تلاش نافرجام آمریکا علیه برجام

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که بین ایران و اعضای دائم شورای امنیت، اتحادیه اروپا وآلمان در تیرماه ۱۳۹۴ با قطعنامه اجماعی شورای امنیت سازمان ملل به شماره ۲۲۳۱ به امضا رسید با دست به دست شدن کرسی ریاست جمهوری آمریکا از اوباما به ترامپ و کارشکنی مستاجر جدید کاخ سفید  در مسیر پرسنگلاخ اجرا قرار گرفت و در نهایت خروج یکجانبه و غیر قانونی واشنگتن از آن منجر شد. 

ترامپ از همان ابتدای حضور در کاخ سفید ساز ناکوک برای اجرای این توافق بین المللی که پس از سالهای طولانی رایزنی طرف های بین المللی با تهران به دست آمده بود، نواخت و متاثر از گروه سیاستمداران جنگ طلب و وامدار لابی قوی صهیونیست ها در صدد لغو برجام و یا افزودن  بندهای غیرقانونی به این معاهده جهانی  برآمد.وی با این ادعا که سر ایالات متحده با امضای این قرارداد با طرف ایرانی کلاه رفته و عملا تهران پس از انقضای مدت آن با حفظ توانایی هسته ای خود از دیگر مزایای جهانی همچون اقتصادی و  نظامی نیز بهره مند خواهد شد ، به اشکال مختلف کارشکنی و بدعهدی کرد و در نهایت در حدود دوسال پیش با نقض برجام از این تعهد بین المللی به طور یکجانبه خارج شد و بر طبل ایران هراسی کوبید.

بر اساس برجام و ذیل قطعنامه ۲۲۳۱ ایران از پاییز ۹۹ از تحریم تسلیحاتی خارج و در قالب همین فرآیند می تواند اقدام به خرید سلاح های متعارف کند،‌ اما ترامپ به عنوان ناقض برجام و بدون داشتن هیچ حقی و در مقابل حیرت جامعه بین الملل صراحتا خواستار تمدید تحریم های تسلیحاتی ایران شد و تهدید کرد در صورت خودداری شورای امنیت سازمان ملل برای تمدید این تحریم ها، به مکانیسم ماشه مندرج در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت متوسل شود.

این در حالی است که نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی گزارش دوره‌ای دبیرکل این سازمان درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ مربوط به توافق هسته‌ای ایران، روز سه شنبه برگزار شد.  به موجب سازوکار تعریف شده در این قطعنامه، دبیرکل سازمان ملل متحد موظف شد هر ۶ ماه گزارشی از نحوه اجرای این قطعنامه به شورای امنیت ارائه دهد و بر این اساس، روز گذشته این گزارش به طور رسمی در شورا قرائت و سایر اعضا نیز درباره آن تبادل نظر کردند.

در این نشست که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا و تعلیق اجتماعات در نیویورک،  به صورت مجازی برگزار شد ابتدا نهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد درباره وضعیت اجرای این قطعنامه قرائت شد.

جالب این که تمامی ۱۴ عضو دیگر شورای امنیت سازمان ملل ، برجام را برای حفظ صلح و امنیت جهانی ضروری توصیف کردند  و در مقابل  تنها تعدادی از کشورها همچون دولت های کوچک عربی که خود عامل جنگ افروزی و گسترش پدیده تروریسم در منطقه نیز هستند با نگرانی آمریکا برای پایان یافتن تحریم تسلیحاتی ایران و نقض برجام توسط تهران همراهی کردند .

بر این اساس، هیچ کشوری در مورد رای خود به پیش نویس قطعنامه شورای امنیت مبنی بر تمدید تحریم های ایران که از سوی ایالات متحده ارائه شده است، سخنی به میان نیاورند و بعضی از اعضا صراحتا و برخی نیز تلویحا ، توسل احتمالی آمریکا به مکانیسم ماشه علیه ایران را رد کردند . 
روسیه و چین نیز با صراحت ، آمریکا را فاقد اختیار برای توسل به قطعنامه ۲۲۳۱ برای استفاده از مکانیسم ماشه معرفی کردند،‌ هر چند که سه کشور اروپایی آشکار نکردند که در صورت توسل آمریکا به قطعنامه ۲۲۳۱ در مورد مکانیسم ماشه با آمریکا همراهی خواهند کرد. 

