این روزها به دلیل گسترش فضای مجازی به همان نسبتی که پیدا کردن دوست آسان شده، یافتن دوست خوب و قابل اطمینان سخت شده‌است. داشتن دوست خوب یکی از بزرگترین سرمایه های انسانی است که با کمتر سرمایه مادی و معنوی قابل مقایسه است. یعنی به هر میزان که یافتن دوست، سخت می‌شود باید دقت ها و ظرافت‌های بیشتری داشت تا بتوان به یک رفیق مطلوب رسید.
امام جعفر صادق (ع) که در ایام سوگ و ماتم شهادت ایشان قرار داریم، در چند حدیث گهربار راهنمایی های ارزشمندی برای پیدا کردن دوست مناسب به ما داشته‌اند. توجه به این دستورالعمل ها می‌تواند در یافتن دوستانی با شاخصه های اسلامی به ما کمک کند.
یکی از ملاک های یافتن دوست صمیمی این است که دوست خود را در زمان عصبانیت او بیازماییم.
امام صادق (ع) در این زمینه فرمودند: إِذَا أَرَدْتَ أَنْ تَعْلَمَ صِحَّةَ مَا عِنْدَ أَخِیکَ فَأَغْضِبْهُ فَإِنْ ثَبَتَ لَکَ عَلَی الْمَوَدَّةِ فَهُوَ أَخُوکَ وَ إِلَّا فَلَا. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) یعنی چون خواستی سلامت نفس برادرت را دریابی، او را به خشم آور. اگر در رفاقت با تو استوار ماند، او برادر تو است وگرنه برادرت نیست. همچنین در روایت دیگری فرمودند: لَا تَعْتَدَّ بِمَوَدَّةِ أَحَدٍ حَتَّی تُغْضِبَهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) یعنی به رفاقت کسی اعتماد مکن، تا او را (از روی امتحان)، سه بار به خشم آوری.
با توجه به این دو روایت می آموزیم هرگاه بخواهیم با شخصی طرح دوستی بیافکنیم، باید در فرصت های مناسب و با شیوه صحیح دور از خطر او را عصبانی کنیم تا ببینیم در زمان عصبانیت چه واکنشی نشان می دهد. اگر واکنش او را مطلوب یافتیم، می‌فهمیم او برای دوستی با ما گزینه مناسبی است، اما اگر در عصبانیت یا بعد از آن نتوانست رفتار شایسته و مناسبی داشته باشد معلوم می‌شود او برای ما دوست مناسبی نیست.
بنابراین باید دقت داشته باشیم منظور امام صادق (ع) این نیست که در اولین روزهای برخورد و آشنایی، فرد را عصبانی کنیم یا رفتارمان برای عصبانی کردن او نباید شامل رفتار های گناه‌آلود باشد. به عنوان مثال اگر با او به مسافرت می رویم، می‌توانیم وعده غذا را برای مدتی به تاخیر بیاندازیم تا ببینیم این فرد حین گرسنگی و احتیاج به غذا چه واکنشی نشان می دهد. گاهی اوقات ممکن است به صورت نخواسته و از پیش تعیین نشده از ما رفتاری سر بزند که او را عصبانی کند که در این فرصت ها نیز می‌توان شناخت خوبی نسبت به او پیدا کرد.
سخن در باب این روایت گهربار فراوان است اما در این مجال به همین مقدار اکتفا می شود و ادامه سخن را به روایت دیگری در باب دوست می پردازم. امام صادق (ع) فرمودند: لَا تَثِقَنَّ بِأَخِیکَ کُلَّ الثِّقَةِ، فَإِنَّ صَرْعَةَ الِاسْتِرْسَالِ لَا تُسْتَقَالُ. (تحف‌العقول، ص۳۵۷) یعنی به دوستت اعتمادِ مطلق مکن، زیرا زمین‌خوردن و از پای درآمدن بر اثر دلباختگی و اعتماد همه جانبه، درمان و جبرانی ندارد.
نکته ای که این روایت به ما می‌آموزد این است که در روابط دوستانه انتخاب یک دوست خوب کفایت نمی کند و نمی تواند برای انسان اطمینان خاطر بیاورد بلکه انسان همواره باید بخشی از اعتماد خود را متوجه دوستان نماید و بخش دیگر را به احتمالات دیگر بپردازد. از نگاه اسلامی تنها خداوند و اهل بیت علیهم السلام و پیامبران بزرگوار هستند که انسان می‌تواند به آنها اعتماد صد در صد کند ولی در مورد سایر انسان ها هر چند انسان‌های بزرگی باشند یا افرادی باشند که به ما خیلی علاقه دارند ولی نمی توان به آنان اعتماد کامل نمود.
نظر شما