سوگِ ناتمام در سایه کبود کرونا

مرگ، این اجبار بی‌گریز اکنون در غوغای کرونا بیشتر بر شانه‌ها لرزه می‌افکند، آنجا که در میان شیون و فغان اهالی یک خانه تا چشم کار می‌کند همه چیز هراس است و فاصله، وداعی سرشار از سکوت که دیگر در آن مجالی برای آخرین آغوش‌ها نیست گویی رخت سیاه از همیشه سیاهتر و بغض‌ها سنگین‌تر است، به باور مگر می‌نشیند در این لحظه‌های جانکاه تنها به نظاره هجران آدم‌ها نشست و این حجم دردناک را تاب آورد؟

این روزها به دلیل ترس از کرونا؛ سوگواری‌ها در خلوت و تنهایی خانواده‌ها برگزار می‌شود.تحویل جنازه از بیمارستان، سردخانه، غسالخانه، کندن گور، نماز خواندن و به خاک سپردن عزیز از دست رفته تنها به اتفاق چهار یا پنج نفر از اعضای خانواده انجام می‌شود.

همه محکوم به عزاداری و غمخواری در سکوت هستند و هیچ کسی را یارای در آغوش گرفتن و همدردی با نزدیکانش نیست، حتی امکان برگزاری مراسم جمعی برای بزرگداشت عزیز از دست رفته ندارند.

این خانواده‌­ها علاوه بر داغ از دست دادن عزیزان خود، از "انگ اجتماعی" بیم دارند.

اگر چه مردم و خانواده متوفیان، شـرایط ویـژه حاضر را درک می‌کنند و حاضر نیسـتند سـلامت کسـی بـرای تسـلیت گویی به آنان در خطر افتد،  اما کارشناسان بر این باورند مهمترین اثرات روان‌شناختی بعد از کرونا متوجه افرادی است که عزیزان خود را بر اثر این بیماری از دست داده و نتوانسته اند روال طبیعی سوگواری را داشته باشند.

پزشک متخصص مغز و اعصاب  در گفت و گو با ایرنا، به شرایط نامساعد روحی بازماندگان اموات بیماران کرونایی اشاره و بیان کرد: این افراد با توجه به شرایط سخت تنهایی و غربت در زمان تدفین اموات خود ممکن است دچار افسردگی و مشکلات روحی شوند که این مساله نیاز به بررسی و آسیب شناسی دارد.

مرضیه رحیمی اکتفا به مراسم عزاداری مجازی و شکل‌گیری "سوگ ناتمام" دربین خانواده‌های عزادار بیماران کرونایی را مشکل این خانواده‌ها برشمرد و افزود: تسلیت‌گویی رسانه‌های محلی به خانواده‌های عزادار، اطلاع رسانی و ارائه الگو جهت برگزاری مراسم عزاداری ساده را از جمله راهکارهای مدیریت این مسئله است.

این پزشک اصفهانی برقراری ارتباط بین خانواده‌های عزادار با افرادی که تجربه شبیه خودشان را داشته‌اند را ضروری دانست و افزود: راه‌اندازی گروه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی برای حضور اعضای خانواده‌های متوفی قدم مثبتی برای کاهش افسردگی آنان در این شرایط است.

رحیمی بحران مذهبی و بی‌انگیزگی نسبت به روحیه توسل جویی در خانواده ایرانی را از پپامدهای کرونا دانست و تاکید کرد برنامه‌ریزی دقیق جهت تقویت هوش معنوی می‌تواند در کاهش این بحران موثر باشد.

وی افزود : در این راستا افزایش مراکز مشاوره در فضای مجازی، اطلاع رسانی و توجه به مسائل عاطفی خانواده‌ها باید در دستور کارگروه‌های مشاوره قرار بگیرد ضمن آنکه درمان‌های دارویی برای کاهش افسردگی زیر نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب و یا روانپزشک نیز توصیه می‌شود.

یک جامعه شناس بر این باور است داغ و برچسب بیماری بر پیشانی همراهان فرد کرونایی و رنجی که ناشی از فوت خانواده‌ها دچار آن می‌شوند از لحاظ روانی و جامعه شناختی حایز اهمیت است.

محمدعلی طالبی در گفت و گو با ایرنا، افزود:  بسترهای فضای مجازی باید ایجاد شود تا افراد بتوانند سوگواری کنند یا به قرائت قرآن و فاتحه بپردازند.  
وی اضافه کرد: بعد از خاتمه این بحران در اولین فرصت باید شرایطی فراهم شود که افراد بتوانند سوگواری کنند اما در حال حاضر که سوگواری فیزیکی باعث انتشار بیماری می‌شود فضای مجازی قابلیت استفاده برای عبور این بحران را دارد تا بتوان بخشی از آلام را به حداقل رساند.

عضو انجمن جامعه‌شناسی ایران اضافهکرد: در موقعیت فعلی به خاطر جلوگیری از شیوع بیشتر ویروس حتی برای سایر اموات هم شرایط عزاداری وجود ندارد لذا باید همبستگی اجتماعی در حین رعایت فاصله‌گذاری حفظ شود تا بتوان این مسئله را حل کرد.  