به عقیده ناظران بین المللی جلسه شورای امنیت نتیجه ملموسی برای آمریکا به همراه نیاوردند اما ، حمایت جامعه جهانی از ضرورت حفظ و ادامه برجام را به نمایش گذاشت.

**کارگروه تدارکات قطعنامه ۲۲۳۱ بر حفظ و اهمیت برجام تاکید کرد

در همین ارتباط نماینده دائم بلژیک در سازمان ملل متحد به عنوان  تسهیلگر قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل گزارشی ارائه داد که به موجب آن کارگروه تدارکات این قطعنامه به اتفاق آرا بر حفظ و اهمیت برجام تاکید کرده‌اند.
"مارک پستین دی بایسور" که کشورش در این دوره از شورا، عهده‌دار تسهیلگری اجرای قطعنامه 2231 را دارد، گزارشی از اقدامات انجام شده ارائه داد.
 
**اتحادیه اروپا بر عادی شدن روابط اقتصادی با ایران تاکید کرد

نماینده اتحادیه اروپا در سازمان ملل متحد نیز با تاکید بر اهمیت برجام گفت اروپا خواستار برقراری روابط اقتصادی و تجاری با ایران بر اساس برجام است.

" اولوف اسکوگ " افزود: ما تایید می‌کنیم که ایران به تعهدات خود در سه سال و نیم گذشته پایبندی کامل داشته است و در ۱۴ ماهی که ایالات متحده از برجام خارج شده و تحریم ها را بازگردانده است، به این تعهدات پایبند مانده است.

نماینده اتحادیه اروپا خاطرنشان کرد: به خاطر این توافق، آژانس بین المللی انرژی اتمی به مراکز هسته ای ایران دسترسی دارد. ایران پروتکل الحاقی را بطور داوطلبانه اجرا می‌کند.

وی با ابراز نگرانی از افزایش سطح غنی سازی ایران، اظهار کرد: ما مسئولیت داریم که به موضوع خلع سلاح با همکاری مشترک جهانی برخورد کنیم. مسولیت مشترک ما تلاش برای حفظ برجام است.

اسکوگ با اشاره به حق ایران برای برخورداری از مزایای اقتصادی برجام گفت: ما در روز اجرای توافق، تحریم های خود را علیه ایران برداشتیم. امروز ما متعهد به اجرای کامل برجام و عادی سازی روابط اقتصادی با ایران هستیم.

وی با اشاره به نزدیک بودن سالگرد برجام گفت جامعه جهانی باید این توافق را که نشان دهنده چندجانبه‌گرایی بین‌المللی است، حفظ کند.

**ریشه اصلی تنش های خاورمیانه خروج آمریکا از برجام است

در ادامه نماینده دائمی چین در سازمان ملل اظهار کرد ریشه اصلی تنش های خاورمیانه خروج آمریکا از برجام و اعمال فشار حداکثری علیه ایران است.

«جانگ جونگ» افزود: اجرای کامل برجام برای عدم اشاعه تسلیحات هسته ای و تحقق صلح و ثبات خاورمیانه خیلی مهم است.

وی از برجام به عنوان یک توافق بسیار مهم و چند جانبه بین المللی یاد کرد که با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت مورد تایید و تاکید قرار گرفته است و افزود: این توافقنامه اساس کاملا حقوقی و قانونی دارد و باید به طور کامل اجرا شود.

