر موسیقی مازندران، قطعاتی از موسیقی اقوام مختلف کشور را نیز تنظیم و اجرا کنیم. این توانمندی در بانوان هنرمند گروه وجود دارد که موسیقی اقوام مختلف را اجرا کنند و در استان‌های مختلف اجرا داشته باشیم.
رنگ نوقدمایی بر موسیقی ایرانی
سومین گروهی که از مازندران در سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت گروه «همنوازان فاخته» از تنکابن بود که ساعت ۲۱ و ۳۰ دقیقه دوشنبه ۲۸ بهمن در فرهنگسرای نیاوران روی صحنه رفت.
این گروه به سرپرستی خشایار پارسا و خوانندگی محبعلی بخشی، با نوازندگی هدایت کلاری (رباب)، محمدمهدی شیخ و نیما داغمه‌چی (تار)، ابوذر حسینی (عود)، آرمان حیدریان (کمانچه)، حسین گازر (تنبک)، علیرضا رسولی (قیچک)، (تار)، هامون بهرامی مقدم و خشایار پارسا (سنتور) در سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر روی صحنه رفت و قطعاتی از موسیقی دوره قاجار را با تنظیمی جدید اجرا کردند.
گروه اجرای موسیقی را با پیش درآمد ماهور آغاز و پس از آن چند تصنیف دیگر از دوره قاجار را اجرا کرد. وجه تمایز گروه «همنوازان فاخته» نسبت به سایر گروه‌ها نگاه این گروه به ساختاری رو به فراموشی از موسیقی ایران است. این گروه از سال ۱۳۸۶ و همزمان با آغاز به کار آموزشگاه موسیقی فاخته در تنکابن تشکیل شد و بازسازی و بازتنظیم آثار بزرگان موسیقی ایرانی را در پیش گرفت. اما به مرور مسیری متفاوت را در پیش گرفت و تلاش کرد تا به امضایی مختص خود و منحصربه‌فرد در اجرای موسیقی ایرانی برسد.
سرپرست گروه موسیقی «همنوازان فاخته» به خبرنگار ایرنا گفت: هدف ما رسیدن به یک ساختار اجرایی در موسیقی ایرانی است که تقریبا فراموش شده است و تلاش می کنیم که آن را بازسازی کنیم و حتی قطعاتی که آهنگسازی می‌کنیم بر پایه این ساختار باشد.
خشایار پارسا اظهار کرد: نگاه‌ ما به ساختار موسیقی مقامی دوره تیموری است که ساختاری فرمال داشت و مقداری با موسیقی دستگاهی امروز ما متفاوت است. اما به غیر از آن در بازسازی و آهنگسازی به تصانیف و ساختار موسیقایی دوره قاجار و ترانه دوره پهلوی هم می‌پردازیم.
وی با بیان این که تلاش و نگاه‌مان این است که در یک کار گروهی به امضای نو و جدیدی برسیم، افزود: برای اجرا در جشنواره فجر تصانیفی از دوره قاجار که کمتر روی آنها کار شده بود را بازسازی کردیم و با ساختاری که گروه طی سال‌ها فعالیت به آن رسیده است آن ها را اجرا کردیم. حتی در انتخاب خواننده نیز نگاهی نو به کار گرفتیم.
به گفته وی خواننده‌ای که در جشنواره فجر گروه را همراهی کرد، خواننده موسیقی کلاسیک غرب است که برای ارائه رنگی جدید در آواز موسیقی ایرانی با این گروه، به عنوان خواننده برخی قطعات انتخاب شد.
پارسا اظهار کرد: دلیل این که با محبعلی بخشی قطعات جشنواره را اجرا کردیم این بود که به دنبال یک رنگ جدید در آواز موسیقی ایرانی هستیم. متاسفانه در حال حاضر رنگ صدای بیشتر خواننده‌های ما تکراری است. استاد شجریان خیلی در آواز ایرانی تاثیرگذار بود و بیشتر خواننده‌ها تلاش می کنند که نزدیک به ایشان بخوانند. برای همین عمدا از خواننده‌ای استفاده کردیم که خط موسیقایی‌اش موسیقی ایرانی نبود و تلاش کرده با ساختار موسیقی ایرانی آشنا شود و تمرین کند تا به رنگ جدیدی در آواز ایرانی برسیم.
این هنرمند و مدرس موسیقی ایرانی خاطرنشان کرد: تنظیم‌ها و ساختار قطعات اجراهای ما در تمرین‌های گروه به دست می‌آید که مستلزم تمرین مداوم است. به همین دلیل چند سال است که تمرین ثابت هفتگی داریم. همیشه گروه در حال تمرین است و هر هفته در تمرین‌ها دنبال این هستیم که با جمع‌بندی همه به امضای گروه برسیم.
سرپرست گروه «همنوازان فاخته» از در دست انتشار بودن دو آلبوم این گروه خبر داد و گفت: یک آلبوم ما با نام «تصنیف و ترانه» در روزهای آتی و پیش از آغاز سال نو به بازار عرضه می‌شود. در این آلبوم قطعاتی با ساختاری که در جشنواره فجر اجرا کردیم ضبط شده و اجرا می‌شود. آلبوم دیگری هم که با خوانندگی مهدی امامی قرار است خرداد سال آینده عرضه شود که بر پایه ساختار موسیقی دوره تیموری است. این دو آلبوم حاصل سال‌ها تمرین و پژوهش گروه در موسیقی ایرانی است که امضا و خط فکری ما را بیان می‌کند.
مازندران امسال علاوه بر حضور گروه‌هایی در جشنواره موسیقی فجر، یکی از هشت استانی بود که برای نخستین بار میزبان اجراهایی از این جشنواره شد و دو گروه مازندرانی «کایر» به سرپرستی سید جمال محمدی و «مازرون» به سرپرستی رضا دیوسالار برای اجرا در این استان در قالب جشنواره موسیقی فجر نیز انتخاب شدند.
گروه موسیقی پاپ «شهاب مظفری»، گروه تنبورنوازان دالاهو و گروه موسیقی ایرانی «اقبال آذر» از استان البرز نیز در جدول اجراهای مازندران قرار گرفتند. اجراهای استانی این جشنواره سبب شد که جشنواره موسیقی فجر نیز مانند جشنواره‌های مد و لباس، تئاتر و فیلم فجر از تمرکززدایی خارج شود. این تغییر نگرش در برگزاری جشنواره موسیقی فجر مورد استقبال برخی مخاطبان قرار گرفته است و می‌تواند گامی برای اجتماعی کردن این جشنواره مهم موسیقایی کشور باشد.
۸۲ ‎گروه موسیقی در بخش‌های موسیقی دستگاهی، نواحی، کلاسیک، بین‌الملل، ارکسترال، پاپ، تلفیقی، بانوان، ‏کودک و نوجوان با ۹۰ اجرا در ۸۰ سانس در این جشنواره حضور دارند.
سی‌وپنجمین جشنواره موسیقی فجر به دبیری شاهین فرهت از ۲۴ بهمن آغاز شد و امروز به پایان می‌رسد.