لبنان و دوقطبی جریان‌های مارسی

مهمترین طیف‌های سیاسی لبنان تا پیش از ترور رفیق حریری عبارت بود از جریان‌های شیعی حول محور جنبش امل به رهبری نبیه بری و حزب الله به رهبری سید حسن نصرالله، جریان‌های مسیحی با حضور احزابی چون نیروهای لبنانی به رهبر سمیر جعجع، حزب کتائب به رهبری امین جمیل و جریان المرده به رهبری سلیمان فرنجیه و نیز جریان های سنی حول محور جریان المستقبل به رهبری رفیق الحریری و جماعت اسلامی به رهبری ابراهیم مصری و جنبش توحید اسلامی به رهبری بلال شعبان و حزب اتحاد به رهبری عبدالرحیم مرداد، جمعیت خیریه اسلامی به رهبری حسام قراقیره و جمعیت مقاصد خیریه به رهبری تمام سلام و جنبش امت اسلامی به رهبری شیخ عبدالناصر جبری و جریان‌های دروزی پیرامون محور حزب سوسیالیست ترقی‌خواه به رهبری ولید جنبلاط، حزب دموکراتیک لبنان به رهبری طلال ارسلان و حزب توحید عربی به رهبری وئام وهاب و حزب عربی لبنانی به رهبری فیصل داود بودند که در لبنان اقدام به فعالیت سیاسی می‌کردند.

 از سال ۲۰۰۵ تاکنون و همزمان با ترور رفیق حریری شاهد دسته بندی های جدیدی از این جریانات سیاسی در این کشور هستیم که در نوع خود بی‌سابقه بوده است. پس از واقعه ترور رفیق حریری درسال ۲۰۰۵، طرفداران مقاومت تحت عنوان ائتلاف ۸ مارس و مخالفان آنها به‌نام ائتلاف ۱۴ مارس معروف شدند که البته ترکیب این هم‌پیمانی‌ها همواره تغییراتی را شاهد بوده است. مجلس فعلی لبنان با ۱۲۸ نماینده (۶۴ مسلمان و ۶۴ مسیحی) حدود ۲ سال پیش تشکیل شد و دوسوم کرسی‌هایش از آنِ نیروهای ۸ مارس و یک سوم آن در اختیار نیروهای ۱۴ مارس است.

 نگاهی به جریان ۸ مارس

جریان ۸ مارس منحصر به گروه‌های شیعه نیست. جریان ۸ مارس شامل احزاب شیعی، مسیحی، دروزی و سنی است و بارزترین آنها عبارتند از حزب الله، جنبش امل، جریان المرده، جریان آزاد ملی، حزب دموکرات لبنان، جریان توحید، حزب سوری ملی گرای سوسیال، جبهه کار اسلامی، حزب رابطة الشغیلیه و... است.

حزب الله به عنوان مهمترین تشکل جریان ۸ مارس در سال ۱۹۸۱ تاسیس شد و اکنون سید حسن نصرالله دبیرکل آن است. حزب‌الله در جنگ ۳۳ روزه سال ۲۰۰۶ میلادی رژیم صهیونیستی علیه لبنان حضور داشت و موفق شد جنوب لبنان را آزاد کند.

حزب‌الله از سال ۲۰۰۵ تصمیم به ورود به صحنه سیاسی لبنان گرفت. این حزب بزرگترین و تاثیرگذارترین جنبش لبنانی است که نقش بسیار مهمی در ساختار سیاسی این کشور دارد. در انتخابات سال ۲۰۱۸ لبنان نیز ائتلاف شیعی یعنی ائتلاف حزب‌الله لبنان و جنبش امل توانست ۲۶ نماینده شیعه(۱۲ حزب الله و ۱۴ جنبش امل) را راهی پارلمان کند. در کابینه حسان دیاب که بهمن ماه گذشته تشکیل شده است حمد حسن وزیر بهداشت و عماد حب الله وزیر صنعت گرایش به حزب الله لبنان دارند. جنبش اَمل در سال ۱۹۷۵ به دست امام موسی صدر تاسیس شد. در کابینه حسان دیاب هم غازی وزنی وزیر دارایی لبنان و عباس مرتضی وزیر کشاوزی و فرهنگ شیعه و گرایش به نبیه بری رییس مجلس و رهبر جنبش شیعی امل لبنان دارند.

جریان المرده در سال ۱۹۸۲ توسط خاندان فرنجیه در شهر زغرتا محل اصلی زندگی مسیحیان مارونی در شمال لبنان تاسیس شد و اکنون سلیمان فرنجیه آن را رهبری می‌کند. این جریان در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ لبنان به ۳ کرسی دست یافته‌اند. میشال نجّار وزیر خدمات عمومی و لمیا یمین دویهی وزیر کار هر دو مسیحی و گرایش به حزب المرده دارند.

 جریان آزاد ملی که مورد حمایت میشل عون است پس از امضای توافقی در فوریه ۲۰۰۶ به ائتلاف ۸ مارس پیوست. جریان آزاد ملی به ریاست جبران باسیل در پارلمان کنونی۲۰ نماینده دارد. ناصیف حتی وزیر امور خارجه و مهاجران لبنانی و راؤول نعمة وزیر امور اقتصاد و تجارت و ریمون غجر وزیر نیرو هر سه مسیحی گرایش به جبران باسیل رئیس حزب آزاد ملی دارند.

