درباره لوایح FATF نسبت به ایران با نرمش برخورد شد

روزنامه آرمان ملی در گفت و گو با سید جلال ساداتیان، سفیر سابق ایران در بریتانیا آورده است: پس از مدت‌ها انتظار بالاخره جلسه مشترک برجام که از حساسیت قابل توجهی برخوردار بود برگزار شد و طرفین عنوان کردند که تمام تلاش خود را برای حفظ برجام به کار خواهند گرفت اما در این میان موضع‌گیری‌های کلی سوالات فراوانی را در ذهن ایجاد کرده است و حتی در کلیت مفید بودن جلسه نیز شک و شبهاتی ایجاد کرده است. جلسه‌ای که حتی برخی عنوان می‌کردند پس از آن احتمال فعال شدن مکانیزم ماشه در عمل وجود دارد. پس از عدم اقدام جدی اروپا بود که ایران در پنج مرحله تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد و صرفا اجازه نظارت به آژانس را حفظ کرد. به موجب بند ۳۶ برجام نیز این تعهدات کاهش یافت و مقوله‌ای خارج از تفاهم برجام نبود. این کاهش تعهدات ایران با وجود اینکه در چارچوب برجام بود اما شرایط را تا حدودی بحرانی کرد و تهدیدهای اروپا را نسبت به ایران جدی تر کرد اما هیچ‌کدام نتوانست ایران را از تصمیم خود منصرف کند. همزمان اتفاقات دیگری نیز رقم خورد که از جمله آن‌ها توقیف نفتکش در جبل‌الطارق و حمله به تاسیسات آرامکو که طبق ادعایی به ایران منتسب شد و سایر تنش‌های خلیج فارس سبب شد تا اروپایی‌ها جدیت ایران را مشاهده کنند و به سمت تعامل با ایران گام بردارند. تعاملی که چارچوب‌های آن به نظر می‌رسد در جلسات مشترک برجام شکل خواهد گرفت. در ادامه مشروح این گفت و گو را می خوانیم:

ارزیابی شما از موضع‌گیری‌های مقامات طرفین برجام پس از جلسه روز چهارشنبه چیست؟

برجام در این مدت زمانی دچار نوسان‌های زیادی شده است و روزهای پر فراز و نشیبی را سپری کرده است. ایران بارها خطاب به طرف‌های اروپایی در این رابطه گفته است که به ترامپ امیدی ندارد و بعید به نظر می‌رسد به برجام بازگردد اما از طرف‌های اروپایی انتظار می‌رود تا در راستای تعهداتی که داده‌اند گام بردارند. این مقوله که اروپا از آمریکا ترس دارد و یا در قبال عمل به تعهدات ممکن است با تحریم‌هایی روبه‌رو شود به ایران مربوط نیست زیرا در این رابطه ایران تعهدی نداده و یا شرطی قبول نکرده است. اروپا با علم تمامی فراز و نشیب‌های ممکن و با علم به اینکه نمی‌توان به آمریکا اعتماد کرد پای میز مذاکره نشست و تفاهم نامه امضا کرد. قطعنامه ۲۲۳۱ نیز در همین رابطه نوشته شد و به تایید همگان رسید. اروپا تعهد داد که به خرید نفت ایران دهد و مطالبات را پرداخت کند و درادامه حوزه تجارت با ایران را گسترش دهد. اروپا متعهد شده بود که علاوه بر پول و دارو و غذا سایر نیازمندی‌های ایران را نیز تامین کند و تمام تحریم‌های وضع شده علیه ایران لغو شود. در همان ابتدا پارلمان اروپا بسیاری از تحریم‌ها را لغو کرد و به خوبی در راستای تعهداتش گام برداشت اما این روند به سمت و سوی خوبی پیش نرفت و هر روز اثرات مثبت از سوی اتحادیه اروپا کاهش یافت و سبب شد تا ایران نسبت به تمام موارد فوق معترض شود که چرا هیچ‌کدام در عمل اجرایی نشد و یا متوقف شد و در قبال این اعتراض جمهوری اسلامی ایران تنها توانستند اینستکس را راه‌اندازی کنند که در مرحله اجرا بسیار ضعیف عمل کرد. اینستکسی که در بهترین حالت می‌توانست در قبال پول نفت به کشور ما غذا و دارو دهد و به‌واسطه تحریم‌ها و تهدیدهای آمریکا این مکانیزم نیز در عمل به جایی نرسید.

گام‌های ایران در کاهش تعهدات هسته ای در جلسات مشترک برجام چه نقشی داشت؟

پس از طی این مراحل بود که ایران در پنج مرحله تعهدات هسته‌ای خود را کاهش داد و صرفا اجازه نظارت به آژانس را حفظ کرد. به موجب بند ۳۶ برجام نیز این تعهدات کاهش یافت و مقوله ای خارج از تفاهم برجام نبود. این کاهش تعهدات ایران با وجود اینکه در چارچوب برجام بود اما شرایط را تا حدودی بحرانی کرد و تهدیدهای اروپا را نسبت به ایران جدی تر کرد اما هیچ‌کدام نتوانست ایران را از تصمیم خود منصرف کند. همزمان اتفاقات دیگری نیز رقم خورد که از جمله آن‌ها توقیف نفتکش در جبل الطارق و حمله به تاسیسات آرامکو که طبق ادعایی به ایران منتسب شد و سایر تنش‌های خلیج فارس سبب شد تا اروپایی‌ها جدیت ایران را مشاهده کنند و به سمت تعامل با ایران گام بردارند و عملا ادبیات تهدید اروپا تغییر کرد و میز مذاکره به مهم‌ترین هدف آن‌ها تبدیل شد. حتی شاهد بودیم در مساله fatf نیز با نرمشی بزرگ اذعان کردند هرگاه ایران لوایح را تصویب کند نام ایران را از لیست سیاه خارج خواهند کرد. بنابراین می‌توان گفت گام‌های جدی ایران از جمله کاهش تعهدات هسته‌ای مفید واقع شده است و جدیت ایران را به طرف مقابل سرانجام توانست ثابت کند.

طرف اروپایی پس از جلسه اخیر اذعان کرد برای حفظ برجام تلاش می‌کند، حد و مرز این تلاش‌ها تا کجا خواهد بود و چه اقداماتی از طرف‌های دیگر برای حفظ برجام ممکن است رقم بخورد؟

اتحادیه اروپا در کلام همسو با جمهوری اسلامی ایران بوده است و نگاهی امیدوارکننده القا می‌کند اما در عمل تلاش‌های کمی داشته‌اند. در کلام واقعا طرف‌های اروپایی جدی بودند و حتی شاهد بودیم سران اروپایی برای منصرف کردن ترامپ برای خروج از برجام مذاکرات جدی در دستور کار قرار دادند اما در مقام عمل جدی نبودند. ایران نیز بارها اعلام کرده است که حرف به تنهایی فایده ندارد و باید اروپا به دنبال راهکاری باشد زیرا ما ۱۵ مرتبه توسط آژانس راستی آزمایی شدیم و در تمامی دفعات مشخص شده است به تعهدات خود پایبند بوده‌ایم. با توجه به صحبت‌های طرف روسی احتمال دارد با گسترش فعالیت اینستکس یک گام مثبت از خود نشان داده باشند تا تهدیدات از حول محور برجام برداشته شود و به هدف خود که حفظ برجام و مذاکره است نزدیک‌تر شوند.