هیجانات و عواطف، موضوعی قابل توجه در روان‌شناسی نوجوانی است که از گذشته‌های دور تاکنون مورد بحث و بررسی صاحبنظران بوده است.
دوره نوجوانی بیش از هر دوره دیگر، زمانی است که تحولات شدید و وسیع، فرد را از لحاظ جسمانی، روان‌شناختی و جامعه‌شناختی تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نوجوانان، مستعد آسیب‌های روانی هستند، اما این بدین معنا نیست که همه آنان به بحران‌ها و آشفتگی‌های هیجانی مبتلا می‌شوند زیرا موقعیت زندگی و شرایط فرهنگی جامعه در بروز مشکلات هیجانی نقش موثری دارند.
به اعتقاد متخصصان، تنها یک عامل زمینه‌ساز بروز اعتیاد نیست بلکه عوامل مختلف دست به دست هم می‌دهند تا یک فرد را به اعتیاد بکشانند که این عوامل شامل عوامل فردی(روانی، زیستی و بیولوژیک)، خانوادگی و اجتماعی است که هر کدام از این سه عامل به تنهایی می‌توانند موجب گرایش فرد به اعتیاد شوند.
به اعتقاد کارشناسان، یکی از مهمترین عوامل گرایش جوان‌ها و نوجوان‌ها به مصرف مواد اعتیادآور، کنجکاوی و گرایشات هیجان‌طلبی است.
از سویی، گرایش به اعتیاد نوجوانان و جوانان درواقع زنگ خطری برای تمام آحاد جامعه مجسوب می‌شود و این پدیده‌ایست که همه افراد جامعه از آن متضرر می‌شوند بنابراین پدیده اعتیاد باید به عنوان بزرگترین و بالاترین معضل اجتماعی مورد توجه قرار گیرد و در مصاف با آن نباید از هیچ کوششی فروگذار کرد.
به گفته معاون دفتر سلامت روان، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت، میانگین سن شروع مصرف مواد مخدر در کشور نسبت به گذشته کاهش یافته و به ۱۵ سال رسیده است و شاید موضوع کنجکاوی در سن نوجوانی یا باورهای غلط در باره مصرف برخی از مواد مخدر باعث این موضوع شده باشد.
علی اسدی افزود: کاهش سن شروع مصرف مواد مخدر به این دلیل است که بطور مثال برخی از نوجوانان فکر می‌کنند که ماده مخدری مانند گل یا حشیش، اعتیادآور نیست و این یک باور غلط است زیرا افراد بر همین اساس از این مواد محرک استفاده می‌کنند و بعد از مدتی مصرف، به آن معتاد می‌شوند.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز با تاکید براینکه اولویت اول ستاد، پیشگیری از شیوع بیشتر مصرف مواد مخدر در میان جوانان است، گفت: نوجوانان و جوانان با هجوم رفتارهای پُرخطری مانند مواد و داروهای محرک و توهم‌زا، مواجه شده‌اند.
حمید صرامی افزود: در راستای نتایج تحقیقات جهانی و ملی، رویکرد پیشگیری اولیه از اعتیاد به منظور افزایش دانش و آگاهی، ارتقاء توانمندی‌های روانی، اجتماعی و ایمن‌سازی آحاد جامعه و جلوگیری از بروز اختلال مصرف مواد در لایه‌های مختلف جامعه بخصوص در نوجوانان و جوانان کشور، جزو اولین اولویت راهبردی ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور است.
وی با اشاره به خطرات پیش روی جوانان گفت: در عصر حاضر، نوجوانان و جوانان با سیل ویرانگری از رفتارهای پُرخطر نظیر مصرف سیگار، قلیان، مواد مخدر، مواد محرک، مواد توهم‌زا، داروهای مخدر و محرک، مشروبات الکلی، روابط سوء اخلاقی، اعتیاد به شبکه‌های سایبری و اختلالات خُلق، مواجه شده‌اند.
مدیرکل دفتر تحقیقات و آموزش دبیرخانه ستاد مبارزه با مواد مخدر با اشاره به ضعف آموزش مهارت‌های زیستن، چگونه زیستن و با هم زیستن در نوجوانان و جوانان، اظهار داشت: کم کاری برخی از دستگاههای فرهنگی در دهههای گذشته و شبیخون فرهنگی و اجتماعی موجب آسیب‌پذیری قشری از جامعه شده است، به گونه ای که شیوع مصرف مواد در گروه سنی ۱۵ تا ۱۸ سال یعنی نوجوانان متوسطه دوم و هنرستانها معادل ۲،۱ دهم درصد و در جوانان یعنی دانشجویان معادل ۴،۷ دهم درصد است.