جانگ گفت: "وانگ یی" عضو ارشد شورای دولتی و وزیر خارجه چین موضع این کشور را درباره ایران و برجام تشریح کرده است و اینکه اجرای برجام برای عدم اشاعه و همچنین بر اساس قوانین بین المللی و برای صلح و ثبات خاورمیانه بسیار مهم است.

سفیر چین در سازمان ملل تاکید کرد که ریشه اصلی تنش ها خروج آمریکا از برجام و تحریم های یکجانبه علیه ایران است. این اقدامات ضد اهدافی است که برجام تعریف و تشریح کرده است و در تناقض با قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت است.

وی از آمریکا خواست که به این شرایط پایان دهد و گفت: واشنگتن خود این شرایط را بوجود آورده است و حالا بر ادامه تحریم تسلیحاتی ایران تاکید می کند این در شرایطی است که این روند برجام و اساس را تخریب می کند.

جانگ گفت: چین خواستار آن است که همه توافقنامه ها از جمله درباره لغو تحریم تسلیحاتی ایران اجرا شود تحریم های یکجانبه پایان یابد آمریکا به برجام بازگردد و مطابق قطعنامه ۲۲۳۱ اقدام کند.

او با اشاره به اینکه آمریکا از این توافق خارج شده است و در چنین شرایطی نمی تواند درخواستی برای تحریم تسلیحاتی ایران داشته باشد اظهار کرد: اگر ایران همه تعهداتش را در چارچوب توافق هسته ای سال ۲۰۱۵ میلادی کاهش داده به دلیل فشار حداکثری آمریکا است.  

نماینده دائم چین در سازمان ملل به گزارش شورای امنیت در این نشست درباره برنامه موشکی و ماهواره ای ایران اشاره کرد و گفت که گفت و گوهایی درباره برنامه ماهواره ای و موشکی ایران شده که تهران همه را تشریح و توضیح داده است و بر این اساس اقدامی که ناقض برجام باشد صورت نگرفته است.

او گفت: چین از اقتدار توافق هسته ای و اجرای کامل آن حمایت می کند و به طور خستگی ناپذیر با طرف های دیگر برای حل صلح آمیز موضوع هسته ای ایران و با تاکید بر اصول صلح آمیز بودن و چند جانبه گرایی همکاری می کند.  

سفیر چین در سازمان ملل با اشاره به اینکه باید مشکلات را حل کرد و به دنبال اجماع بود از ایران هم خواست به برجام پایبند باشد.

او گفت نباید فراموش کرد که توافق هسته ای به صلح و ثبات منطقه خاورمیانه گره خورده است و همه کشورهای منطقه باید بر اساس گفت و گو، اختلافات را حل و فصل کنند.

"جانگ جون" گفت: همه جوانب ذی ربط باید اقداماتی سازنده برای کاهش تنش ها و پیشبرد صلح داشته باشند نباید به تنش ها دامن زد گزارش شورای امنیت نیز نشان می دهد که از همکاری و اقدامات سازنده و توسعه روابط اقتصادی با ایران از جمله در جریان کرونا، حمایت می شود.  

وی گفت: چین تاکید می کند که هر گزارشی در این راستا باید عادلانه و هدفدار باشد این گزارش نیز نمی تواند ایران را از دستیابی به حقوق مشروعش بازدارد چین می خواهد که در شورای امنیت و دبیرخانه شورا به این موضوع توجه شود.

سفیر چین در سازمان ملل با تاکید بر اجرای کامل برجام و حمایت از این توافق گفت که دیگر نمی توان به عقب برگشت و دوباره راه رویارویی را پیش گرفت.

جانگ گفت که کشورش از اینستکس بویژه در جریان همه گیری حمایت می کند و شورای امنیت و دبیرخانه نیز باید طبق وظایف و مسئولیت هایشان اقدام کنند پایبندی ایران به برجام را مورد توجه قرار دهند دادن گزارشی با یک منبع درباره تسلیحات نیز خود جای سوال دارد.

