در ابتدا این سوال مطرح می‌شود که به چه کسی نخبه گفته می‌شود که در فرهنگ لغت معین به شخص "برگزیده" نخبه گفته می‌شود.
اما در مبانی علم سیاست، مفهوم نخبه معنای عمیق‌تری پیدا می‌کند و برخی از نظریه‌پردازان و کارشناسان بر این عقیده‌اند که" نخبگان به بزرگان، صاحبان فکر و شخصیت و افرادی که از توانایی‌های وسیع فکری و سازماندهی برخوردار هستند، اطلاق می‌شود".
نخبگان به ۲ گروه کلی تقسیم می‌شوند: نخبگان فکری و نخبگان ابزاری، نخبگان ابزاری، صاحبان قدرت سیاسی و اقتصادی هستند و نخبگان فکری افرادی هستند که اندیشه، فکر، روش‌های بهینه، تئوری، آینده‌نگری و دوراندیشی را تولید می‌کنند و این نخبگان روش‌های عقلایی تحقق اهداف را مشخص می‌کنند."
در همین رابطه برخی از اندیشمندان به واسطه اهمیت نقش و جایگاه نخبگان، موتور محرکه توسعه‌یافتگی هر کشوری را نتیجه عمل و فکر نخبگان قلمداد می‌کنند.
به عبارت بهتر باید گفت توسعه‌یافتگی در هر کشوری ارتباط مستقیمی با نخبگان دارد و معاشرت منطقی و سازمان‌یافته میان نخبگان فکری و نخبگان ابزاری می‌تواند سرنوشت یک جامعه را تعیین کند.
با توجه به اینکه نقش و عملکرد نخبگان در شکلدهی به نهادهای مدنی و جهت‌گیری فکری مردم و تاثیرگذاری آنها بر بدنه جامعه امری انکارناشدنی است این مهم در عرصه انتخابات و هدایت افکار عمومی به سمت و سوی مشخص نیز کارکرد خاص خود را دارد و می‌تواند به عنوان اهرم اثرگذار در عرصه انتخابات ایفای نقش کند.
مفهوم نخبه معنای عمیق‌تری پیدا می‌کند و برخی از نظریه‌پردازان و کارشناسان بر این عقیده‌اند که" نخبگان به بزرگان، صاحبان فکر و شخصیت و افرادی که از توانایی‌های وسیع فکری و سازماندهی برخوردار هستند، اطلاق می‌شود".برخی از کارشناسان بر این عقیده‌اند، در دوره‌های مختلف نقش و جایگاه نخبگان همواره دچار تحول شده است و گاهی نقش هدایتگری و مرجعیت این نخبگان تحت تاثیر، برخی از حرکت‌های پوپولیستی قرار می‌گیرد که این موضوع می‌تواند مورد آسیب شناسی قرار گیرد و گاهی روند توسعه سیاسی کشور را نیز تحث تاثیر قرار دهد.
در آستانه فرارسیدن زمان انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، میزگرد نقش نخبگان در انتخابات با حضور فیروز عسگری فعال سیاسی و معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری، یاسر پیرعلی رییس سابق بنیاد نخبگان چهارمحال و بختیاری و فعال سیاسی و سجاد عباسی دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی برگزار شد و جایگاه نخبگان در جامعه و به طور مشخص در انتخابات کشور مورد بررسی قرار گرفت.
کارشناسان حاضر در این میزگرد با تاکید بر نقش اثرگذار و بی‌بدیل نخبگان در آموزش فرهنگ سیاسی و جهت‌دهی نخبگان به افکار عمومی بر این موضوع اتفاق‌نظر داشتند که هم اینک پایگاه اجتماعی نخبگان در کشور تنزل پیدا کرده است.
این کارشناسان همچنین با تقسیم‌بندی عوامل درونی و بیرونی به چرایی ناکامی نخبگان و از دست دادن مرجعیت خود در جامعه کنونی پرداختند.
