دیپلماسی دینی آیت‌الله محقق داماد و پاپ فرانسیس : درباره کرونا

در ماه‌های گذشته روزی بر ساکنین این کره خاکی نگذشته است که شیوع ویروس کرونا خبرساز نباشد. این شیوع بار دیگر نشان داده است که انسان‌های زمین با هر ملیت و نژاد و فرهنگ و سیاست، ساکنین یک خانۀ مشترکند که بدون همکاری و تعامل، امنیت و سلامت همگی‌شان به خطر می‌افتد. چنین مخاطرۀ مشترک و جمعی‌ای منازعات و اختلاف از هر نوع، چه سیاسی و دینی نمی‌شناسد. در این وضعیت برقراری تعامل و دیپلماسی بین‌المللی از مبرم‌ترین نیازهای بشری است. جنس این تعاملات لزوما در سطح سیاسی و بین دولت‌ها نباید باشد. فعالان فرهنگی و رهبران دینی نیز با توجه به نفوذ و قدرتی که در جوامع دینی از آن برخوردارند می‌توانند با برقراری تعامل و تحکیم دوستی و تقویت دیپلماسی فرهنگی و دینی، با فشار به دولت‌ها در جهت کاهش تنش‌ها از میزان خطراتی که حیات مشترک تمامی آدمیان را در این سیاره خاکی تهدید می‌کند، بکاهند.

نامه آیت‌الله مصطفی محقق داماد درباره آثار تحریم آمریکا در تشدید بحران کرونا در ایران

در این راستا در تاریخ ۱۵ مارس ۲۰۲۰ مقارن با ۲۵ اسفندماه ۱۳۹۸، آیت‌الله سیدمصطفی محقق داماد رئیس بخش مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران در نامه‌ای خطاب به پاپ فرانسیس رهبر کاتولیک‌های جهان از وی درخواست نمود در دوران بحران شیوع ویروس کرونا، در جهت رفع تحریم‌های ظالمانه دولت ایالات متحده آمریکا به عنوان عامل تشدیدکنندۀ بحران کرونا در ایران مداخلۀ انسانی و دینی کند. محقق داماد در ابتدای این نامه مرقوم کرده بود که: « این روزها عموم ملت ایران در این بلای دردناک، اعم از کودکان، سالخوردگان، زنان و مردان در شهرها و روستاها از یک‌سو با فراگیرشدن این ویروس منحوس مواجه‌اند و هر لحظه جان دادن عزیزی را در کنار خود تجربه می‌کنند و از سوی دیگر، با تحریم‌های دولت ایالات‌متحده که درد و رنج آنان را چندان برابر ساخته و باب بسیاری از راه‌حل مشکلات را به روی آنان مسدود نموده، روبه‌رو هستند. تحریم‌هایی که مستقیم بر آسایش و زندگی مردم ایران اثر نهاده و آنان را از حقوق طبیعی خود محروم نموده است».

محقق داماد در ادامه این نامه از پاپ فرانسیس پاپ اعظم کلیسای کاتولیک جهان درخواست کرده بود که به عنوان یک رهبر دینی و جانشین پطرس مقدس در این موضوع مداخلۀ بشردوستانه کند و مانع تداوم این رفتار غیرانسانی و تشدیدکنندۀ بحران کرونا در ایران شود. وی این عمل انسانی و صلح‌جویانه را تأمین‌کننده رضایت خدا و موجب خشنودی حضرت عیسی (ع) خوانده و نوشته بود: «اینجانب به عنوان یکی از روحانیون ایران از محضر آن پدر روحانی می‌خواهم که به عنوان رهبر محترم کاتولیک‌های جهان و جانشین پطرس مقدس، برای رفع این تحریم‌ها اقدام فرمایند. به یقین این اقدام بشردوستانه موجب خوشنودی حضرت عیسی(ع)، منادی صلح و بشارت، و زمینه‌ساز رضایت خداوند قادر متعال و قبول دعاها به درگاه او خواهد بود».

آیت‌الله مصطقی محقق داماد پیشتر نیز در سال ۱۳۹۷ و همزمان با خروج آمریکا از برجام، ضمن اشاره به پایبندی ایران به مفاد قطعنامۀ برجام در نامه‌ای به پاپ فرانسیس از وی درخواست کرده بود که به عنوان پیشوای مسیحیان جهان و مورد احترام سایر ادیان در موضوع خروج آمریکا از برجام نیز مداخله کرده و رهبران سیاسی آمریکا را در زمینه وفاداری به پیمان‌های بین‌المللی ارشاد کند.

