کره جنوبی و سابقه‌ای که خط خورد

روابط تجاری و اقتصادی ایران و کره‌جنوبی سابقه بیش از نیم قرنی دارد که از سال ۲۰۱۸ و با فشار حداکثری کاخ سفید روند آن متفاوت شده است. اقدامات تحریمی «دونالد ترامپ» علیه تهران موجب شد تا سئول با وجود روابط گرم و پردامنه تجاری و اقتصادی، خرید نفت را از ایران متوقف و حتی از همکاری‌های پرسود در حوزه‌های مختلف بازار ایران از فروش خودرو تا تولید لوازم الکترونیک چشم‌پوشی کند.

در همین حال روندی که برخلاف روح روابط دوستانه چند دهه‌ای میان تهران و سئول در جریان است و روابط دو کشور را به مخاطره می‌اندازد بی‌عملی این کشور در قبال بدهی‌های هنگفتی است که به طور عمده به خریدهای نفتی سال‌های قبل از ایران مربوط می‌شود.

اگرچه دو کشور در طول سالیان گذشته روابط بدون خصومتی را تجربه کرده‌اند اما بدهی کره جنوبی اکنون درحال تبدیل شدن به چالشی مهم در ادامه روابط ۲کشور است. طبق خبرهای گوناگون رسانه‌ای بین ۶ تا ۹ میلیارد دلار از پول ایران به علت فشار آمریکا نزد این کشور بلوکه شده‌است.

از نگاه بسیاری، دور از انصاف و روح دوستی میان ملت‌ها است که میلیاردها دلار از پول نقد تهران نزد شرکت‌ها و بانک‌های کره‌ای مسدود باقی بماند در حالی که کشورمان به ویژه در دوره شیوع بیماری کرونا برای مقابله با شرایط خاص کنونی و کاستن از فشار تحریمی آمریکا به شدت به آن نیاز دارد.

سابقه‌ای که از میان رفت

برخلاف سابقه خوبی که کره‌جنوبی در افکارعمومی و نخبگان اقتصادی ایران داشت و تجارت این کشور با تهران به خوبی در جریان بود اما در این دوره دیدگاه‌ها  نسبت به این کشور تغییر کرد. کره‌جنوبی حتی در دوره تحریم‌های پیش از برجام به تعامل اقتصادی خود با ایران ادامه داد و با وجود خروج شرکت‌های اروپائی، دست از تعامل با ایران نکشید اما در این دوره کره‌ای‌ها سوابق پیشین خود را خراب کردند.

تحلیلگران مسائل سیاسی اعتقاد دارند رفتاری که اکنون از سوی کره‌جنوبی در زمینه روابط با ایران دنبال می‌شود آینده تعامل میان دو طرف را در ‌هاله‌ای از ابهام فرو می‌برد. به طور قطع مشکلات سیاسی کنونی همیشگی نیستند اما کسب جایگاه پشیین در فضای اقتصادی کشورمان و برقراری روابط سیاسی همچون گذشته به سادگی برای سئول امکانپذیر نخواهد بود زیرا تجربه خالی‌کردن پشت دوستان در برهههای حساس به راحتی قابل فراموشی نیست.

روابط سیاسی تهران و سئول از دهه ۱۹۶۰ میلادی برقرار شد و ۲کشور در حوزه‌های مختلف اقتصادی از خودروسازی تا معدن و گردشگری همکاری‌های نزدیکی را پایه‌گذاری کردند. در یک دهه اخیر به تدریج ایران به سومین کشور بازار هدف بزرگ کالاهای کره‌ای در خاورمیانه تبدیل شد. یکی از مهمترین تحولات دیپلماتیک نیز سفر رئیس جمهوری کره به تهران در سال ۱۳۹۵ بود. امضای حدود ۲۰ تفاهم‌نامه میان دو طرف آینده‌ای امیدبخش را درمسیر افزایش سطح مبادلات تجاری به میزان ۴۵ میلیارد دلار نوید می‌داد.

