با عید سعید فطر در تاجیکستان
#
دوشنبه، خبرگزاری جمهوری اسلامی 23/08/83
گزارش : از حمزه نوربار
گلرخسار همه جای خانه را چون گل تمیز کرده است ، در کنج خانه اش اثری از
تار عنکبوت که در فرهنک تاجیکان نشانه آلودگی محفل و بی مبالاتی زن تاجیک
است ، به چشم نمی خورد.
هفتاد سال واندی از عمر بنای خانه اش می گذرد، ولی برخلاف دیوارهای فرسوده
بیرونی ، وقتی وارد خانه می شوی گویا همین امسال بنا شده است.
در آپارتمان به ظاهر کوچک گلرخسار همه چیز بوی تازگی می دهد ، ذره ای گرد
و غبار بر در و دیوار دیده نمی شود، حتی اسباب فرسوده خانه اش هم از تمیزی
برق می زند.
کاغذ دیواری سفید با گلهای سرخ و برجسته، شکافها و پوسیدگیهای این خانه
قدمی را بکلی محو کرده است.
لباسهای نو که قرار است به عنوان عیدی به بچه ها داده شود، به طرز وسوسه
انگیزی بر رخت آویز چوبی کنار راهرو باریک خانه آویزان است.
او ظاهرا تمام پس انداز یک ساله اش را برای آیین عید فطر هزینه کرده است،
چون نیاکانش به او چنین آموخته اند که "یک سال قناعت کن ولی در عید قناعت
جایز نیست".
با روی گشاده و نجابت خاص زنان تاجیک در روبرویمان می نشیند و می گوید:
اکه مرحمت (برادر بفرمایید) عیدها قتی فرزندان ( عید بر شما و خانواده تان
مبارک باد).
می گوید در گوشه ای از بازار کاروان شهر "دوشنبه" پایتخت تاجیکستان سودا
(دستفروشی ) و با درآمد اندکی که دارم هزینه زندگی چهار فرزند خردسالم را
تامین می کنم.
شوهرم همانند بیشتر مردان تاجیک چند سالی است برای یافتن کار به روسیه
رفته و مدتی است از او خبر نداریم ، یا در آنجا نصیب یک زن روس گشته و
و تجدید فراش کرده و یا دست خالی است و از خجالت سراغمان را نمی گیرد.
می گوید به هر صورت عید دروغ نمی شود و بچه ها هم نباید کم بغلی ( فقر )
و جای خالی پدر را احساس کنند ، من برای آنان همه چیز تهیه کرده ام ، از
انواع خوراکی گرفته تا پوشاک و بازیچه های خوشرو (اسباب بازی زیبا).
"پروین دخت" همسایه روبرویی گلرخسار هم همین عقیده را دارد و می گوید :
کودکی در زندگی هر کس فقط یک بار تکرار می شود ، نباید کودکان را از لذت
عید محروم کرد.
من هم تا آخرین سامانی (واحد پول تاجیکستان ) موجود در کیسه ام را برای
عید خرج کرده ام، تا بچه ها نبود سایه پدر بر سرشان را حس نکنند، برای بعد
از آن هم خدا کریم است و قطعا از گرسنگی نخواهیم مرد.
عید سعید فطر که در بین مسلمان تاجیکستان به " عید شریف رمضان " شهرت
دارد در واقع بزرگترین عید مردم این دیار به حساب می آید و دولت تاجیکستان
هر سال در عید فطر سه روز تعطیل رسمی اعلام می کند.
با نزدیک شدن ماه شوال، در جای جای این کشور اسلامی جنب وجوش عجیبی برپا
می شود و پیر و جوان پس از یک ماه روزه داری و تزکیه نفس برای حلول ماه
شوال لحظه شماری می کنند.
مردم با شور و شوق وصف ناپذیری برای خرید شب عید به بازار می روند و کسب
و کار تجار و کسبه بر اثر هجوم مردم به بازار ، رونق گرفته و برخی کالاها
و مواد خوراکی خاص عید در بازار کمیاب می شود.