حزب دموکرات لبنان در سال ۲۰۰۱ و پس از بروز اختلافات میان دروزی‌ها تاسیس شد و اکنون طلال ارسلان ریاست آن را بر عهده دارد. این حزب در پارلمان یک نماینده دارد و با دیگر جریان‌ها فراکسیون گردهمایی دموکراتیک را تشکیل داده‌اند. منال عبدالصمد وزیر اطلاع رسانی و رمزی مشرفیة وزیر امور اجتماعی و گردشگری، گرایش به طلال ارسلان (دروزی) رییس فراکسیون گردهمایی دموکراتیک وابسته به حزب سوسیالیست ترقی خواه به رهبری ولید جنبلاط دارند.

جریان التوحید به رهبری وئام وهاب در سال ۲۰۰۶ تاسیس شد. حزب دموکرات و جریان توحید لبنان از جمله احزابی هستند که از حزب دروزی سوسیالیست ترقیخواه به رهبری ولید جنبلاط منشعب شده اند و به جمع هم پیمانان حزب الله پیوسته اند.

حزب سوری ملی‌گرای سوسیال در سال ۱۹۳۲ در بیروت تاسیس شد و به عنوان حزب ثبت‌شده در لبنان و سوریه فعالیت دارد. حزب ملی‌گرای سوسیال به سه کرسی در پارلمان لبنان دست یافت. حزب ارمنی طاشناق نیز در انتخابات ۲۰۱۸ توانست سه نماینده را به پارلمان بفرستد. فرتینیه أوهانیان وزیر ورزش و جوانان مسیحی و گرایش به حزب ارمنی طاشناق دارد.

جبهه کار اسلامی در سال ۲۰۰۶ و پس از تجاوز رژیم صهیونیستی به لبنان تاسیس شد. حزب رابطة الشغیلة حزبی چپگرا که  در اواخر دهه شصت تاسیس شد و اکنون «ظاهر الخطیب» آن را رهبری می‌کند. حرکت توحید اسلامی به رهبری شیخ بلال شعبان امروز هم جنبشی نزدیک به جریان حزب الله در بین اهل سنت لبنان به شمار می‌آید.

احزاب وابسته به جریان ۱۴ مارس

جریان ۱۴ مارس شامل احزاب سنی، دروزی و مسیحی است. بارزترین احزاب وابسته به آن حزب المستقبل، الکتائب و القوات اللبنانیة هستند و این سه حزب ستوان فقرات جریان ۱۴ مارس را تشکیل می‌دهند.

حزب المستقل توسط رفیق حریری تأسیس شد و پس از ترور وی در سال ۲۰۰۵، سعد حریری ریاست آن را بر عهده گرفت. جریان المستقبل وابسته به حریری در انتخابات اخیر ۱۵ کرسی از پارلمان لبنان را در اختیار گرفت. محمد فهمی وزیر کشور، طارق مجذوب وزیر پرورش و آموزش عالی، دمیانوس قطار وزیر محیط زیست و توسعه امور اداری لبنان از نمایندگان فراکسیون المستقبل در کابینه لبنان هستند.

حزب مسیحی نیروهای لبنانی در سال ۱۹۷۶ توسط بشیر الجمیل تاسیس شد و اکنون سمیر جعجع ریاست آن را بر عهده دارد. حزب نیروهای لبنانی در انتخابات اخیر توانست ۱۵ کرسی را در پارلمان لبنان در اختیار داشته باشد. در کابینه لبنان هم تصدی چهار وزارتخانه نیز به حزب نیروهای لبنانی سپرده شده است.

حزب مسیحی الکتائب در سال ۱۹۳۶ توسط پییر الجمیل تاسیس شد و از احزاب قدیمی و بازر لبنان به شمار می‌رود. حزب الکتائب در پارلمان کنونی ۳ نماینده دارد. رهبری حزب هم‌اکنون بر عهده امین الجمیل است.

-----

منابع:

۱: خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، ۲ بهمن۱۳۹۸، «گرایش سیاسی وزیران دولت جدید لبنان»، (https://www.irna.ir/news/۸۳۶۴۳۷۲۶/)

۲: روزنامه مشرق، ۲ بهمن ۱۳۹۸، «وزرای جدید لبنانی از چه احزابی انتخاب شدند»، (https://www.mashreghnews.ir/news/۱۰۳۳۸۵۳/)

۳: شبکه خبری العالم، جمعه ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۷، «معرفی و آرایش احزاب سیاسی در انتخابات پارلمانی ۲۰۱۸ لبنان»، (https://fa.alalamtv.net/news/۳۵۳۶۶۲۶/ )

۳: فَنَک، ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹، «السیاسة ضد الدین: تفاصیل النظام الطائفی فی لبنان»، (https://fanack.com/ar/lebanon/governance-and-politcs-of-lebanon/untangling-lebanons-sectarian-system/)