بازگشت مهارت آرایشگری به خانه‌ها در بستر تعطیلات کرونایی

اوایل اسفند ماه بود که شیوع کرونا در بعضی از استان های ایران از جمله مازندران گزارش شد؛ مهمانی که فکر نمی‌کردیم بیاید و قصد رفتن نکند. کرونا بسیاری از افراد را خانه‌نشین و یا مجبور به دورکاری کرده است. شاید تعطیل بودن برخی مشاغل و یا حضور دو سوم نیروهای اداری بر سر کار، اتفاق خوشایندی برای بعضی از افراد باشد ، اما در سوی دیگر قضیه، مشاغلی قرار دارند که تعطیلی به معنای قطع درآمد دارندگان آن است.

در کنار مشاغلی که همچنان باید تعطیل باشند تا کرونا کنترل شود ، می‌توان به شغل آرایشگری اشاره کرد که زن و مرد، کودک و نوجوان و پیر و جوان با آن سر و کار دارند. آرایشگاهها در کنار مدارس ، دانشگاهها و دیگر مراکز تجمع انسانی از همان نخستین روزهای شیوع کرونا به تعطیلی رفتند تا آرایشگران پردرآمدترین ماه سال را به خاطر شلوغی کار و دریافت عیدی از مشتری های دایمی از دست بدهند.

ضربه کرونا به آرایشگاهها تنها در تعطیلی ۲ ماهه این اماکن خلاصه نشده است. بر خلاف بسیاری از مشاغل که حالا یکی پس از دیگری با رعایت پروتکل های بهداشتی فعال شده اند ، آرایشگاهها ظاهرا قرار است حتی پس از بازگشت به فعالیت عادی هم کسادی بازار را تجربه کنند چون طولانی شدن روند تعطیلی سبب شده بعضی از خانواده‌های ایرانی دست به قیچی شوند و موهای اعضای خانواده را خودشان کوتاه کنند.

چندی قبل " کریستین رونالدو " ستاره دنیای فوتبال در ویدئویی نشان داد که موهایش را به دست همسرش سپرده و همسرش با ماشین ریش‌تراشی که در میان ایرانیان به " موزر " معروف است در حال کوتاه کردن موهای شوهرش است. رونالدو که گفته می‌شود در ویلای لاکچری خود قرنطینه است هم با تمام اموال و ثروتی که دارد ترجیح داده فعلا موهایش را به دست همسرش بسپارد و سراغ آرایشگرها نرود تا از کرونا در امان بماند.

جالب این است که در ایران از جمله استان مازندران چه در مناطق شهری و چه روستایی ، باز هم بانوان هستند که مانند همسر رونالدو قیچی به دست گرفته اند و این روزها مشغول کوتاه کردن موی سر مردان خانواده هستند. بلند شدن موها بویژه در آقایان مشکلاتی را از نظر آراستگی برای آنها به وجود می آورد، وضعیتی که در درجه اول به چشم زنان خانواده اعم از مادر ، همسر و یا خواهر می آید و به همین دلیل هم جور تعطیلی آرایشگاه ها را خودشان می کشند و با دست گرفتن قیچی و موزر ، موی سر و صورت همسر و فرزندانشان را کوتاه می کنند ، هر چند که بسیار آماتور باشند.

حالا که تعطیلی آرایشگاه‌ها از ۲ ماه گذشته ، معنایش این است که حد بلند شدن موی سر و صورت مردان خط قرمز را رد و آنان را مستاصل کرده است ، چون به  طور معمول مردان هر ماه نیازمند قیچی کشیدن به سر و صورتشان هستند. این استیصال همراه با تعطیلی آرایشگاهها در کنار یادآوری هر روزه این جمله که " موهایت دیگر خیلی بلند شده " کار را به آنجا رسانده که مردان پرچم سفید تسلیم شدن را بالا برده و ریش و قیچی را دست بانوان داده اند.

قیچی به دست شدن بانوان را هم حالا باید در کنار دیگر خیراتی قرار دهیم که عدوی جانمان یعنی کرونا سبب شده است.  کرونا پیش از این هم استعدادهای بسیاری را در میان خانواده‌های ایرانی شکوفا کرد، افرادی که شاید قبل از کرونا جز پختن املت و نیمرو، هنر دیگری نداشتند در این ایام توانستند غذاهای متنوعی را بپزند و حرفی برای گفتن داشته باشند. این شکوفایی استعداد در میان هنرهای سنتی هم اعم از بافت‌های مختلف قابل مشاهده است و حالا مدتی است که به آرایشگری در حد کوتاه کردن مو رسیده است.