با وجود اینکه طبق آمار بانک جهانی بیش از 65 درصد مردم این کشور زیر
خط فقر زندگی می کنند ، خانواده ها به خرید میوه و شیرینی، تهیه عیدی برای
بستگان و نیز خرید پوشاک نو برای کودکان اصرار می ورزند.
وجود حدود یک میلیون بیکار در این کشور 5/6 میلیون نفری نیز نتوانسته
است از دست و دل بازی تاجیکان در عید فطر که ریشه در فرهنک کهن این مرز
و بوم دارد ، بکاهد.
دسترخان (سفره ) عید فطر در طول تاریخ همواره در تاجیکستان آراسته بوده
و حوادث تلخی همچون جنک و خشکسالی هرگز کدبانوی تاجیک را از تزیین سفره
عید غافل نساخته است.
زنان و دختران تاجیک همواره سعی کرده اند هرآنچه از ذوق ، سلیقه و هنر
خانه داری در چنته دارند بر سر دسترخان عید فطر به نمایش بگذارند و اعضای
خانواده را سربلند کنند.
گروهی از بانوان سالخورده این دیار چند روز قبل از عید تمام وقت خود را
صرف تهیه خوراکی های مخصوص عید می کنند.
نوعی شیرینی موسوم به "نشالا" و "حلوا کنجدی" از جمله خوراکی های خوش
مزه و پر انرژی است که سفره عید تاجیکها را زینت می بخشد.
ظاهرا بدون این خوراکی ها دسترخان عید تاجیکان رسمیت نمی یابد، چون این
خوارکیها از دیرباز زینت بخش سفره افطار و عیدشان بوده است.
نشالا از سفیده تخم مرغ، شکر، و جوشانده ریشه درخت "به" به عمل می آید و
در بین خانواده های تاجیک طرفداران بسیاری دارد.
خانواده های تاجیک طبق یک سنت پسندیده اسلامی در روز عید فطر، اندکی پس
از پایان نماز عید فطر دسته جمعی به دیدار بزرگان خانواده می شتابند و با
بوسیدن دست بزرگترها به نشانه احترام ، عید را به آنان شادباش می گویند.
بزرگان فامیل نیز بر گونه کودکان بوسه زده و عیدی مخصوصی را که پیش از
عید فطر تهیه شده است به آنان هدیه کرده و برای سلامتیشان تا رمضان سال
بعد دعا می کنند.
مراسم دید و بازدید دسته جمعی عید فطر در مناطق مختلف تاجیکستان تقریبا
یکسان است و این آیین تا سه روز ادامه می یابد.
گروهی از مسلمانان روزه دار نیز چند روز قبل از عید فطر مشغول غبار روبی
مساجد شده و مسجدها را برای برگزاری آیین ویژه عید، پس از اقامه نماز عید
فطر آماده می کنند.
اقامه نمار عید فطر هم در تاجیکستان از اهمیت خاصی برخوردار است ، و
استقبال مردم از این آیین دینی به حدی است که معمولا مساجد مملو از جماعت
شده و گروهی مجبور به اقامه نماز در مقابل مسجدها می شوند.
برگزاری مراسم نوعید برای نوگذشتگان و دلجویی از بازماندگان آنها نیز
از جمله آیینهایی پسندیده ای است که از گذشته های دور در این سرزمین مرسوم
بوده و گذشت زمان نتوانسته است آن را به فراموشی بسپارد.
در این روز مردان تاجیک براساس یک رسم دیرین بدون حضور زنان بر سر مزار
فوت شدگان خود حضور یافته و برای آنان از درگاه خداوند طلب مغفرت می کنند.
شورای علمای دینی تاجیکستان، روز یکشنبه بیست و چهارم آبان ماه را آغاز
ماه شوال و روز عید سعید فطر در این کشور اعلام کرده است.
بر اساس آمارهای رسمی حدود 95 درصد از جمعیت 5/6 میلیون نفری تاجیکستان
از مسلمانان پیرو مذهب حنفی هستند.
طبق قانون اساسی تاجیکستان ، فعالیت های دینی در این کشور آزاد است و
اکنون در سه هزار و 215 مسجد در مناطق مختلف این کشور به طور منظم نماز
جمعه و جماعات برگزار می شود.
آساق/305