نتایج جامعه شناسی نشان داده که در بین تیپ‌های مختلف زنان، آن دسته از کسانی که به نوعی سرپرستی خانواده را برعهده دارند و همسری در کنار آنها نیست، بیشتر از سایر زنان در معرض آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرند.
حمایت مادی و معنوی از زنان سرپرست خانوار نه تنها برای آنها رفاه اجتماعی حاصل می‌کند، بلکه آنان را از مخاطرات اجتماعی مصون داشته و ظرفیت‌های نهفته و ناشناخته این زنان را در مسیر توسعه و بالندگی هدایت می‌سازد.
بنابر آمارهای رسمی، استان قزوین دارای ۴۰ هزار زن سرپرست خانوار است که از این میان ۲۰ هزار زن تحت پوشش نهادهای حمایتی قرار گرفته تا پس از توانمندی از چرخه حمایتی خارج گردند.
به گفته مقامات بهزیستی استان قزوین، بیش از سه هزار زن سرپرست خانوار در این استان به همراه هشت هزار خانوار تحت پوشش این سازمان قرار دارند و برای توانمندی آنها برنامه اشتغال و کارآفرینی در نظر گرفته شده است.
یکی از راهکارهای اساسی برای توانمندی زنان سرپرست خانوار استفاده از ظرفیت گروه‌های همیار بهزیستی و اعطای تسهیلات اشتغال است که برای اطلاع از این موضوع به سراغ معاون امور اجتماعی بهزیستی استان قزوین رفتیم. پری میرزایی به سوالات خبرنگار ایرنا چنین پاسخ داد:
ایرنا. ابتدا بفرمایید چرا زنان سرپرست خانوار از سایر گروه زنان بیشتر اهمیت دارند؟
زنان سرپرست خانوار از جمله گروه‌های آسیب پذیر اجتماعی هستند که با مشکلات و موانع زیادی مواجه‌اند؛ قرار گرفتن در چنین موقعیت و جایگاه اجتماعی باعث می‌شود تا این افراد در بخش قابل توجهی از موقعیت‌ها زمینه ساز سایر آسیب‌های اجتماعی قرار گیرند و یا خود نیز به عنوان یک آسیب اجتماعی شناخته شوند.
زنان سرپرست خانوار با توجه به چند نقشی بودن نسبت به زنان غیر سرپرست خانوار آسیب پذیرتر هستند و با توجه به روند رو به رشد آنها، مشکلات و موانع زیادی که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی تجربه می‌کنند، بسیار با اهمیت است. از این رو توجه نکردن به رفع معضلات این قشر می‌تواند آسیب‌های جبران ناپذیری به جامعه وارد سازد.
ایرنا. افزایش آمار زنان سرپرست خانوار در یک جامعه معلول چه عواملی است؟
آمار زنان سرپرست خانوار خود تا حدودی بر آمار آسیب‌های اجتماعی چون نرخ طلاق، جرائم اجتماعی و افزایش تعداد زندانیان، اعتیاد و از هم گسیختگی خانواده متکی است و افزایش این آسیب‌ها در سطح جامعه به افزایش تعداد این دسته از زنان منجر می‌شود.
در مجموع می‌توان گفت که مقوله زنان سرپرست خانوار به عنوان یک نقطه کانونی است که هم از دیگر آسیب‌ها به شکل مستقیم و غیر مستقیم تاثیر می‌پذیرد و هم می‌تواند زمینه ساز و تقویت کننده آسیب‌های دیگر باشد.
ایرنا. همان طور که می‌دانید زنان بیش از ۵۰ درصد جامعه را تشکیل می‌دهند، آیا مقوله اشتغال می‌تواند به توانمندسازی آنها کمک کند؟
نقش اشتغال در پویایی زندگی انسان انکار ناپذیر است و می‌توان آن را کانون ارتباطات انسان و اجتماع تلقی کرد؛ برای این پویایی بی‌تردید زنان به عنوان نیمی از جمعیت تاثیر مستقیمی در توسعه جامعه خواهند داشت؛ از طرفی در جامعه‌ای که مشارکت زنان در زمینه اشتغال و فعالیت‌های اقتصادی بیشتر شود، رفاه اجتماعی نیز بیشتر خواهد بود.
در بیشتر کشورهای در حال توسعه، زنان از فرصت‌های شغلی کمتری برخوردار هستند و به طور معمول در بخش غیر رسمی بدون هیچگونه دستمزدی به کار مشغول می‌شوند.