نخبگان جامعه را به سمت منطقی شدن هدایت می‌کنند
یک فعال سیاسی اصلاح‌طلب در این میزگرد با ارائه تعریفی از نخبگان، اظهار داشت: نخبگان به افراد برجسته، کارآمد و اثرگذار با نقش‌های بارز در جامعه گفته می‌شود که جامعه را به سمت منطقی شدن هدایت می‌کنند.
فیروز عسگری ادامه داد: نخبگان آینده‌نگر، توسعه‌گرا، مساله‌محور، طراح و استراتژیست هستند که در فروپاشی یا تعالی یک جامعه اثرگذارند.
وی، هدایتگری و جریان‌سازی را از مهمترین کارویژه‌های نخبگان عنوان کرد و گفت: زمانی که نخبگان نقش خود را به خوبی ایفا نکنند، جامعه به سمت گرایش های پوپولیستی سوق داده می‌شود و گروه‌های دیگر جایگزین نخبگان می‌شوند که در نهایت خروجی مطلوبی به همراه نخواهد داشت.
احزاب سیاسی حلقه گمشده فضای نخبگی سیاست
این فعال سیاسی چهارمحال و بختیاری، احزاب سیاسی را حلقه گمشده فضای نخبگی عرصه سیاست دانست و اظهار داشت: احزاب با رویکرد نخبه‌پروری و برنامه‌محوری، هم تصمیم‌ساز هستند و هم در تصمیم‌گیری‌ها اثر گذاری دارند و از سوی دیگر در برابر عملکردها و تصمیمات پاسخگو هستند، اما این ساختار به معنای واقعی در کشور شکل نگرفته است و فرد محوری جای تحزب را گرفته است.
عسگری با اشاره به تقسیم‌بندی نخبگان فکری و ابزاری، تصریح کرد: هر دو گروه اثرگذار هستند اما از آنجا که دامنه نخبگی در نخبگان ابزاری گسترده‌تر است تاثیر و نقش آن در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف جامعه محسوس‌تر به نظر می‌رسد.
نخبگان با وجود نقش موثری که در جامعه دارند اما در فضای سیاسی کشور این جایگاه را از دست داده و بیشتر به جای آنکه هدایتگری کنند به دنبال تسویه حساب سیاسی هستند.
وی، محدود کردن فضای نخبگی کشور با تسویه‌حساب‌های سیاسی را از دیگر آفت‌های فضای سیاسی کشور دانست و گفت: نخبگان با وجود نقش و تاثیر بالایی که در جامعه دارند اما در فضای سیاسی کشور این جایگاه را از دست داده‌اند و بیشتر به جای آنکه روشنگری و هدایتگری کنند به دنبال تخریب، تسویه حساب سیاسی و رفتارهای سلبی هستند.
هر دو گروه اثرگذار هستند اما از آنجا که دامنه نخبگی در نخبگان ابزاری گسترده‌تر است تاثیر و نقش آن در حوزه‌ها و بخش‌های مختلف جامعه محسوس‌تر به نظر می‌رسداین فعال سیاسی اصلاح‌طلب، یکی از دلایل تضعیف جایگان نخبگان در جامعه را ناشی از رفتار خود نخبگان دانست و گفت: اگر چه نخبگی و هدایتگری در جامعه کار پرهزینه‌ای است اما از آنجا که جامعه برای نخبگان هزینه داده است، در مقابل نخبگان، مکلف و موظف به هدایتگری و روشنگری هستند.
عسگری خاطر نشان کرد: در آستانه برگزاری انتخابات مجلس یازدهم هستیم اما جایگاه و اثرگذاری نخبگان در این عرصه هنوز نامشخص و بسیار کمرنگ است.
وی با تاکید بر مساله‌محوری نخبگان، افزود: اگر نخبگان در راستای رفع مشکلات جامعه دردمند و مساله‌محور شوند و روحیه ایثار و از خودگذشتگی را در خود تقویت کنند، بی‌شک به جایگاه واقعی خود بازمی‌گردند.
