افزایش شرکت‌های فناور در اصفهان، گامی بلند در اقتصاد دانش‌بنیان

شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان نقش مهمی در رشد اقتصاد غیر نفتی، ایجاد اشتغال برای دانش‌آموختگان دانشگاهی و پیشرفت هر کشوری ایفا می‌کنند به گونه‌ای که از آنها به‌عنوان موتور محرکه اقتصاد یاد می‌شود.

شرکت‌های دانش بنیان (Knowledge enterprise)، موسسه‌های خصوصی یا تعاونی هستند که به‌منظور افزایش علم و ثروت، توسعه اقتصادی بر پایه دانش و تحقق اهداف علمی و اقتصادی در راستای گسترش اختراع و نوآوری و در نهایت تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه(شامل طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش افزوده فراوان (به‌ویژه در تولید نرم‌افزارهای مربوط) تشکیل می‌شود.

شکل‌گیری شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور از دهه ۸۰ در کشورمان و از جمله در استان اصفهان کلید خورد و امروز بر اساس آخرین آمار بیش از ۹ هزار شرکت فناور و دانش بنیان در سراسر کشور فعال است که پنج هزار و ۱۲۸ واحد از میان آنها بطور رسمی بعنوان شرکت دانش بنیان ثبت شده‌اند.

به گفته کارشناسان، عبور تعداد شرکت‌های دانش بنیان  از پنج هزار واحد و ایجاد ۶۰ هزار فرصت شغلی در آنها می‌تواند آغازگر عصری جدید در اقتصاد و تولید ملی کشور باشد؛ عصری که در آن مراکز رشد، پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‌ها جایگزین روش‌های سنتی در اقتصاد خواهند شد.

اصفهان به عنوان استان پیشرو در راه‌اندازی مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری که نخستین زمینه‌های رسمی شکل‌گیری شرکت‌های دانش بنیان را به وجود آورد حدود ۱۰ درصد از واحدهای فناور و دانش‌بنیان کشور را در خود دارد و دومین استان کشور در این زمینه است.

اصفهان با برخورداری از تنها شهرک علمی و تحقیقاتی کشور، مامنی برای رشد و توسعه شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان است و در دولت یازدهم و دوازدهم نیز اقدام‌ها و حمایت‌های بسیاری برای افزایش آنها صورت گرفت.
شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به‌عنوان نخستین سازمان موسس مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری در کشور با هدف حمایت از ایجاد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید ثروت از علم راه‌اندازی شده است؛ این شهرک فعالیت اجرایی خود را از سال ۱۳۸۰ به‌طور جدی با راه‌اندازی اولین مرکز رشد در کشور و با هدف حمایت و هدایت شرکت‌های کوچک و نوپا دانش‌بنیانی که ایده‌های نوآورانه و فناورانه داشتند، آغاز کرد و به عنوان حلقه‌ی واسط میان دولت، صنعت و دانشگاه به توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش و تبدیل علم به ثروت در کشور ایفای نقش کرده است.

این شهرک دارای سه پارک علم و فناوری، هشت مرکز رشد فناوری، پنج مرکز نوآوری و شکوفایی و مرکز علم و فناوری کودکان و نوجوانان در ۵۲۰ هکتار است.

افزایش ۶۰ درصدی شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در اصفهان

با تلاش‌ها و اقدام‌های صورت گرفته در طول فعالیت دولت‌های یازدهم و دوازدهم، تعداد شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان از ۳۳۷ واحد در سال ۹۲ به ۵۴۱ واحد در پایان سال ۹۸ رسید که افزایش ۶۰ درصدی را در این شاخص نشان می‌دهد.

بر اساس آمار و اطلاعات عملکرد شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، تعداد این شرکت‌ها در سال ۹۲ حدود ۳۳۷ واحد بود که در سال ۹۶ به ۵۰۷ واحد و در سال ۹۸ به ۵۴۱ واحد رسید.

۱۷ درصد این شرکت‌ها در زمینه فناوری اطلاعات و ارتباطات و نرم‌افزار، ۱۷ درصد در زمینه ساخت و تولید، ۱۴ درصد در زمینه برق، الکترونیک، قدرت، کنترل و مخابرات، ۱۲ درصد در زمینه کشاورزی، آب، محیط زیست و صنایع غذایی، ۱۱ درصد در زمینه شیمی، صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، هفت درصد در زمینه مواد پیشرفته و متالورژی صنعتی و ۶ درصد در زمینه هنر و سایر شرکت‌ها در زمینه‌های مختلفی مانند پزشکی و پیرا پزشکی، خدمات آزمایشگاهی و مهندسی، دارویی، زیست فناوری، عمران، فناوری غذایی، فولاد، نانو، اپتیک و لیزر فعالند.