ایرنا. پس با این اوصاف مسئله اشتغال برای زنان سرپرست به لحاظ خصوصیات آنها در جامعه باید مهم‌تر باشد، درسته؟
به قطعا همین طور است؛ مسئله اقتصادی در واقع مهم‌ترین مسئله‌ای است که زنان سرپرست خانوار در زندگی روزمره خود با آن مواجه هستند.
قدرت و فشار این مسئله در زندگی زنان سرپرست خانوار بسیار چشمگیر است و با بالا رفتن شمار افراد تحت سرپرستی زنان، شدت بیشتری نیز پیدا می کند، از این رو سیاست‌های رفاهی یک جامعه به ویژه در سازمان‌ها و دستگاههای حمایتی باید روی بهبود وضعیت اقتصادی این قشر از زنان و توانمندسازی آنان متمرکز شود.
ایرنا. منظور شما از توانمندسازی چیست؟ بیشتر توضیح دهید.
توانمندسازی چارچوب مفهومی خود را دارد؛ از نظر من توانمندسازی یعنی ایجاد فرصت‌های برابر، سپس تسهیل دسترسی به این فرصت‌ها و از میان برداشتن موانع دسترسی.
اما به طور کلی افزایش آگاهی و مهارت‌آموزی، اشتغالزایی و افزایش مشارکت گروه‌های با دهک‌های پایین درآمدی، پاسخگویی نهادهای رسمی و غیر رسمی مرتبط و ظرفیت افزایی در نهادها و ساختارهای محلی چهار موضوع کلیدی برای حمایت از توانمندسازی زنان سرپرست خانوار به شمار می‌رود.
ایرنا. برنامه بهزیستی برای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار چیست؟
یکی از برنامه‌های سازمان بهزیستی در راستای توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، استفاده از طرح گروه‌های همیار است.
گروه های همیار زنان سرپرست خانوار، مشتمل بر تعدادی از زنان سرپرست خانوار نیازمند تحت پوشش سازمان بهزیستی است که با دریافت خدمات و حمایت‌های خاص برای دستیابی به استقلال اقتصادی و اجتماعی خود تلاش می‌کنند، در نهایت پس از مدتی با کاهش وابستگی طولانی مدت افراد به خدمات دولتی، حس اعتماد به نفس در آنها تقویت شده و خود باوری و ارزشمندی در آنها رشد می‌کند.
استفاده از توانایی‌های اندک افراد به منظور دستیابی به هدف‌های بزرگ، یکی از راهبردهای اصلی گروه‌های همیار است، که در حال حاضر استقبال زیادی از این فعالیت در بین خدمت گیرندگان مشاهده می‌شود.
ایرنا. آیا عملکرد گروه‌های همیار بهزیستی در توانمندسازی زنان سرپرست خانوار رضایت بخش بوده است؟
پژوهش‌ها در چند استان کشور نشان می‌دهد که وضعیت گروه‌های همیار زنان سرپرست خانوار نسبت به زنان خود سرپرست عادی که عضو گروه‌های همیار نیستند، دارای وضعیت بهتری است.
در این پژوهش‌ها موضوعاتی مانند امور اقتصادی، شغلی، تفریحی و سرگرمی، اعتقادی و مذهبی، تغییر خود و عزت نفس و همچنین سلامت عمومی مانند اضطراب و بیماری های روان مورد ارزیابی قرار گرفته است.
ایرنا. چه تعداد گروه‌های همیار در استان قزوین فعالیت دارند؟
در استان قزوین از زمان شروع طرح تاکنون ۳۰ گروه همیار در سطح شهرستان‌ها با موضوعاتی همچون خیاطی، سفالگری، فرش، مسائل خدماتی، بسته‌بندی موادغذایی و غیره تشکیل شده است که با توجه به جمعیت تحت پوشش برنامه‌ریزی برای آموزش آنها می‌تواند منجر به ایجاد گروه‌های همیار متعدد و اشتغال تعداد بیشتری از زنان سرپرست خانوار شود.
در حال حاضر از این ۳۰ گروه همیار، ۱۷ گروه توانسته اند با همیاری و همکاری خودشان از نردبان موفقیت بالا رفته و از چرخه تحت نظارت سازمان بهزیستی خارج شوند.
ایرنا. مهم‌ترین مانع در مسیر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار چیست؟
اشتغال زنان سرپرست خانوار گامی موثر برای توانمندی و خروج آنها از چرخه حمایت‌های مستقیم است. اما به دلیل سطح پایین دانش، مهارت و توانایی‌های آنها، برنامه‌ریزی و اجرای برنامه اشتغال همواره با چالش‌ها و دشواری‌هایی رو به رو است.