نماینده دائمی چین در سازمان ملل در نهایت اعلام کرد که آمریکا از برجام خارج شده است و در واقع به این شکل دیگر نقشی در آن ندارد و چین با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران مخالف است و بر همکاری با آژانس بین المللی انرژی برای همه طرف ها تاکید می کند و اجرای موثر برجام است که آن را پرمعنا می کند.

** تلاش آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تخیلی است
«واسیلی نبنزیا» نماینده دائم روسیه در سازمان ملل متحد نیز مسئولیت بحران پیش آمده پیرامون توافق هسته ای با ایران را آمریکا خواند و اعلام کرد: قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران توسط آمریکا طرحی تخیلی است.

واسیلی نبنزیا افزود: متاسفانه مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا منتظر نماند که سخنان مقامات دیگر کشورها را در این جلسه گوش دهد ما به او حق می دهیم چرا که این روزها نگرانی های بیشتری دارد.

نبنزیا در ادامه قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تسلیحاتی ایران را تخیلی خواند و گفت: آمریکا با اعمال تحریم‌های یکجانبه هیچ اهمیتی به نظر دیگر کشورها نمی دهد بنابراین مسکو نگران تحولات در خصوص ایران و رویکرد آمریکا نسبت به تهران است.

به گفته وی، اقدامات آمریکا هرگونه انگیزه را از تهران برای اجرای تعهدات خود در قبال برجام می گیرد با این وجود ما شاهد بوده ایم که ایران به تعهدات خود عمل کرده است حال آنکه آمریکا برخلاف منشور ملل متحد پی در پی کشور دیگری (ایران) را تهدید می کند.

نبنزیا ادامه داد: آمریکا از جهات مختلف تهران را تحت فشار شدید قرار داده است و تغییر نظام در تهران را دنبال می کند و تلاش دارد ایران به معنی واقعی امکان نفس کشیدن نداشته باشد و این اقدام مانند گذاشتن زانو بر روی گردن افراد است (کنایه در خصوص به قتل رساندن شهروند سیاه پوست آمریکایی توسط پلیس این کشور که بیش از 9 دقیقه زانوی خود را بر گردن او قرار داد و موجی از اعتراضات علیه نژاد پرستی را در این کشور به راه انداخت که همچنان ادامه دارد).

وی با بیان اینکه آمریکا بحران اخیر را بوجود آورده است، ادامه داد: آمریکا رسما با بی اعتنایی به قطعنامه 2231 سازمان ملل متحد، توافق برجام را زیر پاگذاشت و اجرای آن را متوقف کرد و در واقع می توان گفت که مقامات واشنگتن همه درها را پشت سر خود بستند و به فشار حداکثری بر ایران روی آوردند بنابراین امروز صحبت از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که از سوی آمریکا دنبال می شود طرحی تخیلی است.

نبنزیا گفت: روسیه به آمریکا اجازه نخواهد داد از شورای امنیت برای اجرای سیاست فشار شدید بر ایران استفاده کند.

 وی افزود: روسیه با تلاش های آمریکا برای استفاده از شورای امنیت سازمان ملل برای اجرای سیاست فشار حداکثری بر ایران مقابله می کند.

 نماینده روسیه در سازمان ملل گفت: ما شاهدیم که آمریکا از شورای امنیت می خواهد وحدت و یکپارچگی از خود نشان داده و ممنوعیت جدید برای ارسال تسلیحات به تصویب برساند.

وی ادامه داد: ما نمی توانیم تلاش ها برای گرفتن تایید شورای امنیت برای سیاست فشار حداکثری آمریکا را بپذیریم. آمریکا هیچ شانسی برای به تصویب رساندن قطعنامه مورد نظر خود در مورد ایران ندارد. 

نبنزیا گفت: از همان ابتدا گفتیم که قطعنامه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تخیلی است و تایید نخواهد شد و هیچ گونه شرایطی برای مذاکره در مورد آن وجود ندارد.

