مطالبه‌گری و پرسش‌گری حق هر شهروندی است که در یک جامعه آزاد زندگی می‌کند. در قاموس مطالبه‌گری این حق برای شهروندی محفوظ است که از تصمیمات نمایندگان در مورد شهر و کشور خود اطلاع داشته باشند. شیوه درست مطالبه‌گری این است که راه صحیح دفاع از حق مسلم خود را در یک بستر معقول جستجو کند. بنابراین برای شکل‌گیری یک مطالبه واقعی در جامعه، رعایت قواعد بازی از هر دو طرف پرسش‌گر و پاسخ‌دهنده و به تعبیری موکلین و وکلا ضرورت دارد تا شاهد اثرات نامطلوب مطالبه‌گری در جامعه نباشیم.
پژوهشگر ایرنا با مجتبی مقصودی، تحلیلگر مسائل سیاسی در مورد چگونگی مطالبه گری از مجلس به گفت‌وگو پرداخت؛
مطالبه‌گری در بطن نمایندگی است
مقصودی در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: مطالبه‌گری با مسئولیت‌های نمایندگان در سه حوزه قانون‌گذاری، نظارت و نمایندگی تلازم دارد. اینان وکلای مردم هستند که باید در قبال موکلین خود پاسخگو باشند. مردم می‌توانند از نمایندگان خود در مورد موضوعات مطرح‌شده که به زندگی آنان مربوط می‌شود سؤال کنند. نمایندگان مجلس، نمایندگان آحاد ملت هستند. مطالبه‌گری در بطن نمایندگی است، هرکسی که در نظام‌های دموکراتیک انتخاب می‌شود در قالب انتخاب شدن، باید مسئولیت پاسخگویی به مردم را داشته باشد. مطالبه‌گری بحث مجزا ناپذیر نمایندگی است. در شرایط فعلی مهم‌ترین مطالبات مردم سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. تورم لجام‌گسیخته، افول طبقه متوسط و بیکاری باعث شده که چشم‌انداز مبهمی در پیش رو آینده ایران باشد. نمایندگان مجلس یازدهم باید به این پرسش اساسی جواب دهند که برای آینده ایران چه برنامه‌های دارند؟
نمایندگان باید به وظیفه اصلی نمایندگی خود عمل کنند و بدانند نماینده واقعی بودن برای آنان هزینه دارد. مرحومین مدرس، مصدق و بازرگان نمونه بارز نمایندگان ایران بودند که حاضر نشدند شان شان نمایندگی را به حراج بگذارند و در این زمینه هم متحمل هزینه شدند. مرحوم مدرس از سیستم حذف شد و مصدق نیز سرنوشت تبعید را تجربه کرد و در انزوا جان سپرد. انتظار می‌رود که نمایندگان به چشم‌انداز آینده کشور توجه کنند.
پیگیری مصالحه سیاسی و پیگیری صلح از وظیفه اصلی نمایندگان محسوب می‌شود. نمایندگان باید فراکسیون صلحی را تشکیل دهند و در این فراکسیون برنامه‌ای برای صلح با جهان، همسایگان و بازیگران منطقه‌ای را تعریف کنند. نمایندگان در بحث مطالبه گری باید جهت‌گیری آینده مردم را مشخص کنند و پیگیر مشکلات اقتصادی مردم باشند. مجلس باید به سمت سیکل واقع‌گرایانه حرکت کند و چاره‌اندیشی واقعی در مورد سیاست خارجی انجام دهد. فرآیند توسعه و بهبود جامعه از طریق تعامل با نظام بین‌الملل امکان‌پذیر می‌شود. با توجه به شرایط کنونی اگر نمایندگان مردم در مجلس پیگیری مطالبات مردمی در بخش اقتصادی را در رأس برنامه‌های خود قرار ندهند جامعه به سمت ناامیدی پیش می‌رود. مردم باید تغییر در حوزه اقتصاد را در زندگی خود حس کنند.
مطالبه‌گری یا واسطه‌گری؟
این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به جایگاه نمایندگان در مطالبه‌گری اظهار داشت: نمایندگان مجلس، در کنار نمایندگی حوزه انتخابی خود مسئولیت نمایندگی آحاد ملت را نیز عهده‌دار هستند. مطالبات محلی درعین‌حال که لازم است در حوزه انتخابی دنبال شود، ولی اصل را باید بر جایگاه ملی گذاشت. ازاین‌رو، نمایندگان با توجه به مسئولیتی که دارند، باید در تمام دوران نمایندگی‌شان در برابر مردم و جامعه پاسخگو باشند و پاسخگویی‌شان صرفاً به دوران انتخابات محدود نشود و بعد از پایان انتخابات، حوزه انتخابی و موکلانشان را فراموش نکنند.