والدین باید راه‌های پرخطر هیجانات نوجوانان خود را شناسایی و مسدود کنند
یک روانشناس با بیان‌اینکه نوجوانی دوره کشف و تجربه پدیده‌های نو و آزمون خطرات و تهدیدات است، اظهار داشت: گاهی این کنجکاوی و هیجانات منفی بهای گزافی دارد و افتادن در دام افراد ناباب، غلبه کردن سختی‌های زندگی و بسیاری از موارد دیگر، نوجوان بی‌گناه را در راهی پُرخطر قرار می‌دهد که به سوء مصرف مواد مخدر منجر می‌شود.
افسانه برومند در گفت و گو با ایرنا افزود: بسیاری از والدین عقیده دارند که اعتیاد نوجوانان در واقع نوعی سرکشی و تلاش برای جلب توجه دیگران است اما این عامل فقط شامل حال عده معدودی از نوجوانانی است که به دام اعتیاد می‌افتند و خطری که این گروه سنی را تهدید می‌کند، تا این حد ساده و تک بُعدی نیست.
وی اضافه کرد: یکی از عوامل مهمی که به هیجانات جوانان بار منفی می‌دهد و آنها را به ورطه اعتیاد به مواد مخدر می‌افکند، افسردگی است.
به گفته این روانشناس، بخش عظیمی از نوجوانانی که به مواد مخدر رو می‌آورند در شرایطی که احساس افسردگی می‌کنند، مواد مخدر را به عنوان راهی برای فراموش کردن مشکلاتشان می‌دانند.
برومند به خانواده‌ها توصیه کرد که در صورت مشاهده علائم افسردگی در فرزندشان، به جای سرپوش گذاشتن روی مشکل و سرزنش کردن او، به هر طریق ممکن فرزند خود را پیش یک مشاور ببرند.
وی یکی از دلایل دیگر روی آوردن به مواد مخدر در بین نوجوانان را حس کنجکاوی و شکست‌ناپذیری آنها دانست و گفت: آنها می‌خواهند ببینند بعد از مصرف مواد، چه اتفاقی برایشان می‌افتد بر همین اساس والدین باید از طریق مختلف عواقب و اثرات مصرف مواد مخدر را به آنها گوشزد کنند.
برومند، همچنین آرامش بخشی به نوجوانان و دورکردن آنها از استرس و اضطراب را عامل دیگری در پیشگیری از گرایش به مصرف مواد مخدر عنوان کرد.
تاثیر افیونی هیجانات نوجوانی در جمع دوستان ناباب
روانشناس دیگری با بیان تاثیر گرایش به همسن و سالان در بین نوجوانان گفت: بروز هیجانات و رفتارهای کنجکاوانه در جمع دوستان ناسالم در گرایش نوجوانان به مصرف مواد مخدر تاثیر دارد.
مریم پورحسینی در گفت و گو با ایرنا افزود: بخش عمده‌ای از آسیب‌های دوران نوجوانی از تقلیدپذیر بودن نوجوانان و میل آنان به تقلید رفتار اطرافیانشان سرچشمه می‌گیرد.
وی ادامه داد: معاشرت با دوستان و همسالان معتاد و تحریک شدن از طرف آنان موجب کنجکاوی برای مصرف مواد در بین نوجوانان می‌شود و آنها را بسوی مواد مخدر جلب و جذب می‌کند.
به گفته این روانشناس، آلوده بودن اجتماع به مواد مخدر و دسترسی آسان به آن و داشتن دیدگاه‌های انحرافی به مسائل زندگی مثل رقابت‌های بیهوده و درک نکردن موقعیت و توانائی‌های واقعی خود و به قول معروف یک شبه ره صد ساله پیمودن از عوامل دیگر گرایش بسوی اعتیاد است.
پورحسینی افزود: نوجوانان به علت اطلاع نداشتن از عواقب وخیم و خطرناک اعتیاد و برای رفع کنجکاوی و تفریح در جمع دوستان، موادمخدر را مصرف و با تکرار آن معتاد می‌شوند.
وی ادامه داد: گروهی دیگر از نوجوانان و جوانان، مواد مخدر را وسیله نجات خود از مشکلات می‌دانند و برای رها شدن از ناراحتی‌ها، فشارها و سختی‌های زندگی مدرن در شهرها به سمت اعتیاد می‌روند.