یکی از مشکلات اصلی زنان سرپرست خانوار در مسیر توانمندسازی شغلی، پایین بودن سطح دانش و مهارتهای شغلی آنهاست که باید مورد توجه قرار گیرد.
ایرنا. برای رفع مشکل کمبود دانش و مهارت در زنان سرپرست خانوار چه اقداماتی در دستور کار قرار دارد؟
به منظور کاهش مشکلات ناشی از پایین بودن سطح دانش و مهارت های مرتبط با شغلی، برنامه آماده سازی شغلی مبتنی بر آموزش‌های کاربردی در زمینه ارتقای دانش و مهارتهای کارآفرینی، کسب و کار و مهارتهای شغلی طراحی و به اجرا گذاشته شده است.
براین اساس و طی برنامه‌ریزی های قبلی، آن دسته از خدمت گیرندگان که شرایط اشتغال را دارا هستند، طی مدت زمان محدود، با توجه به علایق و توانمندی آنان آموزش‌های حرفه‌ای در دستور کار قرار گرفته و درنهایت پس از آماده‌سازی شغلی، برای تسهیل اشتغال و کار آنان سرمایه کار اولیه به آنها پرداخت می‌شود.
ایرنا. آیا هم اکنون زنان سرپرست خانواری هستند که از خدمات گروه‌های همیار بهزیستی بی‌بهره مانده باشند؟
با وجود منابع مختلف برای اشتغال، متاسفانه در حدود ۲۰ درصد از خانواده های نیازمند و زنان سرپرست خانوار تحت پوشش که در روستاها و مناطق دور افتاده به دلیل نبود کارفرما مناسب و عدم امکان تشکیل گروه های همیار، شرکت های تعاونی و همچنین نداشتن ضامن برای دریافت تسهیلات خود اشتغالی، امکان بازتوانی آنان مقدور نیست.
این زنان کسانی هستند که متاسفانه سالیان سال تحت پوشش این سازمان باقی مانده اند؛ بنابراین برای رفع مشکل این خانواده‌ها و به منظور زمینه‌سازی توانمندی آنها از قبیل تهیه وسایل و ابزار اشتغال، آموزش کسب و کار و مهارت فنی و حرفه ای، پیشنهاد می شود که کمک‌های بلاعوضی برای آنها در نظر گرفته شود.
ایرنا. تسهیلات اشتغالزایی به کدام دسته از زنان تعلق می‌گیرد؟
بهره مندی از وام خود اشتغالی یکی دیگر از برنامه های توانمند سازی در راستای دستیابی مددجویان به استقلال اقتصادی و تسهیل در ایجاد اشتغال پایدار خدمت گیرندگان است؛ این تسهیلات صرفاً به مددجویان نیازمند کار با سنین ۱۸ تا ۵۰ سال به شرط کارافتاده نبودن و همچنین فقدان محدودیت ذهنی و اعصاب روان شدید با ارائه مدرک فنی حرفه ای و جواز کسب پرداخت می‌شود.
ایرنا. تاکنون چه تعداد از زنان سرپرست خانوار تحت پوشش بهزیستی قزوین توانمند شده و از چرخه حمایت خارج شده‌اند؟
آمار خروج از چرخه دفتر توانمند سازی خانواده و زنان بهزیستی استان قزوین در پنج سال گذشته نشان می‌دهد که یک هزار و ۹۸ زن سرپرست خانوار توانسته‌اند از طریق حمایت‌های اشتغال توانمند شوند که از این تعداد ۴۲۶ زن از طریق اشتغال فردی به توانمندی رسیده‌اند.
بنابراین افزایش اعتبارات در زمینه اشتغال فردی و سرمایه کاربلا عوض می تواند کمک شایانی به خانواده های تحت پوشش و دستیابی آنان به شروع کسب و کارو خروج از چرخه نماید..
سخن آخر شما با مخاطبان ایرنا:
فراهم آوردن زمینه های اشتغال و فعالیت مولد و پایدار برای خانوارهای تحت حمایت سازمان، به منظور حفظ کرامت انسانی و ایجاد امنیت اجتماعی، اقتصادی و تامین شرایط و موقعیت‌های پایدار با هدف خود کفایی نسبی آنان می‌تواند منجر به پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی برای زنان سرپرست خانوار شود.
نظر شما