روابط روسیه و ترکیه طی سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بوده است. سطح همکاری‌های دو طرف در شرایط کنونی نشان می‌دهد که مسکو و آنکارا نیاز متقابل یکدیگر در حوزه‌های اقتصادی را درک کرده‌اند. به همین دلیل در طول سال‌های گذشته، مقامات دو کشور دیدارهای بسیاری با یکدیگر داشته‌اند.
روسیه از توسعه همکاری و تحکیم روابط با ترکیه، اهداف و منافع خاص خود را دنبال می‌کند. پس از روی کار آمدن «ولادیمیر پوتین» در روسیه و همچنین حزب «عدالت و توسعه» به رهبری «رجب طیب اردوغان» در ترکیه، دیدارهای مقامات عالی‌رتبه سیاسی و روابط دو طرف به‌طور چشمگیری افزایش‌یافته است.
همکاری اقتصادی مسکو- آنکارا
کارشناسان حوزه روابط بین‌الملل بر این باورند که ترکیه و روسیه طی دهه نخست قرن ۲۱ در تلاش برای ایجاد روابط دوجانبه بر مبانی منطقی‌تری عمل کردند. اگرچه مسکو، آنکارا را به‌عنوان رقیب منطقه‌ای می‌بیند، اما ترکیه را شریکی می‌داند که باید در بسیاری از زمینه‌ها از جمله انرژی و تجارت با آن کار کند. از طرف دیگر آنکارا ترجیح می‌دهد تا با همسایه بزرگ خود که دارای منابع گاز طبیعی بوده و از نفوذ در مسائل منطقه‌ای و جهانی برخوردار است روابط بهتری داشته باشد. دو کشور توانسته‌اند تا زمینه‌های مشترکی برای همکاری و تأسیس روابط حسنه فی‌مابین فراهم کنند. یکی از مهم‌ترین محورهای روابط روسیه و ترکیه همکاری‌های اقتصادی است.
تا اواسط دهه ۹۰ میلادی مبادلات تجاری میان دو کشور از رونق چندانی برخوردار نبود، اما در شرایط فعلی از شرکای بزرگ تجاری یکدیگر محسوب می‌شوند. مسکو در تلاش است تا از طریق توسعه مناسبات با آنکارا، ضمن تأمین بخشی از نیازهای اقتصادی خود، ترکیه را نیازمند تداوم همکاری متقابل نگه دارد.
صادرات روسیه به ترکیه کالاهای مصرفی به همراه فلزات و مواد شیمیایی است. واردات این کشور از ترکیه را هم وسایل نقلیه، منسوجات و مواد غذایی تشکیل می‌دهد.
نگاه روسیه به ترکیه به‌عنوان کریدور بسیار مهم برای انتقال انرژی خود، به بازارهای اروپا، غرب آسیا و شمال آفریقا است. ترکیه می‌تواند به‌عنوان مسیر انتقال انرژی روسیه به اروپا عمل کند. خط لوله انتقال گاز روسیه «ترک استریم» به ترکیه و اروپا دارای ظرفیت حمل سالیانه ۳۱.۵ میلیارد مترمکعب گاز است. این خط لوله یکی از گام‌های مهم ترکیه در تأمین امنیت انرژی این کشور محسوب می‌شود.
هدف روسیه از ساخت این خط لوله گاز، افزایش میزان گاز صادراتی به ترکیه و جایگزینی این کشور به‌جای اوکراین در ترانزیت گاز است. انتظار می‌رود این خط لوله تأمین گاز ترکیه و کشورهای اروپایی را با دور زدن کشورهای همانند اوکراین بر عهده گیرد. این‌یکی از موضوعات مهم همکاری اقتصادی دو کشور محسوب می‌شود. با توجه به علاقه‌مندی اروپا به متنوع کردن منابع و مسیرهای تأمین گاز و نفت، استفاده از مسیر ترکیه به بهبود موقعیت روسیه در رقابت با سایر خطوط لوله کمک خواهد کرد. درنتیجه ترکیه از اهمیت بسیار زیادی برای روسیه در بحث انتقال انرژی برخوردار است.
مسکو طی سال‌های گذشته سعی کرده به جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم ترکیه بپردازد، به‌نحوی‌که هم‌اکنون هزاران شرکت ترکیه‌ای در روسیه فعالیت دارند و همچنین روس‌ها نیز سرمایه‌گذاری زیادی در ترکیه انجام داده‌اند.
