پس از اعلام نتایج نهایی انتخابات افغانستان در روز سه‌شنبه ۲۹ بهمن‌ماه، «عبدالله عبدالله» رقیب انتخاباتی غنی همراه با شماری از رهبران تیم انتخاباتی‌اش در کنفرانس مطبوعاتی نتیجه اعلام‌شده توسط کمیسیون انتخابات را رد کرده و آن را کودتای انتخاباتی دانست. وی مدعی است که براساس آرای شفاف مردم افغانستان، تیم وی برنده است و اعلام کرد که دولتی فراگیر تشکیل خواهد داد.
گروه طالبان نیز با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد پیروزی مجدد اشرف غنی در انتخابات افغانستان مغایر با «محتوای پروسه صلح» افغانستان است. «سراج‌الدین حقانی» یکی از بلندپایه‌ترین مقامات طالبان در روزنامه نیویورک‌تایمز نوشت: گروه طالبان متعهد است تا با دیگر طرف‌های افغان بر اساس مشورت و احترام واقعی برای ایجاد یک نظام سیاسی جدید و فراگیر توافق کند که در آن صدای همه افغان‌ها منعکس شود و هیچ افغانی احساس نکند از آن بیرون مانده است.
پژوهشگر ایرنا با «پیرمحمد ملازهی»، صاحب نظر در رویدادهای افغانستان درزمینه اعلام نتایج نهایی انتخابات ریاست جمهوری این کشور گفت‌وگویی انجام داده است که مهم‌ترین نکات آن به شرح زیر است:
برای ایران امنیت افغانستان، مهم‌تر از نتایج انتخابات است
ملازهی اظهار داشت: درگذشته سیاست جمهوری اسلامی به‌طرف شمالی‌ها بود. درواقع از «عبدالله» حمایت می‌کرد و این اقدام چند علت داشت. اساساً ایران با گروه‌های که منتسب به پشتون هستند کمتر کارکرده است. اشرف غنی مواضع نزدیک به عربستان سعودی دارد و کمتر با ایران کار می‌کند. با این وجود، ایران بیشتر به دنبال این است که در کابل یک دولت مقتدر روی کار آید که بتواند اقتدار و امنیت را در سراسر کشور حاکم کند. اینکه در ساختار سیاسی افغانستان وضعیت بحران پیش‌آمده، از دیدگاه ایران رویدادی منفی است و تهران خواهان به وجود آمدن شرایط تشکیل دولت قدرتمند در افغانستان است، دولتی که بتواند در سراسر افغانستان اعمال قدرت کند، صرف‌نظر از اینکه چه کسی رئیس‌جمهوری شود.
بعد از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان، عبدالله خود را پیروز انتخابات دانسته و صحبت از دولت موازی می‌کند. اشرف غنی پیروزی خود را جشن گرفته و اتحادیه اروپا، هند و کویت دولت وی را به رسمیت شناخته و به او تبریک گفتند. در شرایط فعلی برای ایران دشوار است که به‌سرعت بخواهد در مورد تحولات افغانستان تصمیم بگیرد یا از شخصی خاصی حمایت کند. به نظر می‌رسد ایران به دنبال این است که وضعیت به کدام سو پیش خواهد رفت.
پرسش این است که عبدالله در تشکیل دولت موازی با چه اهرم‌هایی می‌تواند موفق شود؟ تاکنون اقدامات عبدالله در اعتراض به نتایج انتخابات به راه انداختن چند تظاهرات در شمال افغانستان و پنجشیر محدود بود، اما از طریق این تظاهرات نمی‌توان اشرف غنی را وادار به عقب‌نشینی کرد تا از مواضع خود کوتاه بیایید و حکومت را به عبدالله واگذار کند. از این رو، تصمیم‌گیری ایران در این زمینه نیاز به گذشت زمان بیشتر دارد.
