نخست‌وزیر جدید فرانسه؛سیاست خارجی دولت مکرون به کدامین سو می رود؟

«ادوار فیلیپ» وکیل و سیاستمدار فرانسوی که در آستانه ورود به ۵۰ سالگی خود قرار دارد ، در ۱۵ می ۲۰۱۷ / ۲۵ اردیبهشت ۹۶،  از سوی رئیس جمهوری به عنوان نخست وزیر فرانسه انتخاب شد و پس از سه سال و اندی عهده‌داری این مسوولیت استعفای خود را تقدیم «امانوئل مکرون» کرد که بلافاصله از سوی رئیس دولت هم پذیرفته شد.

او که عضو حزب راست میانه جمهوری‌ خواهان است اولین نخست وزیری بود که از زمان نخست وزیری «لیونل ژوسپن » در دولت «ژاک شیراک» از حزبی متفاوت با حزب رئیس‌جمهوری به عنوان نخست‌وزیر فرانسه انتخاب شده بود.

فیلیپ که پیشتر و در کابینه «آلن ژوپه» در سال ۲۰۰۷ به عنوان وزیر محیط زیست فرانسه فعالیت داشت، در حالی در دولت امانوئل مکرون عهده‌دار مسوولیت نخست وزیری شد که در انتخابات ۲۰۱۷ ریاست جمهوری از «فرانسوا فیون» حمایت کرده بود.

اکنون و به دنبال استعفای فیلیپ، مکرون که بعد از باخت حزبش(جمهوری به پیش) در انتخابات شهرداری‌ها زیر فشار بود، ژان کستکس ۵۵ ساله و معاون «نیکلا سارکوزی» رئیس جمهوری اسبق فرانسه را جایگزین او کرد که پیشتر مسوولیت برنامه‌ریزی برای خروج فرانسه از قرنطینه ناشی از شیوع کووید -  ۱۹ را بر عهده داشت.

مساله حائز اهمیت این که کستکس نیز همانند فیلیپ از حزب راست جمهوری ‌خواهان است. به گزارش رادیو بین‌الملی فرانسه، کاخ الیزه در بیانیه خود نخست وزیر جدید را کارمند بلندپایه دولت توصیف کرده که عمیقا" خواستار اصلاح دولت و گفت‌وگو با نمایندگان مناطق در کشور است.

طرح جنجالی اصلاحات نظام بازنشستگی که در زمان نخست وزیری ادوار فیلیپ از آن رونمایی شده بود تا به گفته او سیستمی عادلانه‌تربرای همگان به اجرا گذاشته شود، در کنار تمرکز بر محیط زیست و مناطق ، موضوع مهم دیگری بود که مکرون تاکید کرده بود قصد ندارد در دو سال پایانی ریاست جمهوری خود از آن عقب نشینی و چشم‌پوشی کند.

شهرهای مختلف فرانسه از پنجم دسامبر ۲۰۱۹/ ۱۴ آذر ۹۸ شاهد تظاهرات گسترده مردمی در اعتراض به برنامه اصلاحات بازنشستگی دولت بود؛ اصلاحاتی که منجر به طولانی‌ترین اعتصاب‌ها در این کشور شد تا جایی که به شدت گرفتن این اعتراض‌ها، دولت عقب‌نشینی و نخست وزیر وقت اعلام کرد که آماده خارج کردن طرح افزایش سن بازنشستگی از ۶۲ به ۶۴ سال از دستور کار دولت است. به نظر می‌رسد این عقب‌نشینی یکی از عوامل اولیه در بروز اختلاف‌ها در کابینه دولت و رئیس جمهوری فرانسه بود.

اما مساله استعفای فیلیپ فراتر از این برنامه‌هاست. دویچه وله می‌نویسد آینده سیاسی او از چند ماه قبل در فرانسه مورد بحث بود. در بحران کرونا، بین مقام های ارشد دولت اختلاف نظر وجود داشت. به عنوان نمونه مکرون خواستار تسریع گشایش‌های مربوط به رفع قرنطینه بود اما فیلیپ نظری مخالف داشت. از سوی دیگر، در نظرسنجی‌های مربوط به کرونا، محبوبیت فیلیپ بیش از مکرون بود. مرگ و میر ناشی از کرونا در فرانسه، تا کنون بیش از ۳۰ هزار نفر بوده و خونسردی فیلیپ در مدیریت بحران او را نزد مردم محبوب کرد.