در سال ۲۰۱۸ تعداد ۵ میلیون و ۹۸۶ هزار و ۱۸۴ گردشگر روس به ترکیه سفرکرده‌اند. حضور گردشگران روس در ترکیه، صنعت توریسم این کشور را تحت تأثیر قرار داده است.
از نگاه بسیاری از تحلیلگران، روسیه پیوندهای اقتصادی خود با ترکیه را چنان درهم‌تنیده است که آنکارا نتواند در جهت خلاف منافع مسکو حرکت کند. پس از سرنگون شدن جنگنده روسی از سوی ترکیه نیازهای اقتصادی، مهم‌ترین عامل چرخش اردوغان در سیاست‌های خود و تنش‌زدایی با مسکو بود. دو کشور روابط خوبی ازنظر مبادلات اقتصادی باهم دارند و در سال‌های اخیر حجم مبادلات اقتصادی آنان بیش از ۳۰ میلیارد دلار شده است.
همکاری امنیتی ترکیه و روسیه
مبادلات امنیتی و نظامی بُعد دیگری از روابط روسیه و ترکیه است. فروش تسلیحات روسیه به ترکیه برای مسکو مهم است. در سال‌های گذشته، بحث فروش تجهیزات نظامی از جمله هلیکوپترهای جنگی، سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ و اس ۴۰۰، موشک‌های میان برد و احداث سیستم دفاع هوایی برای ارتش ترکیه از سوی مسکو مطرح بوده است.
کارشناسان معتقدند علاوه بر منافع مادی که چنین معاملاتی می‌توانند برای کرملین در برداشته باشند، انجام هر نوع معامله تسلیحاتی میان دو کشور به دور شدن ترکیه از ساختار نظامی ناتو و آمریکا می‌انجامد. مقامات دولت آمریکا و همچنین دبیر کل ناتو بارها درباره انجام هرگونه معامله تسلیحاتی میان روسیه و ترکیه هشدار داده و آنکارا را از چنین اقدامی بر حذر داشته‌اند.
روسیه اهمیت زیادی برای توسعه مناسبات خود با ترکیه قائل است. وسعت سرزمین، میزان جمعیت، شرایط جغرافیایی و حجم مبادلات تجاری با آنکارا، اهمیت زیادی برای مسکو دارد.
با توجه به شرایط و جایگاه فعلی ترکیه در منطقه غرب آسیا، توسعه دوستی با آنکارا، یک مزیت برای سیاست خارجی مسکو محسوب می‌شود. از منظر روسیه، جایگاه ژئوپلیتیکی ویژه ترکیه که بهترین راه دستیابی روسیه به آب‌های گرم تلقی می‌شود باعث بازتعریف سیاست‌ها و استراتژی‌های روسیه در رابطه با ترکیه شده است.
مسکو در مواردی همچون سرنگونی جنگنده یا قتل سفیر خود در آنکارا، مسائل را به نحوی مدیریت کرده که درنهایت منافع حداکثری را کسب کند. سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای، انجام معاملات تسلیحاتی و مدارا با ترکیه در خصوص بحران سوریه، همگی در این راستا قابل ارزیابی است که مسکو قصد دارد حلقه پیوند میان ترکیه و غرب را از بین برده و این کشور را به همکاری با خود ترغیب کند.
بر این اساس می‌توان گفت که روسیه در مدیریت روابط خود با ترکیه، به‌طور هم‌زمان چند هدف را در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی دنبال می‌کند.
ترکیه از دیرباز دارای روابط گسترده‌ای با جدایی‌طلبان قفقازی بوده و از این قابلیت برخوردار است که از ظرفیت آن‌ها حتی در راستای انجام یک عملیات تروریستی در خاک روسیه استفاده کند.
همچنین ترکیه با توجه به وجود پیوندهای ترکی با برخی از اقوام نواحی مرکزی روسیه نظیر تاتارها و باشقیرها می‌تواند به اعمال فشار علیه مسکو دست بزند، اما ترک‌ها طی این مدت تلاش داشتند از ورود به مسائل و بحران‌هایی که زمینه حساسیت روسیه را برانگیزد اجتناب کنند.
نیاز انرژی ترکیه به روسیه و همچنین بازار بزرگ مصرفی این کشور، مانع از هرگونه ماجراجویی از سوی رهبران آنکارا در مواجهه با روسیه شده است. در شرایط فعلی مسکو در تلاش است تا بر اساس منافع اقتصادی خود در روابط با ترکیه اهداف موردنظر خود را دنبال کند و مساله‌ای نظیر بحران سوریه و حوزه‌های که دو کشور در آن دارای اختلاف هستند نتواند بر این روابط اثر منفی بگذارد.
نظر شما