آلمان در آستانه ریاست شورای اروپایی؛ انتظارها و چالش‌ها

آلمان از اول جولای (یازدهم تیر) و به مدت ۶ ماه ریاست شورای اروپایی را به عهده می گیرد و باید با انبوهی از مشکلات در داخل اتحادیه اروپا از جمله پیامدهای اجتماعی و سیاسی بحران کرونا، خروج انگلیس از اتحادیه اروپا و بحران اقتصادی گریبانگیر اعضای این اتحادیه دست و پنجه نرم کند.

پس از ۱۳ سال بار دیگر همه چیز در اتحادیه اروپا بر محور آلمان می چرخد. برای «آنگلا مرکل» صدراعظم این دومین دوره ریاست پس از سال ۲۰۰۷میلادی است و مجدداً وی نقش مدیریت بحران را بر عهده می گیرد. مرکل روز پنجشنبه به پارلمان آلمان (بوندستاگ) گزارش داد که چگونه می خواهد با این مشکلات مقابله کند. اما آیا آلمان می تواند در این دوره انتظاراتی را که از این کشور پیشرفته در قلب اروپا می رود، برآورده سازد؟

نگاهی به شورای اروپایی

شورای اروپایی یکی از نهادهای اتحادیه اروپا است که نخستین بار در سال ۱۹۷۵ به صورت غیررسمی تأسیس شد و سپس در سال ۲۰۰۹ میلادی، مطابق با پیمان لیسبون به یکی از نهادهای رسمی اتحادیه اروپا تبدیل شد.

جلسات این نهاد با حضور سران دولت‌ها یا سران حکومت‌های کشورهای عضو اتحادیه اروپا به ‌همراه رئیس شورای اتحادیه اروپا، رئیس کمیسیون اروپا و نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی و امور امنیتی برگزار می‌شود.

با وجود آنکه این شورا حق قانون‌گذاری ندارد، اما مطابق با پیمان لیسبون برای مشخص کردن «جهت‌گیری‌های کلی سیاسی و اولویت‌های اتحادیه اروپا» بنیان نهاده شده ‌است؛ در این چارچوب، شورا یکی از نهادهای استراتژیک اتحادیه اروپا به‌شمار می‌رود.

جلسات شورای اروپایی، معمولاً با عنوان نشست سران اتحادیه اروپا شناخته می‌شود. این جلسات معمولاً حداقل دو بار در هر نیمه سال در ساختمان ستاد شورای اروپا در بروکسل برگزار می‌شود.

اما با امضای پیمان لیسبون در سال ۲۰۰۷ دفتر رئیس دائم شورای اروپایی ایجاد شد که در حال حاضر به عهده «شارل میشل» بلژیکی است. او جلسات سران کشورها و دولت ها را رهبری می کند. قبل از آن، ریاست شورای اروپا نیز هر شش ماه تغییر می کرد. در دوره ریاست آلمان بر شورای اروپایی سال ۲۰۰۷، مرکل مسئولیت اجلاس ها را بر عهده داشت. با این حال اکنون ریاست دوره ای شورا به طور رسمی نشست های شورای وزیران را هدایت می کند.

وظایف رئیس دوره ای شورای اروپایی چیست؟

رئیس دوره ای در جلسات، تشکل های شورا را مدیریت می کند، برای مثال «ینس اشپان» وزیران بهداشت آلمان نشست همتایان خود را مدیریت کرده و به آنها در مورد برنامه ها و نحوه اجرای آنها توصیه هایی دارد.  

ریاست شورا همچنین اولویت های سیاسی را تعیین می کند؛  برنامه ای که آلمان پیشتر داشت، اکنون به دلیل همه گیری کرونا کاملاً مورد بازنگری قرار گرفته و اکنون در کابینه مصوب شده است.

براین اساس اهداف پیش نویس ۲۴ صفحه ای شامل پیشرفت در دیجیتالی شدن، حفاظت از محیط زیست، تعادل اجتماعی و سیاست امنیتی مشترک است. با این حال، غلبه بر بحران کرونا نیز بسیار مهم است. برای این منظور، قرار است یک برنامه کمکی بزرگ با بودجه هنگفت برای ۷ سال آینده در بین کشورهای اتحادیه اروپا مورد مذاکره قرار بگیرد. درواقع کشوری که ریاست دوره ای را برعهده دارد، باید همیشه واسطه ای باشد که منافع خود را کنار بگذارد. از این رو در شرایط کنونی انتظارات اعضای اتحادیه اروپا از مرکل و دولتش بسیار بالاست.

در آستانه عهده داری ریاست شورای اروپایی از سوی آلمان «هایکو ماس» وزیر خارجه این کشور در مصاحبه ای با خبرگزاری د. پ. آ. گفته است که هدف آلمان استفاده بهینه از این فرصت برای بهبود شرایط در اروپا است.

به گفته وی بازسازی شرایط بحرانی ناشی از شیوع کرونا، مقابله با بحران مالی و به نتیجه رساندن مذاکرات برگزیت از جمله اولویت های دولت آلمان در دوره ریاست بر شورای اروپایی خواهد بود و برلین می کوشد در این شرایط اروپا را با یک رهبری قاطعانه از بحران عبور دهد.

در همین حال مقامات اروپایی با اشاره به قرار گرفتن اروپا در مسیر چالش های سیاسی و اقتصادی آمریکا و چین، ضرورت بیش از پیش حفظ انسجام و قدرت نمایی اتحادیه اروپا در مقابل این دو قدرت اقتصادی بزرگ جهان را گوشزد می کنند.

