نشست ویدئویی سهشنبه گذشته دهم تیرماه(به وقت نیویورک) ۱۵ عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد با هدف بحث در مورد تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران عرصه دیگری از تقابل منطق ایرانی با یکجانبه‌گرایی ایالات متحده بود که به اذعان بسیاری از تحلیلگران و رسانه‌های غربی نشان‌دهنده انزوای بیش از پیش کاخ سفید حتی در میان متحدانش بود.
همه تلاش «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا و نزدیکان وی در کاخ سفید آن بوده‌است که از کسب دستاورد مهم سیاسی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران -یعنی برداشته شدن تحریم‌های بیش از یک دهه‌ای تسلیحاتی- جلوگیری کند. براساس مفاد توافق هسته‌ای برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به عنوان سند همراه با آن، محدودیت خرید و فروش تسلیحات متعارف برای کشورمان باید حداکثر تا ۵ سال پس از امضای برجام (پذیرفته‌شده در تاریخ ۱۸ اکتبر سال ۲۰۱۵) برچیده شود.
دولت ایالات متحده خوب می‌داند شکست خوردن در جدال برآورده شدن این دستاورد توافق هسته‌ای برای ایران، راه را برای اجرای دیگر بندهای مهمتر آن به ویژه در حوزه فناوری هسته‌ای، سطح غنی‌سازی و کاهش نظارت‌ها را باز می‌کند. در اینصورت نه تنها بهانه‌ای برای ادامه فشار بر ایران در دستان دولت آمریکا باقی نمی‌ماند بلکه واشنگتن در یکی از مهمترین و طولانی‌ترین پرونده‌های سیاسی خود سرافکنده و شکست‌خورده خواهد بود.
به همین دلیل «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا تلاش کرد با همان روش قدیمی یعنی زورگوئی و تحمیل نظرات آمریکا (به گفته ظریف با برقراری قانون جنگل)، خواسته‌هایش را به دیگر اعضا دیکته کند. وی حتی زمان زیادی را برای شنیدن نظرات دیگر کشورها و استدلال و انتقادهای ایران صرف نکرد. بنا بر اذعان رسانه‌های غربی نتیجه این رفتار چیزی جز شکست و انزوا برای کاخ سفید حتی در همان نشست شورای امنیت نبود.
مقاومتی برابر قانون جنگل ترامپ
شواهد حکایت از آن داشت که «مایک پومپئو» وزیر امور خارجه آمریکا متوجه سستی توجیهات کاخ سفید شده بود؛ وی جو حاکم بر جلسه را پیش از آن احساس کرده بود و می دانست نمی‌تواند در مقابل منطقی که «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان به کار خواهد گرفت، تاب بیاورد. موضع اقناعی ایران موجب شد تا تقریبا همه ۱۴ عضو دیگر از استدلال‌های جمهوری اسلامی ایران حمایت و از رفتار حداقل دو سال اخیر دولت آمریکا انتقاد کنند.
در این نشست مایک پومپئو بدون ارائه منطقی قابل قبول، ضمن تکرار مواضع ایران‌هراسانه قبلی دولتش، تنها بر خواست کاخ سفید مبنی بر تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران تاکید و بعد از آن هم این نشست آنلاین را ترک کرد.
این رفتار غیردیپلماتیک و غیرعقلائی به همه حضار اثبات کرد که دولت دونالد ترامپ تلاش دارد همان منطق یکجانبه‌گرایی یا قانون جنگل را دنبال کند. اما سخنان ظریف که با ارجاع‌هایی به گذشته و اهداف متعالی شورای امنیت و سازمان ملل متحد همراه بود، به همه قدرت‌های حاضر در نشست گوشزد کرد که چندجانبه گرائی تنها راه برای عبور از بحران‌ها و ایجاد محیطی امن و آرام برای جهانیان است و خودرایی و داشتن رویکرد برد - باخت همیشه نمی‌تواند در مقابل سیاست‌های جمعی موفقیتی را کسب کند.
در پایان این نشست اگرچه برخی اتهامات همیشگی مورد نظر کاخ سفید علیه ایران مطرح شد اما لزوم حفظ برجام و انتقاد از زیاده خواهی دولت آمریکا جان کلام همگان بود. برخی ایالات متحده را شایسته بهره‌برداری از مزایای برجام ندانستند و بعضی دیگر حتی خواسته کاخ سفید را توهمات دولت این کشور ارزیابی کردند.