این شرکت‌ها در زمان حاضر شامل ۹۷ شرکت در مرحله رشد مقدماتی، ۲۰۳ شرکت در مرکز رشد و ۲۴۱ شرکت در پارک علم و فناوری هستند و  با گردش مالی ۲ هزار و ۵۰ میلیارد تومان، زمینه اشتغال هفت هزار و ۳۶۱ دانش آموخته دانشگاهی را فراهم کردند.

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان تا کنون از یکهزار و ۶۳۰ طرح پژوهشی و فناوری این شرکت‌ها حمایت کرده و یکهزار و ۴۶۰ محصول فناورانه توسط این شرکت‌ها تجاری‌سازی شده است.

افزایش ۳۷ درصدی اشتغال دانش آموختگان دانشگاهی

یکی از ویژگی‌های بارز شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، بالا بودن اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی در شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در آن است بطوریکه میزان آن از سال ۹۲ تا پایان ۹۸ معادل ۳۷ درصد افزایش یافت.

اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی در این شرکت‌ها در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان در سال ۹۲ حدود پنج هزار و ۳۴۵ نفر، در سال ۹۶ حدود ۶ هزار و ۸۳۹ نفر و در سال ۹۸ حدود هفت هزار و ۳۶۱ نفر بود.

در زمان حاضر از بین دانش‌آموختگان شاغل در این مجموعه، سه هزار و ۹۸۱ نفر دارای مدرک تحصیلی کارشناسی، یکهزار و ۸۱۶ نفر دارای مدرک کارشناسی ارشد و ۴۹۳ نفر دارای تحصیلات دکترا هستند؛ همچنین چهار هزار و ۴۵۹ نفر آنها در پارک‌های علم و فناوری، ۲ هزار و ۲۴۱ نفر در مراکز رشد و ۶۶۱ نفر در مرکز رشد مقدماتی مشغول کار هستند.

حدود ۴۵ درصد از شاغلان در این واحدها، بانوان تحصیلکرده هستند؛ هزینه ایجاد هر شغل برای یک دانش آموخته در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان یک سوم هزینه ایجاد شغل در کشور و نرخ موفقیت این شرکت‌ها ۷۵ درصد است درحالیکه این میانگین در خارج شهرک ۱۰ درصد است.

افزایش ۷۷ درصدی فروش محصولات فناورانه در دولت دوازدهم

بررسی آمار و اطلاعات عملکرد شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نشان می‌دهد که میزان فروش دستاوردها و محصولات فناورانه شرکت‌های فناور و دانش بنیان مستقر در آن در سال‌های گذشته روند افزایشی داشته و در دولت دوازدهم از سال ۹۶ تا پایان ۹۸ رشدی معادل ۷۷ درصد داشته است.

مجموعه فروش دستاوردها و محصولات فناورانه این شرکت‌ها در سال ۹۴ حدود ۵۰۴ میلیارد تومان، سال ۹۶ حدود ۵۸۳ میلیارد تومان و در سال ۹۸ حدود یکهزار و ۳۶ میلیارد تومان بوده است.

گردش مالی شرکت‌های فناور و دانش بنیان اصفهان نیز در دولت‌های یازدهم و دوازدهم سیر صعودی داشت که بیشترین افزایش آن مربوط به سال‌های ۹۷ و ۹۸ است؛ گردش مالی این شرکت‌ها در سال ۹۴ حدود یکهزار و ۲۳۵ میلیارد تومان بود که در سال ۹۶ به حدود یکهزار و ۳۹۱ میلیارد تومان و در سال ۹۷ به حدود یکهزار و ۴۷۰ میلیارد تومان رسید و در سال ۹۸ با رشد بسیار خوبی مواجه شد و به ۲ هزار و ۵۳ میلیارد تومان رسید.

حجم قراردادهای پژوهشی و فناوری شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان مستقر در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان نیز از ۱۷۴ میلیارد تومان در سال ۹۴ به ۱۹۴ میلیارد تومان در سال ۹۶ و ۳۵۴ میلیارد تومان در سال ۹۸ افزایش یافت.

ارزش صادرات فناوری‌ها و خدمات صادر شده شرکت‌های دانش بنیان اصفهان در سال های ۹۴ تا ۹۶ نیز با توجه به گشایش‌های بین‌المللی که اتفاق افتاد از ۳.۶ میلیون دلار به ۱۲.۷ میلیون دلار افزایش یافت اما پس از آن با توجه به تشدید تحریم‌ها به ۵.۲ میلیون دلار در سال ۹۸ رسید.