نخست وزیر جدید تاثیری در سیست خارجی مکرون نخواهد داشت

خبرنگار ارشد لوفیگارو در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: انتخاب «ژان کستکس» به عنوان نخست وزیر فرانسه هیچ تاثیری در سیاست خارجی‌ای که امانوئل مکرون رئیس جمهوری بر آن متمرکز خواهد بود، نخواهد داشت.

«ژرژ ملبرونو» می‌گوید:  کستکس یک تکنوکرات بدون وزنه سیاسی است و به نوعی مدیر دوم کابینه مکرون خواهد بود.

او تصریح کرد: برخلاف ادوار فیلیپ، کستکس به هیچ عنوان بر سر اقدام‌های مکرون سایه نخواهد افکند.

در این باره همچنین «بنیامین مورل» مدرس حقوق عمومی در دانشگاه پاریس دوم و دانشمند علوم سیاسی می‌گوید:  امانوئل مکرون رئیس جمهوری فرانسه با انتصاب کستکس به عنوان نخست وزیر این کشور به دنبال بازیابی مجدد کنترل نخست وزیری این کشور است.

همچنین روزنامه لوموند در این باره می‌نویسد که مخالفان دولت، کستکس را همکار ساده دولت فرانسه می‌دانند.

همچنین به نوشته روزنامه «لاتریبون»  به نقل از اتحادیه‌های کارگری، با انتخاب کستکس به عنوان نخست وزیر فرانسه، رئیس جمهوری فرانسه به دنبال پیشبرد برنامه‌های خود در چارچوب اصلاحات بازنشستگی است.

استعفا، پاسخی به باخت حزب حاکم در انتخابات شهرداری‌ها

دویچه وله می‌نویسد کناره‌گیری فیلیپ، واکنشی به باخت حزب حاکم در انتخابات شهرداری‌ها و پیروزی قاطع سبزها در این انتخابات بود.  

رئیس جمهوری فرانسه که پس از انتخابات شهرداری‌ها در اواخر ژوئن/ اوایل تیر به دلیل این که حزب حاکم به غیر از چند شهرستان در هیچ یک از شهرهای بزرگ فرانسه اعم از لیون، استراسبوگ و بوردو به پیروزی دست نیافته بود، تحت فشار بود، پس از برد سبزها در این انتخابات، از ضرورت تغییر در کابینه سخن گفته بود.

نتیجه این انتخابات که تنها ۴۰ درصد واجدان شرایط در آن شرکت کردند، به نوشته دویچه وله، به نوعی حاکی از سرخوردگی مردم از سیاست‌های این حزب و بی‌اعتمادی به آن بود.

کستکس که رسانه‌های فرانسه به او لقب «موسیو کونفنمان - « Monsieur confinement (اشاره به مسوولیت او برای کاهش محدودیت‌های کرونایی که می‌تواند به آقای «گشایشی» هم معنا شود) داده‌اند، به جبهه‌ای تعلق دارد که نزد افکار عمومی چندان شناخته شده نیست. او اکنون مامور تشکیل کابینه است. ترکیب کابینه جدید فرانسه تا چهارشنبه آینده مشخص شود. مکرون پیش‌تر گفته بود که اولویت‌های دولت آتی، حوزه سلامت، جوانان و بازنشستگان خواهد بود.

نخست‌ وزیران در فرانسه، مسوولیت دشواری بر عهده دارند و به طور عمده مجری سیاست‌هایی هستند که خطوط اصلی آن را رئیس جمهوری تعیین می‌کند. کستکس که در زمان ریاست جمهوری سارکوزی، سمت معاونت وزارت بهداشت را بر عهده داشت اکنون مامور شده تا تغییراتی را در ترکیب کابینه بدهد.