پاسخ پاپ فرانسیس پیشوای مسیحیان کاتولیک جهان

پیرو این نامه‌نگاری در تاریخ ۲۸ مارس مقارن با ۹ فروردین ۱۳۹۹، پیترو کاردینال پارولین نخست‌وزیر پاپ فرانسیس به این نامه‌ واکنش نشان داد. در این پاسخ ضمن اشاره به نامه ارسال شدۀ مصطقی محقق داماد، بیان شده است که پدر مقدس در جریان این نامه و درخواست مداخله برای رفع تحریم‌ها در ایام بحران شیوع کرونا قرار گرفته است و از جانب نخست‌ویز خود با مردم ایران در این ایام محنت‌زا ابزار همدردی می‌کند و ضمن دعا برای آلام بشریت، مردم جهان را به کنارگذاشتن تنفر و فعالیت برادرانه برای کار در خانه‌ مشترک‌شان یعنی سیاره زمین دعوت کرده است. در این بخش نامه آمده به قلم نخست‌وزیر پاپ اعظم آمده است: «پدر مقدس از اینجانب خواستند تا توسط جنابعالی مراتب همدردی معنوی ایشان را به مردم ایران و تمام مردم درگیر این ویروس در سراسر جهان در این دوران دشوار و رنج آور ابراز نمایند. عالیجناب پاپ همواره دعا می کند تا خداوند یاور و شفابخش آلام آنان باشد و شفای عاجل برای مبتلایان به این بلا عطا فرماید و شر این مصیبت را از میان بردارد. با وجود جنبه های هراسناک، این مصیبت مبین آن است که بنی آدم اعضای خانواده یگانه بشریت هستند و باید ناسازگاری و تنفر را کنار بگذارند و در برابر پروردگار، برادارنه با هم در خانه مشترک خود، یعنی سیاره زمین، زندگی کنند».

در ادامۀ نامه آمده است که پیرو درخواست مداخله از سوی آیت‌الله مصطفی محقق داماد دفتر پاپ فرانسیس با نماینده دائم ایالات متحده در سازمان ملل تماس حاصل کرده است و خواستار توجه آنان به تاثیر تشدیدکنندۀ تحریم‌های آمریکا بر علیه ایران در دوران کرونا شده است. همچنین از آیت الله محقق داماد و مقامات ایران درخواست شده است که از هیچ تلاشی در جهت صلح و وفاق کوتاهی نکرده و از هرگونه عملی که موجب افزایش تنش‌ها می‌شود بپرهیزند. در این بخش از نامه خطاب به رییس بخش مطالعات اسلامی فرهنگستان علوم ایران آمده است: «دفتر پاپ با سفیر کلی کرافت (Kelly Craft)، نماینده دائمی ایالات متحده در سازمان ملل متحد، تماس گرفتند و مراتب نگرانی مقامات ایران را اعلام کردند و خواستار توجه به این موضوع شدند. متقابلاً این دفتر اعتقاد دارد که مقامات ایرانی و جنابعالی از هیچ تلاش عملی برای برقراری صلح و وفاق دریغ نخواهید کرد و از انجام هر عملی که موجب افزایش تنش و همزیستی مسالمت آمیز می شود پرهیز خواهید کرد».

گفتنی است که چنین نامه‌نگاری‌هایی فارغ از میزان تاثیر خود در موضوع اصلی یعنی رفع بحران‌ها و مخاطرات، پیام دوستی بین‌ادیانی و دیپلماسی فرهنگی و دینی را به جهان مخابره می‌کند. پیام چنین خبری که در سطح رهبران دینی ارشد ادیان انجام می‌گیرد، کاهش تنش‌ها و تقویت رواداری و تساهل بین دینی در میان عموم دینداران ادیان مختلف است. همچنین به مردم نشان خواهد داد که رهبران دینی جدای از دولت‌ها و روابط سیاسی بین‌المللی، درگیر و دغدغه‌مند دردهای آحاد بشری هستند و به سهم خود نسبت به رفع آنها اقدام می‌کنند. اقدامی لزوما در چارچوب مناسبات سیاسی و بین دولتی نیست. البته مسلم است که کنشگری فعالانه‌تر و نه فقط محدود به نامه‌نگاری و ارشاد اخلاقی عمق این اثرگذاری و کارآمدی را بسیار بیشتر خواهد کرد. به طوری که بهترست گام بعدی چنین نامه‌نگاری‌هایی اقدامات عملی مؤثر و دنباله‌دار باشد که در نهایت به تغییرات سیاسی و بین‌المللی ختم شود. چنین کامیابی‌هایی حتما منجر به بهبود نگاه جهانی به کارکردهای دین در حل بحران‌ها خواهد شد و جایگاه مدنی، اصلی و اصلاحی رهبران دینی را نمایش خواهد داد.