به گفته مشاور رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، یکی از مهمترین دستاوردهای شرکت‌های فناور و دانش بنیان در چند سال اخیر، رشد فروش محصولات آنها بویژه در ۲ سال گذشته بود.

حسن خاکباز در گفت و گو با ایرنا افزود: این امر نشان‌دهنده حمایت از تولید داخل بویژه در شرایط تشدید تحریم‌ها بود و بسیاری از صنایع و شرکت‌ها مواد مورد نیاز خود را از شرکت‌های دانش بنیان داخلی تامین می کنند.

وی خاطرنشان کرد: زمانیکه فروش محصولات این شرکت‌ها افزایش یابد میزان گردش مالی آنها نیز بالا می‌رود که این امر در ۲ سال گذشته مشهود است.

در زمان حاضر از مجموع سرمایه‌گذاری صورت گرفته در شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، یکهزار و ۸۹ میلیارد تومان مربوط به بخش خصوصی (شرکت‌های فناور و دانش بنیان) و ۲۵۰ میلیارد تومان مربوط به بخش دولتی (شهرک) است؛ همچنین ۱۲۸ هزار متر مربع از ساخت و سازها در این شهرک مربوط به بخش خصوصی و ۴۷ هزار و ۲۰۰ متر مربع مربوط به بخش دولتی است.

زیربنای ساختمان‌های در دست احداث و بهره‌برداری شده توسط شرکت‌های فناور و دانش بنیان در سال ۹۲ حدود ۵۱ هزار متر مربع بود که در سال ۹۶ به ۱۱۸ هزار و ۲۰۰ متر مربع و در سال ۹۸ به ۱۲۸ هزار متر مربع رسید.

به گفته رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این شهرک و شرکت‌های دانش‌بنیان اصفهان، سه برابر دولت است و در این زمینه رتبه نخست را در کشور داریم.

جعفر قیصری افزود: اگر کشور به سمت توسعه این شرکت ها و واحدها حرکت کند و صنایع، مردم و مسئولان از فناوری‌ها و محصولات آنها استفاده کنند، این گردش مالی و اشتغال ناشی از آن چند برابر و مشکل بیکاری حل می‌شود.

رییس شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان با بیان اینکه دولت و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری توجه ویژه‌ای به بخش پارک‌های علم و فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان و واحدهای فناور داشتند، خاطرنشان کرد: بودجه آنها در سال ۹۸ تا ۷۰ درصد نسبت به سال ۹۷ افزایش یافت.

وی حمایت‌های مستقیم شهرک از شرکت‌های دانش بنیان را توانمندسازی، طرح‌های صنعتی‌سازی، توسعه فناوری، ایده‌محوری و نیمه صنعتی‌سازی و حمایت‌های غیر مستقیم را مشاوره، آموزش، شرکت در نمایشگاه‌ها، زیرساخت ها، شبکه اینترنت و فضای کاری عنوان کرد.

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان به عنوان یک مرکز شناخته شده در منطقه و دنیا، تاثیر بسزایی در تعاملات بین‌المللی دارد و سال ۹۷ نیز میزبان سی و پنجمین کنفرانس جهانی پارک های علم و فناوری بود که نزدیک به ۵۰۰ شرکت کننده از ۵۰ کشور در آن حضور داشتند و افزون بر ۱۵۰ نفر از آنها، مدعوین کشورهای خارجی بودند.  

همچنین «ایرنیا بوکووا» مدیر کل سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) در سال ۹۳ از این مجموعه بازدید کرد و پس از آن در پیامی خطاب به استاندار اصفهان، گفت: کارآفرینی زنان و جوانان در عرصه علم و فناوری در ایران ستودنی است که شاهد یک نمونه عالی آن در بازدید از شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان بودم.

شهرک علمی و تحقیقاتی اصفهان دارای برنامه های راهبردی است که اهداف برنامه سوم آن که از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۱ می‌باشد، توسعه کمی و کیفی واحدهای فناور مستقر، تبدیل شدن به یکی از پنج مجموعه اقتصادی برتر استان اصفهان، توسعه کمی و کیفی خدمات و حمایت‌های قابل ارایه مادی و معنوی به واحدهای فناور مستقر، بین‌المللی‌سازی شهرک و واحدهای فناور مستقر و بهبود مستمر در نحوه انجام فعالیت‌های شهرک و افزایش توانمندی‌های ساختاری و سازمانی آن است.