پس از گذشت یک سده از اشغال عراق به دست نیروهای انگلیسی، این کشور اینک درگیر آفت نیروهای آمریکایی شده است.
بعد از این همه سال همچنان عراق در گیر و دار دو جبهه سیاسی برای نجات از اشغال است که «جبهه مذاکره» معتقد به کار دیپلماسی و مذاکره برای پایان اشغال است و «جبهه مقاومت» راه حل را قیام و استفاده از سلاح مقاومت می داند.
بر همین اساس بسیاری از کارشناسان عراقی بین حال و روز امروز عراق و یکصد سال قبل، تشابه های نزدیکی قائل هستند.
بسیاری امیدوار بودند که پس از صدور فتوای جهاد کفایی و تشکیل نیروی مردمی الحشد الشعبی در تابستان ۲۰۱۴ و اعلام پیروزی بر گروه تروریستی داعش در اواخر ۲۰۱۷، عراق شاهد قیام تازه ای مشابه ۱۹۲۰ برای اخراج نیروهای آمریکایی شود.
ترور سرداران شهید حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس در سوم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۳ دیماه ۹۸) در نزدیکی فرودگاه بین المللی بغداد به دست جنایتکار نیروهای آمریکایی، از نگاه جبهه مقاومت، جرقه اولیه این قیام جدید برای اخراج اشغالگران آمریکایی بود.
تظاهرات میلیونی جمعه ۲۴ ژانویه ۲۰۲۰ (چهارم بهمن ۹۸) بغداد تجلی یک قیام مردمی فراگیر را می داد و عشایر عراق با به دست گرفتن «چوبدستی ها» دوباره در اذهان حادثه قیام ۱۹۲۰ را تداعی کردند.
این بار بر خلاف قیام ۱۹۲۰ که بخشی از طبقه سیاسی حاکم به سبب قدرت و ثروت دست در دست انگلیسی ها گذاشت، پارلمان عراق جلوتر از تظاهرات مردمی قانون اخراج نیروهای اشغالگر آمریکایی را در پنجم ژانویه ۲۰۲۰ (۱۵ دیماه ۹۸) تصویب کرد.
با وجود همه اینها، روند حوادث بعدی، عراق را دچار آشفتگی در همه ابعاد سیاسی، امنیتی، بهداشتی و اجتماعی کرد و بستر را برای دخالت بیشتر آمریکا در امور داخلی این کشور فراهم کرد.
عراق وارد دالانی از مشکلات و بحران ها از جمله تشدید اعتراضات مردمی، استعفای دولت «عادل عبدالمهدی»، اختلافات سیاسی برای انتخاب نخست وزیر جدید، شیوع کرونا، افت جهانی قیمت نفت و بحران اقتصادی شد.
در نتیجه این بحران ها، این گونه به نظر می رسید که موضع «جبهه مذاکره» در مقابل «جبهه مقاومت»، قوی تر شده و بر همین اساس گفت و گوهای راهبردی بین بغداد و واشنگتن در یازدهم ژوئن (۲۲ خردادماه ۹۹) آغاز شد.
طرفداران جبهه مذاکره در عراق می گویند که از رهگذر این مذاکرات در صدد سازماندهی نیروهای آمریکایی در عراق هستند در حالی که جبهه مقاومت معتقد است که گفت وگوها بین بغداد و واشنگتن باید منجر به اخراج نظامیان آمریکایی از خاک عراق شود.
کارشناسان بر این باورند که در زمان حاضر سردمداران جبهه مذاکره، نخست وزیر و رییس جمهوری عراق و جریان های سیاسی همسو با آنها هستند که این موضع مدار با آمریکایی ها در بیانیه هایی که دولتمردان عراق به مناسبت یکصدمین سال قیام ۱۹۲۰ صادر کرده اند، انعکاس یافته است.
در مقابل جریان های سیاسی نزدیک به الحشد الشعبی و گروه های مقاومت اسلامی، رهبری سیاسی جبهه مقاومت را به عهده گرفته و این موضع در بیانیه هایی که به همین مناسبت امروز منتشر شد، به طور کامل واضح و آشکار شرح داده شده است.