اهالی نصف جهان در حالی درباره فوتی‌های ناشی از بیماری کرونا نگران هستند که مدیر بهداشت محیط مرکز بهداشت اصفهان می‌گوید فوتی‌ها در قطعه مجزا در آرامستان‌های استان خاکسپاری نمی‌شوند اما همه دستورهای بهداشتی برای کفن و دفن آنها رعایت می‌شود.

سیدمهدی میرجهانیان  در گفت و گو با ایرنا، افزود: خانواده جان‌باختگان ناشی از بیماری کرونا می‌توانند متوفی را در هر آرامستان و قطعه‌ای که تمایل داشته باشند دفن کنند و محدودیتی در این زمینه تا این لحظه وجود ندارد.

میرجهانیان با بیان اینکه همه مراحل انتقال افراد جان‌باخته بر اثر بیماری کرونا از بیمارستان تا آرامستان و محل دفن و ضد عفونی کردن و غسل دادن با رعایت دستورهای بهداشتی و ابلاغی وزارت بهداشت انجام می‌شود، اضافه کرد: همه دستورهای بهداشتی نیز درباره زباله‌ها، فاضلاب و حتی پسماندهای غذایی این افراد رعایت می‌شود.

وی با اشاره به اینکه همه کارکنان مراحل کفن و دفن نیز از وسایل حفاظت فردی استفاده می‌کنند، تصریح کرد: ضد عفونی کردن و غسل دادن میت با استفاده از مواد مورد تایید انجام و آب مورد استفاده در این کار بی‌خطر شده و دارای مسیر فاضلاب جداگانه است و هیچ نگرانی از این بابت وجود ندارد.

مدیر بهداشت محیط مرکز بهداشت استان اصفهان خاطرنشان کرد: اجساد این افراد در عمق ۲ متری زمین دفن شده و از آهک در کف قبر استفاده نمی‌شود.

وی تصریح کرد: فرایند تدریجی تجزیه جسد، تاثیری در آلوده کردن محیط ندارد.

میرجهانیان با اشاره به اینکه تیمی از کارشناسان بهداشت محیط در آرامستان باغ رضوان اصفهان برای نظارت بر روند کفن و دفن جان‌باختگان کرونا مستقر است، اظهار داشت: در سایر شهرستان‌ها این مراحل با نظارت مراکز بهداشت و مطابق با نظر کارشناسان آنها انجام می‌شود.

انتشار شایعات مبنی بر غسل ندادن اجساد کرونایی، تخلیه پسابهای کرونایی در غسالخانه‌های اصفهان، در نظرگرفتن قطعات جدا برای آنان در آرامستان‌ها و حتی دفن در بیابان‌های دورافتاده در شبکه‌های اجتماعی استان به گفته مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان صحت ندارد.

احمدرضا مرادی در گفت و گو با ایرنا افزود: افراد فوت شده بر اثر بیماری کرونا و یا افراد مشکوک، براساس دستورالعمل دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و معاونت درمان با رعایت کامل موازین شرعی و بهداشتی غسل داده شده و سپس در آرامستان دفن می‌شوند.

مدیرعامل سازمان آرامستان‌های شهرداری اصفهان با تاکید بر اینکه این متوفیان هم مانند سایر افراد غسل داده می‌شوند ادامه داد: پیکر این فوت‌شدگان به منظور رعایت موازین بهداشتی در سالن تطهیر و سکوی جدا و غسال آموزش دیده مجزا به تفکیک بانوان و آقایان غسل داده شده و سپس دفن می‌شوند.

وی افزود: تمامی موازین شرعی و بهداشتی در رابطه با فوتی‌های کرونا انجام شده و در همین رابطه تمامی این اجساد پیش از خاکسپاری ضد عفونی نیز می‌شوند، با این حال و برای رعایت بیشتر، تدفین اجساد تنها با حضور اقوام درجه یک متوفی انجام می‌پذیرد.

به تاکید برخی اندیشمندان ، شیوع کرونا در جهان ممکن است موجب ایجاد چالش‌های جدی گسترده برای بشر شده باشد اما انسان‌ها باید از این فرصت استفاده کنند تا مسیر و سبک زندگی‌شان را تغییر دهند و به دنبال راه‌حل‌های ابتکاری و توسعه روش‌های مختلف نظیر کاربرد سیستم‌های دیجیتالی ، خریدهای  اینترنتی، وابستگی به رُبات‌ها برای برآورده کردن نیازهای خود باشند. از این دوران باید درس گرفت تا جهان به مکانی امن‌تر و بهتر تبدیل شود.

ویروس کرونا یا کووید ۱۹ به بیشتر کشورهای جهان سرایت کرده و سازمان بهداشت جهانی را برآن داشته است تا وضعیت فوق‌العاده اعلام کند. شرایط فعلی به گونه‌ای است که به علت واگیر بودن بیماری امکان شرکت در آیین‌های تدفین و تشییع و عزا وجود ندارد.

 تاکنون ۸۹ هزار و ۳۲۸ نفر در کشور به طور قطعی به ویروس کرونا مبتلا شده و با فوت ۷۶ نفر در ۲۴ ساعت گذشته، تعداد جان باختگان کرونا در کشور به ۵۶۵۰ نفر رسید.