در انتخابات فعلی آنچه بیش از هر چیزی دیگری باید مدنظر نخبگان قرار گیرد تشویق مردم به حضور حداکثری و تقویت شادابی سیاسی استعسگری، رمز بقای نخبگان را در ترجیح دادن منفعت همگانی به منفعت شخصی و در اختیار جامعه بودن دانست و تصریح کرد: در انتخابات فعلی آنچه بیش از هر چیزی دیگری باید مدنظر نخبگان قرار گیرد تشویق مردم به حضور حداکثری و تقویت شادابی سیاسی است.
معاون آموزش متوسطه اداره‌کل آموزش و پرورش چهارمحال و بختیاری، قشر فرهنگیان را از دغدغه‌مندترین و اثرگذارترین نخبگان جامعه دانست و گفت: امروز جامعه فرهنگی ما نه تنها در مسائل فرهنگی بلکه در حوزه اجتماعی و فضای سیاسی کشور حضور پررنگی دارد.
تضعیف جایگاه نخبگان معلول عوامل درونی و بیرونی است
رییس سابق بنیاد نخبگان و عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد نیز در این میزگرد با تاکید بر تضعیف جایگاه نخبگان در جامعه ایرانی، اظهار داشت: این موضوع هم به عملکرد خود نخبگان مربوط می‌شود و هم به نوع رفتار دستگاه‌های اجرایی با نخبگان ارتباط پیدا می‌کند.
یاسر پیرعلی با بیان اینکه نخبگان، اجتماعات مشخصی برای فعالیت خود ندارند، تصریح کرد: نخبگان امروز متفرق شده‌اند و اجتماعات نخبگانی در کشور نداریم.
وی تصریح کرد: از سوی دیگر مسئولان و متولیان امر رغبتی به مشارکت نخبگان در حل مسائل کشور و بهره‌گیری از توانمندی و نظرات آنها در امور اجرایی نشان نمیدهند.
نخبگان امروز متفرق شده‌اند و اجتماعات نخبگانی در کشور نداریماین عضو هیات علمی دانشگاه شهرکرد در پاسخ به این سوال که آیا دانشگاه به عنوان کانون نخبگان علمی پایگاه اجتماعی خود را از دست داده است؟، افزود: در حالی که دانشگاه در فتح مرزهای علم و دانش عملکرد مطلوبی از خود نشان داده است اما پایگاه اجتماعی خود را گسترده‌تر کند.
پیرعلی افزود: این موضوع به این سبب است که تعامل لازم بین استادان دانشگاهی و ارکان دیگر جامعه از جمله مسئولان و مردم به خوبی شکل نگرفته و استادان دانشگاهی هنوز نتوانسته‌اند هم صدا و همگام در هدایتگری مردم برنامه مشخصی ارائه دهند.
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: باید روی موضوع کارکرد اجتماعی دانشگاه بیش از پیش کار کرد تا در زمان‌های مختلف به خصوص نظیر انتخابات بتوان در هدایت رای مردم به سمت و سوی درست و انتخاب فرد اصلح عملکرد بهتری از دانشگاه مشاهده کرد.
سازوکار فعلی انتخابات مانعی برای ورود نخبگان به مجلس
این فعال سیاسی اصولگرا با انتقاد نسبت به سازوکار فعلی انتخابات در کشور، افزود: حضور نخبگان در مجلس می تواند گره‌ای از مشکلات کشور را باز کنند اما در فرایند فعلی انتخابات در برخی موارد افرادی به مجلس راه پیدا کرده‌اند که نه تنها راهگشا نیستند بلکه بر مشکلات نیز می افزایند.