در فرانسه انتصاب نخست وزیر از جمله اختیارات رئیس جمهوری است و اگرچه این انتصاب مستلزم تایید پارلمان نیست اما از آنجا که مجمع ملی - مجلس سفلای پارلمان فرانسه - حق استیضاح و رای عدم اعتماد به کابینه را دارد، انتظار می رود که رئیس جمهوری حمایت اکثریت مجمع را در نظر گیرد.

اگرچه محبوبیت فیلیپ از رئیس جمهوری بیشتر بود اما در انتخابات اخیر شوراهای محلی، حزب حاکم دستاورد ضعیفی داشت. به دنبال شکست حزب حاکم در این انتخابات، مکرون در گفت و گویی اعلام کرد که مسیری جدید گشوده شده است. ادوار فیلیپ صبح جمعه با رئیس جمهوری ملاقات کرد و هر دو طرف به این نتیجه رسیدند که بهتر است دولت استعفا دهد.

از مدتها پیش انتظار ترمیم کابینه می‌رفت و تغییر نخست‌وزیر در طول پنج سال دوره ریاست جمهوری در فرانسه معمول بوده است.

مکرون که از همان ابتدای شروع ریاست جمهوری خود در سال ۲۰۱۷ همواره با بحران‌های مختلفی از جمله اعتراض های مردمی علیه سیاست‌های اقتصادی دولت موسوم به جنبش جلیقه‌زردها دست و پنجه نرم می‌کند و هنوز به سرانجامی هم نرسیده است پس از بحران‌های ناشی از اصلاحات بازنشستگی اینک نه تنها با بحران اقتصاد یناشی از شیوع کرونا دست به گریبان است که حزبش در انتخابات شهرداری‌ها  ناکام ماند.

او در گفت و گویی با یک نشریه محلی از شرایط دشوار احیای اقتصادی فرانسه سخن گفته و فوری‌ترین اولویتش را حفظ مشاغل و بازسازی اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی عنوان کرده است.

رئیس جمهوری فرانسه در مورد ادوار فیلیپ گفته برای سه سال، او در کنار من بود، ما همراه هم اصلاحات مهم و تاریخی را گاه در شرایطی بسیار دشوار پیش بردیم. رابطه بین ما براساس اعتماد متقابل بنا شده بود به نحوی که در جمهوری پنجم فرانسه هرگز نظیر نداشت.

در این باره «لوسی ویلیامسون» گزارشگر بی‌بی‌سی در پاریس می‌نویسد: در میان آشفتگی ناشی از شیوع ویروس کرونا، امانوئل مکرون از نگاه دوباره و راه نو سخن گفت و برای کسی تردیدی باقی نماند که منظور رئیس جمهوری یک دولت جدید است.

به گفته او، در طول این بحران، ادوار فیلیپ همکار خوبی برای مکرون بود. از نگاه مردم، او به عنوان یک تکنوکرات زبده با گرایش راست میانه فردی قابل اعتماد و آرامش‌بخش در بحبوحه این بیماری محسوب می شد اما به تدریج محبوبیتی بیش از رئیس جمهوری پیدا کرد که در صحنه سیاسی فرانسه، حتی در شرایط عادی هم شرایط خوبی برای نخست‌وزیر نیست چه رسد به اوضاعی که مستلزم تحولات اساسی است.

گزارشگر بی.بی.سی می‌نویسد مکرون با مطالبات دشواری دست به گریبان است. از یک طرف می خواهد چهره جدید از خود نشان دهد و در دو سال مانده به پایان دوره ریاست جمهوری، فردی با نگرشی نو و رویکردی ملایم تر جلوه کند و شخصیتی تلقی شود که مایل به گوش دادن به دیگران، اذعان به اشتباهات و علاقمند به موضوعات زیست‌محیطی و عدالت اجتماعی است. از طرف دیگر، احتمال می دهد که نظر رای‌دهندگان راست میانه برای انتخاب مجدد او بسیار مهم باشد و پس از چند سال تاکید بر اصلاحاتی در راستای گسترش آزادی سازی اقتصادی، یک تغییر آشکار در موضع او می تواند بیشتر باعث ابهام شود تا تجدید چهره.