این روانشناس، آزادی بیش از حد جوانان و نوجوانان و مراقبت و راهنمایی نکردن آنها در اوقات فراغت و بیکاری را از دیگر علل اعتیاد به مواد مخدر برشمرد.
به گفته وی، وجود اختلافات خانوادگی یا تلاشی کانون خانواده در اثر طلاق، کمبود محبت، بیکاری، دسترسی نداشتن به امکانات رفاهی، اجتماعی، فرهنگی، بیسوادی، کم سوادی و نبود احساس مسوولیت و نداشتن چشم‌انداز درست به آینده نیز از دیگر عوامل مهم اعتیاد قشر نوجوان و جوان است.
رویکرد مشارکت جویانه آموزش و پرورش برای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی
رییس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش استان اصفهان گفت: تلاش دستگاه تعلیم و تربیت، پیشگیری همگانی از آسیب‌های اجتماعی همچون اعتیاد به مواد مخدر با رویکرد مدیریت مشارکتی است.
مریم ژاله در گفت و گو با ایرنا در باره مهمترین آسیب‌های موجود در مدارس استان افزود: مصرف دخانیات و اعتیاد در کنار آسیب‌های دیگری مانند خشونت و خودکشی از آسیب‌های مهم مدارس استان است.
وی ادامه داد: در مقوله اعتیاد، دانش‌آموزان بطور معمول سوءمصرف مواد دارند و به هیچ‌وجه مصرف‌کننده حرفه‌ای نداریم و همان حد اعتیاد هم بیشتر در زمینه دخانیات گزارش شده است.
این مقام مسوول افزود: عوامل زمینه‌ساز در بروز آسیب‌های اجتماعی شامل عوامل فردی، خانوادگی، محیطی و اجتماعی است که باید مورد توجه قرار بگیرند.
ژاله، راهبرد آموزش و پرورش در زمینه مدیریت آسیب‌های اجتماعی کودکان و نوجوانان را پیشگیری اولیه توصیف کرد و گفت: سطوح پیشگیری بر اساس گروه هدف شامل سه سطح پیشگیری همگانی(برنامه‌های پیشگیری از اعتیاد برای جمعیت عمومی دانش‌آموزان)، پیشگیری انتخابی(ویژه دانش‌آموزان در معرض خطر با هدف کاستن عوامل خطر و تقویت عوامل محافظت‌کننده) و پیشگیری موردی (ویژه دانش‌آموزان با رفتارهای آسیب‌زا) است.
وی افزود: تلاش آموزش و پرورش به‌عنوان متولی نظام تعلیم و تربیت، پیشگیری همگانی با رویکرد مدیریت مشارکتی است که در همین راستا تمام کارکنان سازمان در برنامه پیشگیری مشارکت کرده و از اندیشه، نظرات و ابتکارات همه در حل مشکلات و مسائل اجتماعی استفاده می‌شود.
ژاله با اشاره به برنامه‌های این اداره برای مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان گفت: از سال گذشته سامانه پایش آسیب‌های اجتماعی در وزارتخانه برای گردآوری اطلاعات کامل از آسیب‌های اجتماعی در مدارس راه‌اندازی شد و مدیران مدارس موظف به پُر کردن داده‌های لازم برای تهیه و تکمیل نقشه خطرپذیری مدارس شدند.
وی ادامه داد: بر اساس این داده‌ها می‌توانیم مناطق و مدارسی را که آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر در آنها بیشتر است، شناسایی کنیم که بطور عمده، این مدارس بیشتر در مناطق مهاجرنشین و حاشیه‌نشین قرار دارند.
رییس اداره مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش اصفهان افزود: بر این اساس در سال تحصیلی گذشته طرح توانمندسازی همزمان دانش‌آموزان، والدین و معلمان در سطح مدارس ابتدایی و متوسطه استان اجرا شد و حدود ۳۸ هزار دانش‌آموز، ۳۴ هزار نفر از والدین و ۲۴ هزار نفر از کارکنان، آموزش‌های لازم را در این ارتباط فرا گرفتند.
در زمان حاضر نزدیک به ۴۰۰ مرکز در زمینه پیشگیری، درمان و کاهش آسیب معتادان به مواد مخدر در استان اصفهان فعالیت دارند.
اصفهان بیش از پنج میلیون نفر جمعیت دارد و بر اساس آخرین آمار، جمعیت معتادان این استان دست‌کم ۱۲۰ هزار نفر است که ۱۰ درصد از آنها را بانوان تشکیل می‌دهند.
نظر شما