با این حال روابط سئول با تهران تابعی از خواست و اجازه واشنگتن به طرف مقابل بود و خروج ترامپ از برجام همه چیز را تغییر داد. تا پیش از این ایران صادرکننده مهم نفت به کره بود و این کشور روزانه تا بیش از ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام از ایران می‌خرید. بسیاری از پالایشگاه‌های آن هم به نفت فوق سبک ایران وابسته بودند اما اکنون سئول نیاز به انرژی را با نفت‌ دریافتی از ایالات متحده و برخی کشورهای تولیدکننده خلیج فارس جبران می‌کند.

ایران و پیگیری مسیر حقوقی 

دولت‌های بدهکار به ایران و از جمله کره‌جنوبی مدعی هستند به مرور زمان و با رفع مشکل و کاهش فشار واشنگتن بدهی خود به ایران را تحویل می‌دهند اما باید تاکید کرد جمهوری اسلامی ایران در شرایط کنونی به این منابع نیاز دارد و موازین تجاری و هنجارهای اخلاقی حکم می‌کند فشار یک کشور ثالث موجب عمل نکردن سئول به تعهدات آشکار مالی نشود.

سفرهای گوناگون مسئولان دیپلماتیک و بانکی به سئول تاکنون کارساز نبوده است و بانک مرکزی کره‌جنوبی ترس از مجازات و جریمه‌های ایالات متحده را دلیل اهمال در پرداخت بدهی‌ها به تهران بیان می‌کنند. باید متذکر شد که هر همکاری تجاری با محاسبه سود و زیان آن آغاز می‌شود. روابط تجاری بر پایه سودآوری صرف برای یک طرف تدوین نمی‌شود و کسب منافع از سوی سئول نباید بر مبنای فشارهای سیاسی خارجی به صورت یکجانبه و خودخواهانه تفسیر و اجرائی شود.  

به همین دلیل و با توجه به اجرا نشدن وعده‌های مقامات کره‌ای مبنی بر رفع مشکلات در روابط بانکی و موانعی که برای صادرکنندگان کره‌ای و واردکنندگان ایرانی، از چند هفته قبل تهران انجام اقدامات جدی‌تری را در دستور کار خود قرار داده‌است.

«حسن روحانی» رییس‌جمهوری کشورمان در مورد جلوگیری کره‌جنوبی در انتقال منابع بانک مرکزی برای خرید کالاهای اساسی، دارو و اقلام انسان‌دوستانه اظهار داشت ایران انتظار دارد دولت کره‌جنوبی هرچه سریع‌تر این محدودیت را برطرف کند.

تارنمای هندی موسسه پژوهشی « DefenseWorld» آورده است ایران ضمن انتقاد از دولت سئول هشدار داده از روش‌های حقوقی برای دریافت پول‌ خود از کره جنوبی که بین ۶.۵ تا ۹ میلیارد دلار برآورد می‌شود، اقدام می‌کند. برخی رسانه‌های کره نیز موضوع فوق تائید کردند. مسئولان ایرانی وابستگی سیاسی دولت سئول به واشنگتن را امری داخلی و مربوط به دو کشور می‌دانند و انتظار دارند به بدهی آن‌ها به ایران پیوند داده نشود.

به نظر می‌رسد مسئولان جمهوری اسلامی ایران در گام نخست تلاش کردند تا از طریق رایزنی‌های دیپلماتیک و بانکی موضوع را حل و فصل کنند. گویا در مرحله بعد، پیگیری‌های حقوقی از طریق نهادهای مالی بین المللی درحال انجام است زیرا موازین بین المللی از جمله رای دیوان بین المللی دادگستری و حتی ادعاهای واشنگتن انتقال منابع مالی در حوزه‌های بشردوستانه و دارویی را ممنوع نکرده‌است.