تعطیلات کرونایی و تاب‌آوری گردشگری مازندران

گردشگری مهمترین حوزه اقتصادی مازندران هم به لحاظ گردشگر مالی و هم وابستگی اشتغال محسوب می شود و به همین دلیل هم تعطیلی ناشی از بیماری کرونا حتی به چالش مهمی برای خیلی از مازندرانی هایی تبدیل شده است که شغلشان نسبت مستقیمی با گردشگری ندارد ولی به شکل ویژه ای متاثر از آن است ؛ از هزاران مغازه و فروشگاه در حاشیه جاده ها و سواحل گرفته تا صید وصیادی و بخشی از کشاورزی .

ویروس کووید ۱۹ که در اول اسفند به صورت رسمی وارد استان مازندران شد، علاوه بر مردم ، تمامی بخش های اقتصادی استان را نیز از همان روزهای نخست مورد حمله قرار داد و خسارات سنگینی تاکنون به اقتصاد مازندران وارد کرد، اما بیش از هر بخش دیگری در مازندران ، بزرگ ترین صنعت گردشگری کشور را در این استان تحت تاثیر خود قرار داد. صنعتی که بیش از ۱۰۰هزار نفر مازندرانی به صورت مستقیم و غیر مستقیم در آن فعالیت دارند و حدود نیم میلیون شغل وابسته به خود را در این استان تامین می کند.

تعطیلی بخش گردشگری مازندران با وجود مقاومت های اولیه از تاریخ ۱۰ اسفند و در آستانه پررونق ترین دوره سال برای این صنعت شروع شد و هنوز ادامه دارد. اگر چه شیوع کرونا در استان از اواخر اسفند به نقطه پیک رسید و سوم فروردین هم روند کاهشی به خود گرفت که همچنان ادامه دارد ، اما این وضعیت با وجود تصمیم گیری ستاد مقابله با کرونای کشور برای در حرکت نگه داشتن چرخ اقتصاد و برداشتن بعضی محدودیت ها ، گشایشی برای گردشگری مازندران ایجاد نکرد و همچنان کسب و کار این بخش پرخطر به حساب می آید و باید حالا حالاها تعطیل بماند.

گردشگری مازندران که تا همین امروز نیز خسارات چند صد میلیارد ریالی دیده است ، حتی با پایان طرح فاصله گذاری اجتماعی و کاهش محدودیت های ناشی از شیوع ویروس کرونا نیز به چرخه اقتصادی بازنگشت ف اما همان طور که پیش از این اعلام شده است از امروز شنبه ۳۰ فروردین محدودیت ترد بین استانی نیز برداشته خواهد شد اما این طور که به نظر می رسد کرکره گردشگری مازندران بایدهمچنان پایین بماند.

حال مهم ترین سئوال این است که گردشگری مازندران تا چه میزان می تواند در مواجهه با تعطیلی دوام بیاورد و درصورت تداوم تعطیلی چه میزان خسارت به صنعت روبه رشد گردشگری مازندران وارد می شود؟ 

 بی اندازگی خسارت تحمیلی  

یک کارشناس گردشگری و جهانگردی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت : خسارات و آسیب شیوع ویروس کرونا به گردشگری کاملا تحمیلی بوده و از اختیار این صنعت خارج است پس نمی توان در مورد تاب آوری آن نظر خاصی داد. 

مریم کلهر با این توضیح که اگر خسارت به گردشگری فقط در نداشتن درآمد تعریف شود ، تاکنون میزان آن از حد انتظار برای مشاغل این بخش و مشاغل وابسته عبور کرده است ، افزود : گردشگری در مازندران و به طور عام در کشور تخصصی نیست و همین وضعیت سبب می شود مشاغل زیادی به آن وابسته یا در کنار آن امرار معاش کنند و دقیقا نکته همین است که شاهد خسارت در گستره بیشتری هستیم.

وی گفت : آنچه بیش از میزان ریالی خسارت برای بخش اصلی گردشگری مازندران مانند هتل ها ، مجموعه های تفریحی ، رستوران ها و از این دست اماکن مهم است ، تعداد افرادی است که مشاغلشان وابسته به گردشگری است و درآمد آنها از مسافر و مسافرت تامین می شود. به عبارتی در مازندران به واسطه اینکه گردشگری مهم ترین منبع درآمدی مردم است و این بخش تا حد زیادی اشتغال تمامی بخش های تولیدی ، سرمایه ای ، کشاورزی و حتی غذایی مازندران را تامین می کند ،خسارت شغلی  در این منطقه بیش از هر نقطه دیگری از کشور قابل مشاهده است.