شاید استمرار این روند و کسب مهارت توسط خانواده‌های ایرانی در کوتاه کردن مو، باعث نگرانی آرایشگران شود ، چرا که ممکن است برخی از این افراد تصمیم بگیرند دیگر به آرایشگاه نروند و مهارت کسب شده را تقویت کرده و نیازهای خانواده را برطرف کنند.

اگر چه برخی خانواده‌ها به دلیل رعایت موازین بهداشتی ، سعی دارند آرایش و پیرایش خانواده را شخصا و در محیطی بهداشتی انجام دهند ، اما طولانی شدن روند تعطیلی آرایشگاه‌ها و بویژه آرایشگاه‌های زنانه، شیوه کار را به درون خانه‌های آرایشگران کشانده و البته مشتریانی هم دارند که البته جای نگرانی از افزایش شیوع ویروس کرونا وجود دارد.

حالا این پرسش مطرح است که آیا با استمرار روند تعطیلی آرایشگاه‌ها، نیاز جامعه به این مراکز حذف می‌شود؟ آیا خانواده‌ها از این مهارت به شکل مقطعی استفاده می‌کنند و با شروع به کار مجدد آرایشگاه‌ها، مهارت خود را کنار می‌گذارند و به آرایشگاه مراجعه می‌کنند ؟ آیا ممکن است خانواده‌ها به دلیل سود اقتصادی ناشی از نرفتن به آرایشگاه، این خودکفایی را ارتقا داده و با دریافت آموزش، نیاز کلی خود به آرایشگاه‌ها را برطرف کنند؟ به طور کلی تاثیر این رفتار در اقتصاد صنف آرایشگران چه خواهد بود؟ 

سبحان ، از کسانی است که در گذشته هر ماه یک بار به آرایشگاه مراجعه می‌کرد و حالا کرونا باعث شده او نه تنها موهای خود ، بلکه موهای اعضای خانواده را هم کوتاه کند. او می‌گوید اگر کرونا مهار شود دیگر به آرایشگاه نمی‌رود و خودش موهایش را کوتاه می‌کند.

لیلا و رضا زوجی هستند که یک فرزند دارند. لیلا می‌گوید سال‌هاست که خودش موهای فرزند و همسرش را کوتاه می‌کند و این ربطی به کرونا ندارد ، ولی این روزها خیلی از در و همسایه ها از او در باره ریزه کاری های اصلاح موی مردان سئوال می پرسند.

وی توضیح داد : سال‌ها قبل وقتی همسرم نیاز به آرایشگاه داشت و آن آرایشگاه تعطیل بود ، از من خواست موهایش را کمی اصلاح کنم و از آن زمان دیگر به آرایشگاه نمی‌رود و کوتاه کردن موها در خانواده توسط خودم، ربطی به شیوع کرونا ندارد.

منیژه ، زن مسنی است که نوه‌اش موهای او را کوتاه کرده اما او عنوان می‌کند اگر آرایشگاه‌ها شروع به کار کنند برای کوتاه کردن مو حتما به آرایشگاه می‌رود و اکنون بر اساس نیازی که داشته، موهایش را به دست نوه‌اش سپرده تا برایش کوتاه کند.

بازار داغ فروش شانه و قیچی

یک فروشنده لوازم آرایشی و بهداشتی در ساری هم به خبرنگار ایرنا گفت : طی روزهای گذشته خرید لوازم آرایشی بویژه شانه و قیچی‌های اصلاح مو افزایش یافته است.

وی افزود : قبل از شیوع کرونا هم برخی افراد، نیازهای آرایشی خود را شخصا انجام می‌دادند ، اما حالا با تعطیلی آرایشگاه‌ها و این کار بیشتر توسط خانواده‌ها انجام می‌شود. 

یک آرایشگر در ساری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در ماه‌های پایانی برنامه‌ریزی‌هایی برای ادامه کار انجام می‌دهیم و مجبوریم وسایل مورد نیاز را پایان بهمن ماه تا پنجم اسفند خرید کنیم چون تمام نوبت‌دهی از اول اسفند شروع می‌شود.