**برجام، به عنوان شاهکاری دیپلماتیک باید حفظ شود

در همین ارتباط نماینده دائم آلمان در سازمان ملل متحد، برجام را شاهکاری دیپلماتیک دانست که باید حفظ شود و گفت ما مخالف استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران هستیم.

"کریستف هاسگن" گفت:در راستای سخنان نماینده چین و دیگر اعضای "ای ۳"  تاکید می‌کنم که موضع ما در خصوص سازوکار ماشه در قطعنامه ۲۲۳۱ همان بوده و هدف اساسی ما اجرای کامل برجام است.

وی مدعی شد: گروه "ای ۳" (آلمان، انگلیس و فرانسه) به تعهدات خود در برجام پایبندی کامل داشته و حتی ورای تعهدات خود عمل کرده و به سازوکار اینستکس متعهد بوده است.

نماینده دائم آلمان در سازمان ملل تاکید کرد: برجام، یک شاهکار دیپلماتیک است و مانع دستیابی ایران به جنگ‌افزار هسته‌ای شد از این رو، باعث تاسف است که آمریکا از برجام خارج شده است. اقدام آمریکا نقض قانون بین‌المللی است چرا که برجام با قطعنامه 2231 مورد تایید قرار گرفت.

هاسگن بدون تشریح آثار خروج آمریکا و اعمال شدیدترین تحریم‌ها علیه مردم ایران، افزود: ما از اقدام‌های ایران در خصوص برجام بسیار نگران هستیم. ایران باید رفتار سازنده‌ای در خصوص برجام در پیش بگیرد. ما همچنین نگران فعالیت موشکی ایران هستیم.

وی گفت: ما آماده گفت‌وگو با اعضای برجام برای بررسی تمدید تحریم تسلیحاتی ایران هستیم.

هاسگن همچنین به طرح مسایلی خارج از ماموریت شورای امنیت و هدف این نشست پرداخت و مدعی شد: وضعیت حقوق بشر در ایران بسیار وحشتناک است. هیچ آزادی مطبوعاتی در ایران وجود ندارد. ایران اسرائیل را تهدید می‌کند و روی موشک‌هایش پیام تهدیدآمیز علیه اسرائیل می‌نویسد. همه اینها تکان‌دهنده است.

نماینده آلمان به کلاهک‌های اتمی رژیم صهیونیستی و کاربرد جنگ افزارهای آلمانی برای بمباران یمن هیچ اشاره‌ای نکرد.

در این نشست که به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا و تعلیق شدن اجتماعات در نیویورک، روز سه شنبه به صورت مجازی برگزار می‌شود، نخست نهمین گزارش دبیرکل سازمان ملل متحد درباره وضعیت اجرای این قطعنامه قرائت شد.

قرار است در نشست امروز، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران هم به صورت مجازی مشارکت داشته باشد.

وزیر امورخارجه ایران دیشب در توئیتی ضمن اعلام سخنرانی خود در جلسه امروز شورای امنیت نوشت: آمریکا نه تنها برجام را نقض کرده بلکه دیگران را نیز به نقض آن وادار می کند.

مجید تخت‌روانچی نماینده دائم ایران در سازمان ملل نیز درباره فضای کلی نشست امروز شورای امنیت سازمان ملل گفت: فضای کلی جامعه بین‌المللی در جهت اجرای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ است.

وی با یادآوری خروج آمریکا از برجام که رئیس جمهوری این کشور به صراحت آن را پایان مشارکت در این برنامه خواند، ادامه داد: سابقه ندارد که یک عضو دائم شورای امنیت علیه قطعنامه‌ای که خود بانی آن بوده است، اقدام کند.

**تکرار ایران هراسی درشورای امنیت سازمان ملل متحد

اما وزیر خارجه آمریکا که به صورت مجازی در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد شرکت کرد، مدعی شد انقضای ممنوعیت تسلیحاتی ایران تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌المللی است.

مایک پمپئو افزود: این نهاد یک انتخاب دارد یا باید برای صلح و امنیت بین‌المللی که پایه اصلی این نهاد بین‌المللی است، بایستد و یا اجازه دهد که بر خلاف ماموریت وجودی و آرمان‌های سازمان ملل متحد، تحریم‌های تسلیحاتی ایران منقضی شود.

پمپئو ادامه داد: اگر اقدام نکنید ایران می‌تواند آزادانه جنگنده‌های روسی را بخرد که می‌تواند در شعاع سه هزار کیلومتری حرکت کند و رم، ورشو و ریاض را در تیررس خود قرار دهد. ایران می‌تواند ناوگان زیردریایی خود را نوسازی کند و آزادی کشتیرانی را در خلیج فارس و تنگه هرمز تهدید کند، همچنین می‌تواند تسلیحات پیشرفته را برای نیابتی‌ها خود فراهم کند.

وی با تکرار این ادعا که «ایران می‌تواند یک دلال سرکش هسته‌ای شود و اسلحه را برای دامن زدن به مناقشات بفرستد»، اضافه کرد: ایران یک دموکراسی مسئول نیست و می‌دانیم اگر ایران سلاح داشته باشد، چه کار خواهد کرد. گزارش دبیرکل تایید می‌کند اسلحه مورد استفاده حوثی‌ها علیه عربستان از ایران آمده بود. ایران حتی قبل از منقضی شدن این تحریم ها دارد آنها را نقض می کند.

وزیر خارجه آمریکا اظهار کرد: اسرائیل، عربستان و کشورهای منطقه خواستار تمدید تحریم تسلیحاتی ایران هستند. اولویت نخست آمریکا این است که برای محافظت از امنیت ملی خود و صلح و امنیت بین‌المللی با شورای امنیت به منظور تمدید تحریم تسلیحاتی ایران همکاری کند.

پمپئو ادامه داد: ما ۱۳ سال به روش‌های مختلف این تحریم‌ها را اعمال کردیم. سه کشور اروپایی هم گفتند که از تمدید تحریم تسلیحاتی ایران حمایت می‌کنند. ۴۰۰ نماینده آمریکا از این اقدام حمایت کردند.

وی اضافه کرد: اگر تحریم‌ها برداشته شود، ایران میانه‌روی را پیش نمی‌گیرد بلکه آن را شدت خواهد بخشید. ایران دانش‌های خطرناک را هم به دست می‌آورد، ایران اعلام کرد در حال تولید سانتریفیوژهای آی آر ۹ هستند. ایران در حال کاهش زمان گریز هسته‌ای خود است.

وزیر خارجه آمریکا مدعی شد: برخلاف تعهدی که در برجام دارد، به بازرسان اجازه بازرسی نمی‌دهد. ما باید ایران را پاسخگو قرار دهیم. هدف ما براساس ماده یک منشور ملل متحد این است که اقدام جمعی موثر مشترک برای پیگیری و برطرف کردن تهدیدها علیه جهان است.

پمپئو با این ادعا که ایران تهدیدی برای امنیت جهان است، با اشاره به اظهارات دکتر روحانی رئیس جمهوری اسلامی ایران گفت: رئیس جمهوری روحانی گفته بود اگر تحریم تسلیحاتی علیه ایران اعمال شود، ایران پاسخی کوبنده خواهد داد. امروز وزیر خارجه ایران صحبت می کند و امیدوارم بگوید که قصد دارند چه کسی و چگونه آنها را له خواهند کرد.

وی افزود: در برابر این چالش پیش رو، سر تعظیم فرود نیاوریم و ماموریت خود را درباره صلح و امنیت جهانی انجام دهیم.

**تجلی وحدت بر علیه یکجانبه گرایی 

با توجه به تمامی این موارد نشست شورای امنیت سازمان ملل را می توان تجلی وحدت میان تمام اعضا به غیر از آمریکا، در حمایت بدون قید و شرط از توافق هسته ای ایران و محکومیت سیاست‌های آمریکا به شمار آورد.