همچنین از آلمان انتظار می رود که در دوره ریاست شورای اتحادیه اروپا نظام پناهندگی را به صورت اساسی اصلاح کند. اما برخی از ناظران سیاسی می گویند، نمی توان از آلمان انتظار داشت که در طول شش ماه همه مشکلات اتحادیه اروپا را حل کند.

انتظار آلمانی ها از مرکل در دوره ریاست بر شورای اروپایی

با این وجود، انتظارات از مرکل در داخل آلمان بیشتر است. اتحادیه بانک های خصوصی آلمان (BdB) امیدوار است که آلمان از فرصت ریاست بر شورای اروپایی بهترین استفاده را بکند. «مارتین زیلکه» رئیس این اتحادیه روز یکشنبه گفت: زمان های بحرانی همیشه بهترین فرصت است و ما باید از آنها استفاده کنیم. ما فقط می توانیم با همراهی اتحادیه اروپا شرایط را بهبود دهیم، به همین دلیل اروپا به ریاست شجاعانه آلمان احتیاج دارد.

زیلکه با اشاره به نظرسنجی ها اظهار داشت: 'آلمانی ها طرفداران اروپا هستند و حامی آن خواهند ماند. این به دولت آلمان یک پیش زمینه روشن برای ریاست شورا خواهد داد.

در نظرسنجی که اخیرا از مردم آمریکا انجام گرفته اکثر پاسخ دهندگان اعلام کرده اند که مدیریت بحران اروپا در طول همه گیری کورونا بسیار مهم است. همچنین تقریبا نیمی از آنها (۴۶ درصد) معتقدند که اتحادیه اروپا تاکنون توان خود را در بحران کرونا اثبات نکرده است.

دو سوم از پاسخ دهندگان (۶۶ درصد) نیز همبستگی آلمان با کشورهایی که به شکل شدیدتری از بحران کرونا متاثر شده اند (مانند ایتالیا یا اسپانیا) کافی می دانند و حدود یک چهارم (۲۴ درصد) فکر می کنند آلمان باید حمایت مالی و سیاسی بیشتری از این کشورها در اتحادیه اروپا داشته باشد.

در طرح های کمکی اتحادیه اروپا پیشنهادی برای برنامه اقتصادی و سرمایه گذاری با بودجه ای به ارزش ۷۵۰ میلیارد یورو ارائه شده است که ۵۰۰ میلیارد یورو از آن به شکل بلاعوض و مابقی به عنوان وام به کشورهای اروپایی پرداخت می شود. در همین راستا یکی از اهداف آلمان زمینه سازی برای اجرای توافقات «آنگلا مرکل» صدراعظم آلمان و «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه در خصوص راهبری اروپا در این دوره بحرانی خواهد بود.

رایزنی های پشت پرده برای تاثیرگذاری بر تصمیم گیری ها در شورا

با این حال برای اجرای چنین طرحی مخالفت های جدی در بین اعضای اتحادیه اروپا دیده می شود. بنابراین دولت آلمان مذاکرات بین کشورهای عضو را تا پایان سال هماهنگ و تعدیل خواهد کرد و با تعیین دستورکار، تا حدودی بر آنها تأثیر خواهد گذاشت. جای تعجب نیست که گروه های ذینفع از هر گروه هفته هاست که فهرست خواسته های خود را به دولت فدرال می فرستند: طرفداران توسعه بازار، حامیان محیط زیست، منتقدین جهانی سازی - همه می خواهند که مرکل، وزیرانش و روند اداری پشت آن طی هفته های آینده در بروکسل طبق خواسته های آنها حرکت کنند.

دو سازمان غیردولتی اروپایی قبلاً هشدار داده اند که گروه های ذینفع تأثیر عمده ای در سیاست برلین دارند و بنابراین می توانند بر ریاست شورای فدرال تأثیر بگذارند. در پاسخ به این هشدار دولت آلمان سعی در شفاف سازی دارد و در این راستا نماینده آنها در بروکسل ماهها است که همه قرارها با لابیست ها را منتشر می کند.

در این میان اتحادیه های تجاری بزرگ آلمان بر یک تقسیم کار هماهنگ تاکید دارند. اتاق بازرگانی و صنایع آلمان (DIHK) خواسته های خود را از چند هفته پیش به دولت داده و خواسته خود برای بازگرداندن بازار واحد و جلوگیری از فشارهای سنگین ناشی از تعطیلی های کرونایی را مطرح کرده است. این امر نشان می دهد که بازار داخلی اتحادیه اروپا، هنوز در شرایط بحرانی قرار دارد.

هم اکنون بازگشایی مرزها با هماهنگی بیشتری نسبت به آغاز بحران انجام می شود، اما با وجود توصیه های بروکسل، هنوز هم در مرزهای درون اروپایی مشکلاتی وجود دارد.

هفته گذشته دولت ائتلافی آلمان متشکل از دو حزب اتحادیه دموکرات مسیحی (CDU) و سوسیال دموکرات (SPD) اهم برنامه های خود برای این دوره را در بحبوحه شیوع کرونا در اروپا اعلام کرد. بر این اساس بهبود دائمی شرایط بهداشتی و کنترل کرونا و نیز کاستن از پیامدهای اقتصادی این بحران بر کشورهای عضو، مهمترین وظیفه ای است که آلمانی ها برای خود در این ریاست شش ماهه تعریف کرده اند.