سیما سنگ افزود : در ماه‌های پایانی سال ۹۸ هم همین کار را کردیم و شخصا حدود پنج میلیون تومان رنگ مو، مواد کراتین و دیگر وسایل مورد نیاز کاری را خریداری کردم ، اما با شیوع ویروس کرونا سبب شد تا آرایشگاه‌ها هم در شلوغ‌ترین روزهای سال تعطیل شوند.

وی گفت: بسیاری از همکاران ما با توجه به اینکه نسبت به شیوع کرونا آگاهی داشتند ، اما به کار خود ادامه دادند چون برخی سرپرست خانوار هستند و باید هزینه‌های خانواده خود را بپردازند.

این آرایشگر با بیان اینکه اغلب آرایشگران در املاک استیجاری کار می‌کنند، افزود : متاسفانه صاحبان املاک حاضر نیستند برای اجاره ملک تخفیف دهند و یا حتی استمهال لحاظ کنند ، در حالی که ۲ ماه است هیچ درآمدی نداریم ، چون درآمد ما هم مانند کارگران روزمزد به شکل روزانه است و در ازای کاری که انجام می‌دهیم دستمرد دریافت می‌کنیم.

وی با اظهار این که چیزی به عنوان بیمه آرایشگری ندارد و فقط می‌توانند بیمه آزاد انجام دهند و به خاطر هزینه بالای این نوع بیمه هم اغلب بیمه نداشتن را ترجیح می دهند ، گفت : در حالی که آرایشگری جزو مشاغل سخت است و اکثر ما دچار آرتروز گردن، دست، دیسک کمر و مشکلات اینچنینی می‌شویم ، با این وصف بیمه و  تسهیلاتی برای آینده آرایشگران در نظر گرفته نشده است.

این آرایشگر ساروی با بیان اینکه اگر آرایشگر کار نکند هیچ درآمدی ندارد و از پنجم اسفند سال گذشته آرایشگاه‌ها تعطیل شدند، گفت : این تعطیلی در فروردین هم  ادامه داشت، بسیاری از همکاران ما به شکل غیرقانونی در حال کار هستند، این افراد وقتی فضای کار در آرایشگاه نداشتند روند کار خود را به خانه‌ها کشاندند و اگرچه بعضی موارد بهداشتی را رعایت می‌کنند ، اما کسی نمی‌تواند پیش‌بینی کند موارد ایمنی در خانه رعایت می‌شود و نظارتی هم وجود ندارد.

وی در باره لزوم شروع به کار مجدد آرایشگاه‌ها هم اظهار داشت : حداقل در محیط کار، لباس مخصوص داریم و در گذشته هم با آن لباس هیچوقت به خانه خودمان نمی‌رفتیم، حالا مشتری‌ها به خانه آرایشگران می‌روند در صورتی که اگر آرایشگاه‌ها تعطیل نباشند ناظران بهداشتی می‌توانند سرکشی کنند.

کرونا و دگرگونی ساختاری جوامع

یک جامعه‌شناس معتقد است تمام پدیده‌هایی که بر جامعه حادث می‌شوند ابعاد مثبت و منفی بسیاری دارند ، تاثیرگذار هستند و موجب دگرگونی‌های اساسی در ساختار مختلف جامعه می‌شوند.

خدیجه غزانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : البته نمی‌توان مدعی بود که این تحولات ساختاری تداوم خواهد یافت چون اغلب این بی دوام بودن را می توان در پدیده‌های سیاسی همچون کودتاهای رنگی و مخملی دید، اما پدیده‌های اجتماعی اغلب در تبعات و پیامدهای خود، دوام و قوام بیشتری دارند که حتی در صورت مقاومت حاکمیت نیز،  فارغ از منفی و مثبت بودن آن از اقبال ماندگاری بیشتری در جامعه برخوردار می‌شود.

وی توضیح داد : البته این یک اصل نیست ، بلکه به نسبت اینکه این پدیده در چه بستر اجتماعی رخ می‌دهد و تا چه حد وجدان جمعی را با خود همسو و یا جریحه‌دار می‌کند، متفاوت است. مثلا پدیده " مرتضی پاشایی " را همگی به یاد داریم که با جریحه‌دار شدن احساسات قشر فعال جامعه همراه بود و با ایجاد موجی ، واکنش‌های مختلفی را با خود همراه ‌کرد. در واقع اینجا فوت یک هنرمند غیرسیاسی به یک مساله تبدیل شده بود ، اما بعد از مدت کوتاهی فروکش کرد. علت آن هم به بستر سنتی جامعه بر می‌گردد که غالبا افراد جامعه پذیرای این سبک از موسیقی نبودند.