مادامی امکان مطالبه‌گری از نمایندگان مجلس محقق می‌شود که آنان در هنگام انتخابات به‌صورت فردی ثبت‌نام نکنند؛ بلکه احزاب لیستشان را ارائه کنند. اما تا زمانی که نظام انتخاباتی ما به احزاب بی‌توجه است و نمایندگان به صورتی فردی ثبت‌نام می‌کنند، عملاً دست مردم از نظارت جدی و مطالبه گری از مجلس کوتاه است؛ چراکه وقتی نامزدها به‌صورت انفرادی برای نمایندگی مجلس شرکت می‌کنند و وعده‌هایی را در حوزه انتخابی‌شان ارائه می‌کنند؛ توده‌های مردم با توجه به فضای سنگین مشکلات اقتصادی، بیکاری و تورم و... در دوران انتخابات به نمایندگان رجوع می‌کنند با این امید که نمایندگان در آینده گرهی از کار آنان بگشایند و ازاین‌رو، عنصر «نمایندگی» به یک عنصر «واسطه‌گر» تقلیل داده می‌شود؛ و گاه از این هم فراتر رفته و به‌حق العمل کاری بدل می‌شود؛ به این معنا که در قبال کاری که نماینده انجام می‌دهد، درصدی هم سهم می‌برد.
تا زمانی که سازوکار انتخابات ما حزبی نشود، عملاً امکان مطالبه‌گری از مجلس برای مردم به‌صورت توده‌های پراکنده غیرقابل‌تصور است. مطالبه‌گری از مجلس و انتظار پاسخگویی از نمایندگان مجلس زمانی می‌تواند معنادارتر باشد که نمایندگان از دل فرآیندها و انتخاب‌های حزبی بیرون آمده باشند. در شرایط فعلی، عنصر «نمایندگی» در نظام قانون‌گذاری ما ابتر و به تعبیری ناکارآمد است و عنصر نمایندگی امکان اجرایی شدن را ندارد؛ چراکه دیده‌شده در صورت پیگیری جدی مطالبات مردم، این دست از نمایندگان جایگاه خود را در دوره‌های بعدی از دست خواهند داد یا ممکن است از سوی نهادهای بالادستی و نظارتی رد صلاحیت شوند. ازاین‌رو است که برخی از نمایندگان ترجیح می‌دهند، سکوت پیشه کنند تا مطالبه گر باشند. به همین دلیل، در طول چهار سال نمایندگی، از برخی از آنان هیچ صدایی شنیده نمی‌شود و آن‌چنان‌که باید پیگیر مطالبات ملی مردم نیستند و به‌واقع، خواست مردم را نمایندگی نمی‌کنند. پارلمان در جامعه، نمایشی از دموکراسی است. با توجه به این امر، باید پرسید چند درصد از نمایندگان ما عنصر «نمایندگی» را به‌درستی ایفا می‌کنند؟ما در چرخه‌ای قرار داریم که «مسئولیت‌پذیری» و «پاسخگویی» چندان نهادی نیست و این عدم پاسخگویی را در دیگر لایه‌های مدیریتی و اجرایی جامعه نیز می‌توان ردگیری کرد.
مقصودی در ادامه با اشاره به عنصر کارآمدی در مجلس بیان داشت: مهم‌ترین عنصر «کارآمدی» این است که نمایندگان انتخاب واقعی ملت باشند. انتخاب واقعی ملت مادامی تحقق پیدا می‌کند که نمایندگان هم به شیوه‌ها و مکانیسم‌های واقعی انتخاب‌شده باشند. تا زمانی که نظارت با «رویکرد تحدیدی» در ساختار پارلمان ما وجود دارد، صحبت از یک مجلس کارآمد و پاسخگو آن‌چنان‌که مورد انتظار جامعه است کمی دور از ذهن به نظر می‌رسد.مادامی‌که وضعیت اقتصادی طبقات مختلف جامعه رو به ضعف و همراه با نابسامانی است، نمی‌توان به داشتن یک پارلمان قوی امید بست. افراد تا زمانی که دغدغه معیشت داشته باشند برای نظارت و مطالبه گری از مجلس فرصت نمی‌یابند. شرط کارآمدی مجلس، پیش‌شرط‌هایی بیرون از پارلمان است. ما شرط و شروط بسیاری برای مجلس و کاندیداهای نمایندگی مجلس داریم و اساساً با تورم قوانین مواجه هستیم. نهادهای نظارتی باید فشارشان بر مجلس را کم کنند؛ هرگاه نهادهای نظارتی سفت‌وسخت عمل کرده‌اند پارلمان نمایشی‌شده و از کار جدی و مؤثر فاصله گرفته است.در بحث مطالبه گری نمایندگان به دور از جناح‌های سیاسی پیگیر مشکلات مردم باشند.
نظر شما