او اضافه می‌کند:‌ در نظام سیاسی فرانسه، از نخست وزیر چنین انتظاری می رود اما فیلیپ از قواعد تخطی کرد. مکرون که چشم به انتخابات بعدی ریاست جمهوری دارد نمی توانست قبول کند که مردم نخست وزیرش را بهتر از خودش بدانند.

طبق قانون اساسی فرانسه، رئیس جمهوری فردی را به عنوان نخست وزیر منصوب می کند تا در چارچوب سیاست های او، برنامه‌های اجرایی را تدوین، هماهنگ و اجرا کند.

ممکن است نخست وزیر جدید فرانسه چندان شناخته شده نباشد اما تجربه فراوانی در سطح دولت دارد. از او به عنوان فردی با گرایش‌های محافظه کارانه اجتماعی در حزب جمهوریخواه نام می برند که بعد از حزب رئیس جمهوری، بزرگترین فراکسیون در مجمع ملی است.

حزب جمهوری به پیش مکرون در حفظ حمایت اولیه رای‌دهندگان پس از پیروزی سال ۲۰۱۷ با دشواری مواجه است. استعفاهای مکرر وزیران و اقدام تعدادی از نمایندگان فراکسیون حزبی در مجمع ملی به خروج از حزب باعث شد تا در ماه مه، اکثریت پارلمانی حزب از دست برود.

در انتخابات شوراهای محلی هم که روز یکشنبه گذشته برگزار شد، حزب مکرون موفقیت عمده ای نداشت در حالیکه نامزدهای حزب سبزها و ائتلاف های چپ موفقیت‌های مهمی به دست آوردند.

نظرسنجی انجام شده توسط روزنامه لوفیگارو که روز پنجشنبه منتشر شد حاکی از آن است که سه چهارم مردم فرانسه انتظار دارند رئیس جمهوری تغییرات اساسی در کشور ایجاد کند؛ اگرچه بسیاری از پاسخ دهندگان مایل بودند دولت بر تغییراتی در زمینه مسایل اجتماعی و زیست‌محیطی تمرکز کند، ۵۹ درصد آنان مایل بودند که فیلیپ در سمت نخست‌وزیری باقی بماند.

در این باره، رادیو بین‌المللی فرانسه می‌نویسد: هر چند مکرون نخست وزیر خود را تغییر داده است، قصد دگرگون ساختن رویکرد سیاسی خویش را ندارد.

بسیاری با اشاره به نتایج انتخابات اخیر شهرداری‌ها که شهرهای بزرگ بسیاری را به سبد احزاب سبز طرفدار محیط زیست انداخت، می‌پنداشتند که رئیس جمهوری ناگزیر گرایشی در این جهت به برنامه‌ها و بنابراین زنان و مردانی که باید آن را هدایت و اجرا کنند، خواهد داد. این چنین چشم‌ها بسوی نخست وزیری از این جناح می‌گشت. با این حال، بسیاری نیز اینک تاکید می‌کنند که هنوز اکثریت شهرهای این کشور شهرداران راست گرا دارند و در چشم‌انداز انتخابات ریاست جمهوری در سال ٢٠٢٠، گزینش ژان کَستِکس، که او نیز شهردار شهر کوچکی در جنوب غربی فرانسه است، با گرایش آرای عمومی شهروندان هماهنگی دارد.

نخست وزیر جدید جمعه شب در شبکه یک تلویزیون فرانسه گفت قصد دارد دولت خود را هر چه زودتر تشکیل دهد و حتی پیش از دوشنبه آینده ترکیب آن را اعلام و در میانۀ هفتۀ آینده «سیاست کلی» دولت خود را در برابر پارلمان تشریح کند.

حال پس از استعفای فیلیپ کسی جایگزین او شده که به اذعان رسانه‌های فرانسوی یک کارمند ساده در دولت است که فقط قرار است تصمیمات رئیس جمهوری را پیش ببرد و همانند ادوار فیلپ به مثابه مانعی پیش روی اهداف مکرون نخواهد بود.