چالش‌های عبدالله در صورت تشکیل دولت
ملازهی با اشاره به مواضع اخیر عبدالله در تشکیل دولت موقت بیان داشت: امکان زیادی برای تشکیل دولت موازی از سوی عبدالله وجود ندارد. یکی از عواملی که می‌توان دولت موازی تشکیل داد این است که با کشاندن مردم در خیابان دولت را مجبور به کناره‌گیری کند که با توجه به روحیات اشرف غنی و شرایطی که اکنون وی در آن قرار دارد، بعید به نظر می‌رسد که این خواسته عبدالله عملی شود. افرادی این مساله را مطرح کردند که با تظاهرات گسترده و تصرف کاخ ریاست جمهوری عبدالله را به ریاست نشانده و اشرف غنی را خلع کنند، اما با توجه به اینکه ارتش و بخشی از جامعه افغانستان از قوم پشتون‌ها هستند و از وضع موجود حمایت می‌کنندف بعید است که این ایده در افغانستان عملیاتی شود.
در این شرایط برای به دست آوردن قدرت در افغانستان طرفین باید به‌صورت مسلحانه درگیر شوند. در وضع کنونی، به نظر نمی‌رسد که مصلحت عبدالله این باشد که برای رسیدن به قدرت، گزینه جنگ مسلحانه را انتخاب کند. بن‌بست کنونی افغانستان مانند بن‌بست سیاسی سال ۲۰۱۴ است که با وساطت «جان کری»، وزیر امور خارجه وقت آمریکا و با فرمول تشکیل دولت وحدت ملی حل شد. این امکان وجود دارد که بحران فعلی با دخالت آمریکایی‌ها به‌گونه‌ای حل شود، یعنی ممکن است اشرف غنی و عبدالله را کنار هم شریک قدرت کند و یا هر دو را کنار بگذارند. این احتمال وجود دارد که افراد دیگری ازجمله طالبان را در قدرت آینده افغانستان سهیم کند و یا دولتی موقت را تشکیل دهند و با دعوت از اعضای لویه جرگه تغییری در قانون اساسی به وجود آورند که طالبان در آن باشند تا به خشونت‌ها پایان دهند.
احتمال دیگر این است که با تغییر ساختار اداری نظام ریاستی را به نظام پارلمانی و فدرال تغییر دهند. همه این احتمالات در ساختار سیاسی آینده افغانستان وجود دارد. در شرایط پیچیده کنونی، طالبان کاهش خشونت را بنا بر توافق‌نامه با آمریکایی‌ها عملیاتی می‌کنند و این موضوع می‌تواند عبدالله را دچار مشکل کند. طالبان قرار است با آمریکا به‌نوعی تفاهم برسد و اگر عبدالله در این شرایط دست به حرکتی بزند، مشکلاتی را برای خود به وجود می‌آورد. به نظر می‌رسد مواضع عبدالله در حد اعمال فشار سیاسی است و بیشتر می‌خواهد موجودیت خود را اعلام کند. ابتکار عمل اشرف غنی در اعلام نتایج انتخابات پیامی به آمریکا و طالبان بود تا قدرت خود را ثابت کند. این سوال بنیادین وجود دارد که آیا عبدالله می‌تواند کاخ ریاست جمهوری را تصرف کند؟ این احتمال در شرایط کنونی بعید به نظر می رسد. آمریکایی‌ها در نهایت با تحمیل مصالحه، فضا را برای ورود طالبان به قدرت آماده می کنند.
واکنش غنی در برخورد با مخالفان و رقبا
ملازهی با اشاره به مواضع غنی در برخورد با مخالفان و رقبای خود اظهار دشت: اشرف غنی در اعلام نتایج، ابتکار عمل را به دست گرفته است و نمی‌شود جریان وی را نادیده گرفت، صرف‌نظر از اینکه میزان مشروعیت ایشان کم بوده است، کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان، ایشان را به‌عنوان رئیس‌جمهوری اعلام کرده است. به‌هرحال غنی در شرایط فعلی یک بازیگر موفق در عرصه تحولات سیاسی افغانستان است. در شرایط پیچیده فعلی اشرف غنی و عبدالله با طرف‌های مختلف مانند طالبان، آمریکا و اتحادیه اروپا روبه‌رو هستند و به‌نوعی خواهان حفظ موقعیت خود و قرار گرفتن در موضع برتر هستند.
در انین میان، مشخص نیست که تکلیف اداره مملکت افغانستان چه می‌شود. آیا صلح پایدار در این کشور شکل می‌گیرد؟ و یا شاهد ادامه درگیری در افغانستان خواهیم بود؟ پاسخ به این سولالات به گذر زمان بیشتری دارد.
نظر شما