در حالی که دانشگاه در فتح مرزهای علم و دانش عملکرد مطلوبی از خود نشان داده اما پایگاه اجتماعی خود را در سالهای اخیر از دست داده استپیرعلی، بهاء‌دادن به جایگاه نخبگان از سوی مسئولان اجرایی را از مهمترین راهکارهای احیای نقش نخبگان در جامعه دانست و افزود: امروز در بسیاری از تصمیم‌گیری‌ها از نظرات و توانمندی‌های نخبگان استفاده نمی‌شود و مسئولان اجرایی بدون اینکه از قشر نخبگان جامعه مشاورانی برای خود انتخاب کنند، به سیاستگذاری و تصمیم‌سازی می‌پردازند که این موضوع منجر به نتیجه مطلوب نمی‌شود.
نخبگی در نظام مردم‌سالار دینی نسبت به سایر نظام‌ها متمایز است
دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی نیز در این میزگرد با تاکید بر اینکه نخبگان نسبت به سایر اقشار جامعه از منزلت اجتماعی بالاتری برخوردار هستند، اظهار داشت: نخبگان قابلیت‌ها و توانمندی‌هایی دارند که آنها را از سایر اقشار جامعه تفکیک می‌کند و همین موضوع منجر به اثرگذاری آنها در مناسبات سیاسی و اجتماعی می‌شود.
سجاد عباسی با بیان اینکه نقش نخبگان در نظام سیاسی مبتنی بر مردم‌سالار دینی ایران در مقایسه با نخبگان سایر کشورها تفاوت‌هایی دارند، افزود: اگر چه در نظام مردم‌سالار دینی میزان رای ملت است اما نخبگان جامعه در آموزش و هدایت رای مردم نقش مهمی برعهده دارند.
وی، ارتقای فرهنگ و بلوغ سیاسی جامعه را از مهمترین کارویژه‌های نخبگان در نظام سیاسی مردم‌سالار دینی دانست و گفت: نخبگان در ایران به افرادی اطلاق می‌شوند که اثرگذاری آنها در فرهنگ‌سازی و مدیریت کشور محسوس باشد.
عباسی با بیان اینکه نخبه باعث سرعت‌بخشی به رشد و توسعه کشور می‌شود، اظهار داشت: یک نخبه به واسطه آینده‌پژوهی، پیش‌بینی دقیق و سنجیده‌ای از آینده دارد و می‌تواند در تحقق اهداف و برنامه‌های کشور بسیار موثر واقع شود.
این دانش‌آموخته رشته علوم سیاسی نخبگان هنوز به جایگاه و نقش محوری خود ادراک لازم را پیدا نکرده از همین رو با کنار کشیدن از عرصه، فضا را برای تقویت گروه‌های غیرنخبگی همواره کرده‌اند. با بیان اینکه نخبگان نتوانسته‌اند در سیاستگذاری‌های کشور سهمی به خود اختصاص دهند، اظهار داشت: نخبگان هنوز به جایگاه و نقش محوری خود ادراک لازم را پیدا نکرده از همین‌رو با کنار کشیدن از عرصه، فضا را برای تقویت گروه‌های غیرنخبگی همواره کرده‌اند.
گردش نخبگان لازمه احیای جایگاه نخبگان
وی، گردش نخبگان را لازمه کارآمدی نخبگان در فضای کنونی کشور دانست و افزود: امروز به شدت نیاز داریم تا نخبگان در یک گردش حساب شده به حاکمیت تعادل ببخشند.
یک نخبه به واسطه آینده‌پژوهی، پیش‌بینی دقیق و سنجیده‌ای از آینده دارد و می‌تواند در تحقق اهداف و برنامه‌های کشور بسیار موثر واقع شودعباسی، پر کردن خلاء نبود احزاب را از دیگر رسالت‌های نخبگان در جامعه فعلی دانست و گفت: نخبگان با آموزش و با جامعه‌پذیر کردن مردم در حوزه‌های مختلف به ویژه در عرصه انتخابات می‌توانند در جهت‌دهی به آراء و افکار مردم موثر واقع شوند.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری بیش از ۹۴۷ هزار نفر جمعیت دارد که از این استان ۴ نماینده به مجلس شورای اسلامی راه می‌یابند.
انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در سراسر کشور دوم اسفندماه جاری برگزار می‌شود.
نظر شما