این کارشناس گردشگری توضیح داد : واقعیت این است که در مازندران از آن جوانی که تابلوی خانه ها و ویلاهای استجاری را کنار خیابان نگه می دارد و برای جذب مسافر دلالی می کند تا کیوسک ها و مغازه های حاشیه جاده ها ، کنار سواحل و مناطق جنگلی و همچنین بانوانی که غذاها ، شیرینی ها و مرباهای خانگی را به امید فروش به مسافران و گردشگران می پزند و کسب درآمد می کنند و کشاورزان و صیادانی که بخشی از فروش محصول و حاصل زحماتشان از محل رونق گردشگری است ، تعمیرگاههای خودرو و حتی درآمدهای شهرداری ها و دهیاری ها و دهها مورد دیگر همه وابسته به بخش گردشگری است و تعطیلی این بخش به معنای تاثیر پذیرفتن معیشت جمع زیادی از خانواده های مازندرانی است.

وی افزود : متاسفانه در شرایط فعلی مسئولان مازندران بیشتر نگران مسائلی همچون کشاورزی و اصناف هستند در حالی که  هیچکدام از وجوه توسعه ای چه شهری و چه روستایی استان از کشاورزی تامین نشده است و این بخش گردشگری است که لوکوموتیو دیگر بخش ها در مازندران محسوب می شود و اکنون این لوکوموتیو از حرکت ایستاده است و بزودی تاثیرش را بر بخش های دیگر عمیق تر نشان خواهد داد.

کلهر گفت : این که مشتریان اصلی بخش پوشاک ، بازار مواد غذایی ، بخشی از تولیدات کشاورزی ، تولیدات آبزی پروری و مواردی از این دست در مازندران عموما مسافران و گردشگران هستند ، شکی در آن نیست . علاوه بر این تعداد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در ۱۰ هکتار زمین کشاورزی شاید حداکثر ۳۰ نفر باشد ، اما اشتغال در فضای گردشگری استان در همین مقیاس حدود ۲۰۰ نفر خواهد بود که از سیستم حمل و نقل تا کارکنان یک مجموعه گردشگری و حتی دستفروشان کنار خیابان را در بر می گیرد. 

کاهش سرمایه و انعطاف در بخش گردشگری 

این کارشناس گردشگری مهم ترین آسیب تداوم تعطیلی ویروس کرونا بر گردشگری مازندران را در کاهش سرمایه این بخش دانست و افزود : این مساله بیش از هرچیزی بر کاهش انعطاف پذیری گردشگری تاثیر خواهد گذاشت. 

وی بابیان اینکه صنعت گردشگری و مجموعه های فعال در آن به دلیل رویارویی با فعالیت های انسانی همواره در استهلاک و آسیب شدید قرار دارند، ادامه داد : بخش قابل توجهی از درآمد های گردشگری همواره صرف بازسازی و نوسازی می شود و تجربه ثابت کرده است هرگاه این بخش پررونق بوده ، نوسازی و توسعه و گسترش آن به چشم آمده چون انگیزه برای این کار به وجود می آمد. 

کلهر گفت : متاسفانه تعطیلی ناشی از ویروس کرونا تا حد زیادی برای چند سال از بهبود خدمات در صنعت گردشگری مازندران جلوگیری می کند و بشدت سطح کیفی خدمات را پایین خواهدآورد ، ضمن این که ممکن است بر ورود سرمایه جدید به این بخش تاثیر عمیقی بگذارد و به طور قطع جلوی نوسازی و بازسازی یا به عبارتی بهینه سازی این صنعت و حرکت آن با زمان را خواهد گرفت. 

ضعفی که تبدیل به قوت شد

این کارشناس جهانگری یک نکته امیدوار کننده در صنعت گردشگری مازندران را دیمی بودن آن دانست و گفت : متاسفانه وضعیت به گونه ای شده است که امروز باید به مهم ترین ضعف گردشگری مازندران به عنوان نقطه قوت آن برای برون رفت از شرایط تحمیلی ناشی از کرونا نگاه کرد. 