تقریبا هیچ برای کاخ سفید
پیش از این مشخص بود که جلسه فوق تنها برای ارائه گزارش برگزار می‌شود و قرار نیست در آن رای‌گیری انجام شود. به نظر تحلیلگران ایالات متحده جهت سنجش واکنش دیگر کشورها و انجام اقدامات مقتضی در آینده از چند هفته قبل پیش‌نویس قطعنامه تمدید تحریم‌های تسلیحاتی شورای امنیت علیه ایران را به اعضای شورا به ویژه روسیه، بریتانیا و فرانسه ارائه کرد.
قطعنامه پیشنهادی آمریکا خواستار منع فروش، عرضه یا انتقال سلاح یا اقلام مرتبط از سوی ایران است. این قطعنامه کشورها را از فروش، عرضه، یا انتقال سلاح یا اقلام مرتبط به ایران، مگر در صورت موافقت کمیته‌ای در شورای امنیت منع می‌کند. پیش‌نویس آمریکا علاوه بر این از کشورها می‌خواهد چنانچه دلایل متقنی در دست دارند مبنی بر اینکه محموله‌ای در خاک آن‌ها ممکن است حاوی اقلام ممنوعه از ایران باشد اقدام به بازرسی آن کنند. این قطعنامه همچنین از کشورها خواسته با توجیه مشابه اقدام به بازرسی کشتی‌ها در آب‌های آزاد کنند.
می توان ادعا کرد که نخستین نشست شورای امنیت که به صورت ویژه بر موضوع تحریم تسلیحاتی ایران متمرکز بود نتیجه‌ای جز شکست را برای ایالات متحده به همراه نداشت. این موضوع در ارزیابی رسانه‌های غربی نمود داشت.
نشریه «نیوزویک» در تحلیل خود نشست شورای امنیت را مایه خوشحالی ایران دانست زیرا تلاش‌های آمریکا در شورای امنیت را ناکام گذاشت.
روزنامه «واشنگتن پست» هم اذعان داشت ایالات متحده همراه جدی را برای رویکردهای ضدایرانی خود پیدا نکرد؛ خواسته‌های وزیر امورخارجه آمریکا با مقاومت روسیه و چین و حتی متحدان اروپایی کاخ سفید روبرو شد.
طبق این تحلیل، اگرچه نشست شورای امنیت به تمدید تحریم‌های ایران مربوط بود اما استفاده آمریکا از مکانیسم ماشه با وجود خروج از برجام هم مطرح بود که با مخالفت‌هایی روبرو شد. در هر صورت نشست اخیر شورای امنیت سریعا به عرصه تقابل ارزشمندی‌های توافق هسته‌ای در برابر راهبرد فشار حداکثری دولت آمریکا جهت کشاندن ایران به میز مذاکره دوباره تبدیل شد.
نماینده فرانسه در سازمان ملل هم اقدام یکجانبه در تمدید تحریم‌ها را باعث شکاف در شورای امنیت و فراتر از آن دانست که ممکن است به حوزه‌های عدم اشاعه‌ای هم تسری یابد.
روزنامه «نیویورک تایمز» نیز به این موضوع اشاره داشت که ایالات متحده خواستار تحریم نامحدود تسلیحاتی علیه ایران شد اما برای این کار کشوری با آن همکاری نمی‌کند.
شکست و انزوای رویکرد ترامپ به اندازه‌ای آشکار و غیرقابل کتمان بوده‌است که روزنامه صهیونیسیتی «جروزالم پست» هم مجبور به این اعتراف شد که با وجود ستیزه جویی‌های ترامپ، تحریم تسلیحاتی ایران رو به نابودی است. این پرسش اکنون وجود دارد که اگر تحریم تسلیحاتی ایران تمدید نشود چه سرنوشتی در انتظار رویکرد فشار حداکثری ترامپ خواهد بود؟
به اعتقاد تحلیلگران مسائل بین المللی، واشنگتن تاکنون در نخستین گام خود در مسیر تداوم تحریم تسلیحاتی تهران شکست خورده‌است. این بند یکی از محورهای اصلی برجام است که حصول آن، دستیابی ایران به مزایای دیگر بندهای توافق حتی در صورت باقی ماندن ترامپ در کاخ سفید را تسهیل می کند. بنابراین دولت ترامپ برای مقابله با وقوع چنین پیروزی راهبردی برای ایران، بیکار نخواهد نشست.
نظر شما