در همیشۀ تاریخ هنرها نقش برجسته‌ای در اعتلای احوال انسانی داشته‌اند. هنرهایی که امروز بیش از پیش از وجه صرفا سرگرم‌کنندۀ خویش فاصله گرفته و هریک رسالت و جایگاهی یافته‌اند. در روزهای کرونا و قرنطینۀ خانگی بسیاری از افراد به سراغ راهکارهایی برای گذارن مفید اوقات در چهارچوب و چهاردیواری خانه رفته‌اند یا به صرافت آشنایی با شیوه‌های کارآمدی در جهت افزایش سلامت روان در کاهش روابط اجتماعی افتاده‌اند.
بی‌شک یکی از قدیمی‌ترین سرگرمی‌های بشری فنون و شیوه‌های اجرای نمایش است؛ نمایش هم همانند بسیاری از هنرها (همچنان که بیان شد) از نقش صرفا سرگرم کننده خویش در گذشته فاصله گرفته و امروز به عنوان ابزاری مفید در جهت خدمت به سلامت روان از آن بهره گرفته می‌شود و نمود برجستۀ آن را می‌توان در نمایش‌درمانی به وضوح مشاهده کرد.
نمایش‌درمانی یا دراماتراپی (به انگلیسی: Psychodrama) شاخه‌ای از هنر درمانی و به منزلۀ بهره‌گیری از جنبه‌های دراماتیک و زیبایی شناسانهٔ هنر نمایش، جهت تأثیرگذاری بر شخصیت افراد است که بـیـش از آنکه یک فعالیت فـردی باشـد بنا به ذات وجـودی نمایش، یک فعالیت گروهی اسـت.
نمایش‌درمانی در حقیقت تفریح و تفننی است که در بازسازی آرامش و تعادل روانی به خوبی موثر است؛ تلفیقی است از هنر تئاتر و دانش روانشناسی. شیوه ای است که مشکلات عاطفی شخص را به کمک روش ها و تکنیک های خاص درمان می کند. در این نوع از گروه درمانی تعارضات روانی شخص بروز پیدا می کند. خصوصیات برجسته شخصیتش نمایان می شود و در روند درمان با کسب مهارت های فردی، افزایش توانایی های فیزیکی و تقویت مهارت های حرکتی، تعادل روحی و روانی به او باز می گردد.
قدرت شفابخشِ هنر
پریا مژگانی مشاور، روان درمانگر و عضو رسمی انجمن نمایش درمانی ایران در گفت وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا در باب اهمیت و کارایی هنر در مواجهه با بحران‌ها و بزنگاه‌های زندگی، بیان کرد: هنر، شفابخش است و حتی هر آنچه از هنر زاده شود هم قدرت شفابخشی و التیام دارد؛ مثل موسیقی، عکاسی، سینما، نقاشی، طراحی و البته نمایش. همه ما لحظاتی را به خاطر می‌آوریم که افسرده یا مضطرب بوده‌ایم و یکی از همین شاخه‌های هنری، حالمان را بهتر کرده است. درواقع بشر هنگامی‌که در یک بزنگاه قرار می‌گیرد، نیاز به یک طبیب روح را بیشتر حس می‌کند.
جهان هم‌اکنون در یک نقطه عطف قرار دارد که کیفیت و شکل زندگی‌ها را دگرگون کرده است. اگر بخواهیم نگاه مثبتی داشته باشیم، این ویروس نوظهور می‌تواند یک توفیق اجباری باشد و ما آدم‌ها نیاز به هوشمندی و آگاهی داریم تا روحمان به‌سلامت از این گردنهٔ مه‌آلود عبور کند.وی افزود: این روزهایی که همه ما در خانه و در کنار اعضای خانواده هستیم، فرصت خوبی است تا از ظرفیت‌های هنر درمانی و به‌طور خاص نمایش درمانی برای آموزش و گذران بهینهٔ وقت استفاده کنیم. اعضای خانواده در این مجال می‌توانند در نقش نمایش درمانگرانی ظاهر شوند که فرصت‌های زیادی در اختیار دارند: از نمایش بی‌کلام تا بازی‌های خانگی، از تخیل و تصویرسازی تا بازی‌های بداهه و از آموزش غیرمستقیم مهارت‌های اجتماعی تا پرورش خلاقیت‌ها که همگی آن‌ها منجر به ارتقاء سلامت روان تک‌تک اعضای خانواده، بهبود ارتباطات میان فردی و یادگیری رفتارهای جدید و سودمند می‌شود.