این جامعه‌شناس ادامه داد: در زمان کنونی پدیده  حاکم بر جامعه کرونا ویروس است که با برهم زدن نظم و ثبات زندگی مردم و تغییر در سبک زندگی، بعد جدیدی را در خانواده‌ها به وجود آورد. قرنطینگی ناشی از کرونا و خروج از این وضعیت و فشاری که به افراد در جهت رسیدن به نیازهایشان وارد می شود ، سبک رفتاری جدید را فراهم ساخته است.

وی افزود : مردم در بستر در حال گذر جامعه سنتی ایران و تحریک و جریحه‌دار شدن احساساتشان با مرگ عده‌ای از هموطنان و برای قدردانی از کادر درمانی با گردن نهادن بر پویش " در خانه می مانیم " سعی کردند به مسئولیت اجتماعی خود در قبال دیگران عمل کنند ، هر چند به دلیل در حال توسعه بودن، این سبک زندگی نیز با نواقصی نسبت به کشورهای در حال توسعه یافته انجام شد ، اما در نهایت صورت گرفت.

غزانی اظهار کرد: حال این جامعه در حال گذر در شرایط قرنطینگی باید نیازهای خودش را تامین کند، پس می باید مهارت‌های نصفه و نیمه خود را در جهت این هدف، پویا ساخته و بهبود بخشد. ما شاهد بودیم که صفحات مجازی در دوران قرنطینگی مملو از هنرنمایی زنان و مردانی بود که شکوفا شدن استعدادهای خود را به اشتراک می‌گذاشتند و شاید حتی در برخی موارد به ایجاد فضای رقابتی نیز منجر شد.

وی با طرح این پرسش که آیا واقعا نیازمندی این نمود مهارت را سبب شده یا میل به دیده شدن در زمانی که هیچ بستری برای نمایش در فضای مجازی فراهم نبود؟ و یا اینکه این قالب رفتاری و بالفعل کردن استعدادهای بالقوه در شرایط فراغت از روزمرگی‌ها و تشویش‌های زندگی بروز و ظهور یافت؟، گفت : قطعا در مرحله نخست تامین نیازمندی مسبب این شکوفایی شده است و در مرتبه دوم فعل زمان نقش بسیاری در تعیین نوع زندگی فردی ما دارد. وقتی فارغ از دغدغه‌های روزمره در خانه مانده‌ایم و زمان به نوعی متوقف شده است بی‌شک تامین نیازها را به مهارت‌ها می‌سپاریم اما اگر گمان شود این سبک زندگی تداوم خواهد یافت بعید به نظر می‌رسد.

نزول استعدادها با فروکش کردن موج بیماری

غزانی گفت: در واقع پدیده کرونا ویروس به مانند کودتا عمل می‌کند؛ سریعا روند ساختاری جامعه را به هم می‌ریزد و افراد را ناچار به تبعیت و تمکین می‌کند ، اما رفته رفته این موارد رنگ می‌بازد و دوباره با فروکش کردن موج بیماری و شروع روند عادی زندگی و درگیری مردم با امور شخصی و کار، فرصت لازم برای نشان دادن استعدادهایشان ندارند.

این جامعه‌شناس اظهار کرد: از طرف دیگر با بازگشایی کسب و کارها و کمک به چرخه اقتصادی کشور، لازم است که دوباره برخی از مهارت‌ها از خانه به بیرون سوق یابد تا  پویایی اقتصادی مجددا به بازار کسب و کار برگردد.

وی با بیان اینکه نیاز انسان به لذت بردن از زندگی باعث می‌شود که تصمیم‌های رفتاری او با حس راحت‌طلبی و آرامش‌یابی همراه باشد تا مسئولیت‌ها را از دوش خود کم کند، ادامه داد: به نظر نمی‌رسد که این سبک زندگی تداوم یابد گرچه پدیده ویروس کرونا در دوران پس از خود، قاعده  زندگی را تغییر می‌دهد و اکثریت جامعه نه به شکل درست اما به شکل ناقص به پروتکل‌های بهداشتی عمل می‌کنند ولی باز هم این سبک رفتاری جدید و به عبارتی فرهنگ جدید زندگی به طور کامل زندگی مهارت محور و خودکفایی را دستخوش تغییر نخواهد کرد.