عرفان خان، بازیگری متفاوت در سینمای هند

عرفان در راجستان و در خانواده‌ای مسلمان به دنیا آمد. پدر وی صاحب کارخانه تایرسازی بود. در کودکی مهارت خاصی در ورزش کریکت داشت و حتّی یک بار موفّق به کسب جایزه‌ی بهترین بازیکن زیر ۲۳ سال در لیگ برتر هند شد؛ امّا دست تقدیر او را به سینما هدیه داد. ابتدا در بمبئی یک تعمیرکار ساده کولر بود. ورود او به تئاتر از جانب عموی مادرش در جودپور صورت گرفت و به خوبی در چندین نمایش ایفای نقش کرد. با بازی در سریال‌های تلویزیونی آغاز به کار کرد اما نقش زیبا و تاثیرگذار او در سلام بمبئی به کارگردانی میرا نایر به شهرتش رساند. با فیلم مقبول (برداشتی از مکبث شکسپیر به کارگردانی ویشال باردواج) مورد تحسین همگان قرار گرفت و پس از ایفای این نقش پیشنهاد بهترین کارگردان‌ها و تهیه‌کنندگان به سمتش روانه شد. تا پایان عمر نه‌تنها هنردوستان و منتقدان را مأیوس نکرد، بلکه دل تماشاگران و دوستداران سینمای تجاری را هم به خوبی به دست آورد. با وجود اینکه عرفان فعّالیتش در سینما را به عنوان یک بازیگر هنری در ژانر رئال آغاز کرد، اما با تمرکز و تسلّطش در مهارت بازیگری در نقش‌های کوتاه و تأثیرگذار فیلم‌های تجاری با بودجه‌های سنگین نیز دیده شد و تبدیل به معدود بازیگران هنری سینمای هند شد که علاوه بر هنرش محبوبیتش نیز متضمن فروش فیلم به حساب می‌آمد. از سال ۲۰۱۷ تا به حال مجموع فیلم های او بیش از ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار در گیشه‌های جهانی درآمد داشته است. گرچه زوج هنری او را بیشتر تابو، بازیگر زن هندی می‌دانستند، امّا توانایی عرفان در درک شخصیت‌های فیلمنامه باعث می‌شد که حتی تنها بازی با بازیگر در یک فیلم نیز یکی از ماندگارترین همکاری‌ها را خلق کند؛ مانند زوج او و دیپیکا پادوکن در فیلم پیکو یا زوجش با بازیگر فیلم جذبه یعنی آیشواریا رای باچان. این سطح از تعامل و همکاری با دیگر بازیگران را می‌توان در فیلم بیلو آرایشگر با شاهرخ خان نیز به تماشا نشست. از دیگر ویژگی‌های نادر این فیلم شخصیت شاهرخ خان بود که به راحتی زیر سایه‌ی بازی عرفان خان پنهان شد.

عرفان خان، راجش خانا بازیگر سال‌های دور بالیوود را الهام‌بخش خود در بازیگری می‌دانست؛ اما به وضوح خود او بازی‌های بسیار ارزشمندتری به سینمای جهان ارائه داد. یکی دیگر از نکات زندگینامه موفق عرفان، ساخت سریال‌های ۳۰۰ قسمتی برای تلویزیون هند است. حتی بعد از تثبیت جایگاهش به عنوان یک بازیگر توانا، عرفان به فعالیت‌هایی چون تهیه‌کنندگی و صداپیشگی بازی‌های ویدئویی نیز می‌پرداخت. تاثیرگذاری نقش‌های او در فیلم‌ها به حدی بود که حتی بازی‌های افتخاری او در فیلم‌ها نیز بسیار تحسین می‌شد مانند نقش روح پدر حیدر در فیلم حیدر به کارگردانی ویشال باردوآج. تعهد و مسئولیت‌پذیری او در برابر نقشی که می‌پذیرفت تا جایی بود که برای بازی در فیلم هندی ظرف غذا پیشنهاد بازی در فیلم شوالیه برمی‌خیزد اثر کریستوفر نولان را نپذیرفت. از دیگر نمودهای این تعلّق به حرفه‌اش بازی در فیلم انگلیسی طبقه متوسط همراه با آغاز بیماری و دردهای جسمانی‌اش بود و تا تبلیغ فیلم روی تخت بیمارستان پیش رفت.

از مهم‌ترین جوایز سینمایی او می‌توان به چهار جایزه‌ی بهترین بازیگر جشنواره فیلم فیر (معتبرترین جشنواره فیلم هند) در سال ۲۰۰۴ برای فیلم حاصل و در سال ۲۰۰۸ برای فیلم زندگی در مترو و در سال ۲۰۱۳ برای فیلم پان سینگ تومار و در سال ۲۰۱۸ برای فیلم طبقه متوسط هندی و جایزه بهترین بازیگر جشنواره فیلم‌های آسیایی در سال ۲۰۱۴ برای فیلم ظرف غذا اشاره کرد. در این میان جایزه شهروند مفتخر سال در زیر بخش هنر در سال ۲۰۱۱ معتبرترین جایزه فعّالیت هنری او در هند به شمار می‌رود. خصیصه‌ای که عرفان را از تمام بازیگران هم‌عصرش فراتر می‌برد و در ذهن مخاطب جاودانه نگه میدارد تنوع نقش‌های او و وفاداریش به حرفه بازیگری بود. به گونه‌ای که هیچ وقت خود را محدود به ایفای نقش اصلی فیلم نکرد و در قالب شخصیت منفی و حتّی نقش مکمل و کمدی هم به خوبی درخشید. را دنی بویل، کارگردان هالیوودی میلیونر زاغه‌نشین درباره‌ی او گفته است: «عرفان بازیگری است که روح یک کاراکتر را کشف می‌کند». از  جمله‌های معروفی که در ستایش قدرت بازیگری او گفته می‌شود این است: «چشم‌های عرفان، بلندتر از دیالوگ‌هایش بازی می‌کند».

عرفان شخصیتی آرام و بی‌حاشیه خارج از سینما داشت تا جایی که به جرأت می‌توان او را به عنوان بی‌حاشیه‌ترین بازیگر بالیوود خطاب کرد. اودر پاسخ به خبرنگاری که از او پرسیده بود: «چرا اغلب نقش آدم‌های معمولی را بازی می‌کنی؟» گفته بود: «قهرمان از وجود آدم معمولی بیرون می‌آد».