وی توضیح داد : اگر چه تمامی پیامدهایی که پیش از این گفته شد مانند کاهش سرمایه و انعطاف در جای خود باقی خواهد ماند ، ولی دیمی بودن و مدیریت پذیر نبودن گردشگری مازندران که در همه جای دنیا به عنوان یک نقطه ضعف بزرگ تلقی می شود و اینجا هم پاشنه آشیل این بخش تاکنون بوده ، سبب می شود تا این بخش به محض برداشته شدن محدودیت ها و تعطیلی ، خیلی سریع به رونق بازگردد.

کلهر گفت : در واقع چون گردشگری مازندران وابسته به مسافرت های دیمی و مدیریت نشده است ، خسارات تعطیلی ها بلند مدت نخواهد بود ، در حالی که کشورهایی که بر پایه گردشگری مدیریت شده فعالیت می کنند در صورت ایجاد یک مشکل در مقصد تا سال ها فقط باید برای ترمیم بی اعتمادی گردشگران هزینه کرده و منتظر بمانند تا به شرایط پیش از بحران برسند.

وی افزود : با این توصیف به وضوح می توان پیش بینی کرد که  در همین هفته جاری با باز شدن جاده های مازندران بر روی افراد غیر بومی ، سیل عظیمی از جمعیت به خصوص از تهران وارد مازندران شود و چرخ گردشگری هم به حرکت دربیاید. 

این کارشناس جهانگردی تاکید کرد : در واقع نباید زیاد نگران اثرات بلندمدت تعطیلی ها بود زیرا گردشگری در ایران بر پایه تصمیمات آنی و لحظه ای انجام می شود  عموما نیز به جهت عدم توجهی بخش قابل توجه مردم به هشدارها بهداشتی و پزشکی مسافرها از سر گرفته می شود کما اینکه حتی تا پیش از طرح فاصله گذاری شاهد ترافیک سنگین مسافران پشت درهای مازندران بودیم. 

پایان تاب‌آوری 

معاون اداره کل میراث فرهنگی ، گردشگری و صنایع دستی مازندران هم گفت : گردشگری مازندران تا کنون خسارات سنگینی دیده و اکنون نیز این خسارات از توان تحمل آن خارج شده است. 

مهران حسنی در گفت و گو یا خبرنگار ایرنا افزود : کرونا تا به امروز منجر به بیکاری مستقیم ۱۵ هزار و ۶۰۰ نفر و همچنین حدود ۱۰۰ هزار شغل به طور غیر مستقیم در صنعت گردشگری مازندران شده است. 

وی با بیان اینکه گردشگری مازندران سرمایه محور نبوده و بر اساس درآمد حاصل از محل مسافر و گردشگران حیات دارد، گفت : مهم ترین فرصت درآمدی سالیانه گردشگری مازندران یعنی تعطیلات عید نوروز از دست رفته است . 

معاون گردشگری مازندران با بیان اینکه تاکنون شاهد صدها میلیارد تومان خسارت در بخش گردشگری مازندران بودیم ، افزود : این میزان خسارات تا همینجا نیز از حد تحمل و تاب آوری این صنعت خارج است.

حسنی به قرار گیری در آستانه فرا رسیدن دومین پیک سفر در ایام تابستان اشاره کرد و گفت : اگر تعطیلی کرونایی مجموعه های گردشگری به تابستان برسد ، پیش بینی ورشکستگی برخی مشاغل در گردشگری دور از ذهن نیست. 

وی به تعطیلی صنعت چندین هزار میلیارد تومانی گردشگری در مازندران اشاره و تاکید کرد: تداوم این تعطیلی نه تنها گردشگری ، بلکه بخش های وابسته به آن را نیز فلج خواهد کرد. 

معاون گردشگری مازندران گفت: در حال حاضر نیز ما با رکود در بخش حمل و نقل ، تولید مواد غذایی ، لبنیات، مشاغل خرد و کلان و بازار که به صورت مستقیم و غیر مستقیم با گردشگری ارتباط داشتند مواجه شده ایم. 

حسنی تاکید کرد که خسارات کرونا در بخش گردشگری از حد تحمل عبور کرده و باید راهی برای برون رفت از این وضعیت اتخاذ شود. 

بر اساس آخرین گزارش دانشگاه علوم پزشکی مازندران در حال حاضر کمتر از ۵۰۰ بیمار کرونایی در بیمارستان های این استان بستری هستند و آمار ترخیص بیماران کرونایی از بیمارستان ها هم همچنان بیشتر از آمار بیماران جدیدی است که روزانه بستری می شوند.