نمایش درمانی یکی از رشته‌های پیونددهندۀ علم روانشناسی و هنر نمایش است که زندگی را بازآفرینی می‌کند. شاید جالب باشد بدانیم همین بازی‌ها و نمایش‌های خلاقانه خانگی که سال‌هاست سینه‌به‌سینه از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به ما رسیده است، به‌طور هوشمندانه‌ای بر پایه برون‌ریزی‌های عاطفی و هیجانی بناشده و منجر به افزایش اعتمادبه‌نفس و آرامش در افراد می‌شود.
نمایش درمانی در خانه
این دکترای روانشناسی تصریح کرد: امروزه نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که نمایش درمانی در درمان بسیاری از اختلالات روانی ازجمله افسردگی و اضطراب مؤثر است. خصوصاً در چنین روزهایی که اکثر اعضای خانواده به دلیل شیوع ویروس کرونا به مدت طولانی در خانه هستند و ممکن است تعارضاتی بیش‌ازپیش میان آن‌ها رخ دهد و یا دچار خمودگی و بی‌انگیزگی شوند، می‌توان از تکنیک‌های نمایش درمانی به‌صورت درمان‌های خانگی استفاده کرد.
مثلاً یکی از تکنیک‌های بسیار مفید و کارآمد، فن «جابجایی نقش‌ها» ست. در این روش دو نفر سعی می‌کنند نقش یکدیگر را بازی کنند و مهم‌ترین فایده‌ای که در این میان وجود دارد این است که به این طریق می‌توانند دنیا را از دریچه چشم عضو خانواده خود مثلاً همسر، پسر یا مادر ببینند؛ و یا می‌توان به انواع تمریناتی اشاره کرد که در نمایش درمانی برای «ریتم آگاهی» استفاده می‌کنیم مثل تمرینات تنفسی، تمرکزی، آوایی و... همچنین فنون خلاقانه‌ای مثل داستان‌گویی یا بازی‌سازی. خوب است بدانیم در خلال داستان‌گویی‌های بداهه یا اصطلاحاً آنچه آن را «بازی خیال» می‌نامیم، ذهن پرواز می‌کند و پالایش می‌یابد.
درواقع نمایش درمانی در شرایط فعلی باعث می‌شود افراد از جای خود برخیزند، به حرکت درآیند و زندگی را بازی کنند و تجربیات بالینی این امر را تأیید می‌کند که همین حرکت و عمل، به‌خوبی می‌تواند جلوی اُفت خلق و بروز افسردگی را بگیرد.
رابطه محوری؛ شاه‌کلید شفابخشیِ نمایش درمانی
مژگانی در باب اهمیت اثرات گروه بر فرآیند ترمیم روانی در نمایش درمانی تاکید کرد: از نمایش درمانی می‌توان هم برای پیشگیری، هم درمان و هم توان‌بخشی استفاده کرد. نمایش درمانی یک رویکرد بالقوه گروهی است و شاه‌کلید شفابخشی آن، «رابطه محور» بودنش است.
وی افزود: تأکید بر همبستگی و حمایت گروهی، تشریک احساسات و دریافت بازخورد در نمایش درمانی باعث می‌شود این رویکرد یک مرهم و درمان مؤثر بر کاستی‌های روابط بین فردی باشد و چه مجالی بهتر از یک خانواده که اینک روزهای متمادی در کنار یکدیگر هستند.
مژگانی در انتها عنوان کرد: افراد در نمایش درمانی، بازیگران حرفه‌ای تئاتر نیستند. بلکه آدم‌هایی هستند که هریک کم‌وبیش با مشکلات فردی و روان‌شناختی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. سپس این افراد در بستر نمایش درمانی قرار می‌گیرند و مشکلاتشان را نه‌تنها بازگو بلکه بازی می‌کنند و همین به «عمل» درآمدن باعث می‌شود ابعاد روان‌شناختی مشکلشان را کشف کنند، مهارت بیاموزند و شادکامی و عزت‌نفسشان افزایش یابد.
نظر شما