نخست وزیر عراق به مناسبت یکصدمین سال قیام ۱۹۲۰ بیانیه ای صادر کرده که در آن عنوان کرده است: «قیام ۱۹۲۰، نخستین قیام آزادیبخش در تاریخ معاصر عراق است و با هدف حاکمیت مردم عراق بر خویشتن شکل گرفت.»
گرچه روح قیام ۱۹۲۰ اخراج نیروهای بیگانه از خاک عراق بوده اما «مصطفی الکاظمی» گفته است: «ما از این قیام به دنبال ایجاد ارزش های شهروندی، حقوق قانونی و بشر و مخالفت با هرگونه تعرض به حاکمیت ملی هستیم.»
به باور بسیاری از آگاهان، اشاره نکردن نخست وزیر به موضوع اخراج نیروهای آمریکایی در بیانیه اش، به منزله جدی نبودن عزم دولت فعلی برای اخراج نیروهای آمریکایی است.
الکاظمی گفته است: «از قیام ۱۹۲۰ الهام می گیریم تا با عزم جدی طرح های راهبردی را برای ساخت کشور بر اساس اصول متینی که مردم عراق به ویژه استان های محروم و جوانان و دانش آموختگان انتظار دارند، تحقق بخشیم.»
وی برگزاری انتخابات زودهنگام، تکمیل ساختار نهادهای دولتی، فراهم کردن خدمات و سازندگی، ثبات سیاسی و امنیتی و اقتصادی و مبارزه با فساد، ارتقا جایگاه عراق در میان کشورهای منطقه و جهان را از دروس عبرت آمیز قیام ۱۹۲۰ خوانده است.
رویکرد اشاره نکردن به حضور نظامی آمریکا در یکصدمین سال قیام ۱۹۲۰ در بیانیه «برهم صالح» رییس جمهوری عراق نیز انعکاس یافته است.
به اعتقاد صالح، قیام ۱۹۲۰ پیکان راهنما برای آغاز شکل گیری حکومت در عراق و ایستگاه اساسی در آگاهی بخشی همگانی برای اهتمام جدی به استقلال و ضرورت وجود عراق به عنوان کشوری آزاد و مستقل است.
این در حالی است که «هادی العامری» رهبر فراکسیون «الفتح» بزرگترین فراکسیون در پارلمان عراق و نزدیک ترین گروه پارلمانی به الحشد الشعبی، برداشت متفاوتی از قیام ۱۹۲۰ کرده و مهمترین درس این قیام را مخالفت با حضور نظامی بیگانه در خاک عراق دانسته است.
العامری در بیانیه ای که امروز منتشر شد نوشته است که قیام ۱۹۲۰ یک فریاد اثرگذار است که ملت عراق به روی نیروهای اشغالگر انگلیسی بلند کرد و نشان داد که ملت عراق، خواهان حاکمیت، زندگی با عزت و مخالف هر گونه اشغالگری و بردگی است.
وی که یکی از فرماندهان برجسته الحشد الشعبی در طول سه سال مبارزه با گروه تروریستی داعش به شمار می رود گفت: «ما بودیم که هزاران شهید دادیم تا هیبت و اعتبار این دولت و نهادهای آن حفظ شود و هرگز اجازه نمی دهیم این خون ها پایمال شود و هرگز از خواسته خود مبنی بر اخراج نیروهای بیگانه کوتاه نمی آییم.»
در یکصدمین سالگرد قیام ۱۹۲۰ به نظر می رسد جبهه بندی ها در عراق همچنان بین دو جبهه مذاکره و مقاومت بعد از گذشت یک قرن به قوت خود پا بر جا است.
بسیاری با تشابه خوانی امروز و دیروز عراق امیدوارند که کشورشان در سایه مخالفت سیاسی این دو جبهه، به سرنوشتی که بعد از ۱۹۲۰ دچار شد، درگیر نشود.
نظر شما