پخش برخی مصاحبه‌ها و برنامه‌هایی که در آن ادعاهایی خلاف واقع مطرح می‌شود از آنتن صدا و سیما، طی چند سال گذشته بارها با اعتراض مسئولان و نقد صاحب‌نظران و کارشناسان مواجه شده است اما این روند همچنان ادامه دارد و در برخی برنامه‌های صدا و سیما، اظهاراتی بی‌پایه و اساس مطرح می‌شود که می‌تواند تبعات امنیتی داشته باشد. در عین حال به نظر نمی‌رسد که این سازمان، برای حل این مشکل برنامه و طرحی مشخص داشته باشد.
برنامه‌هایی که اختلاف برانگیز شدند
مصاحبه‌ی اخیر یکی از نمایندگان مجلس با صدا و سیما پیرامون جزئیات همکاری‌های ۲۵ ساله ایران و چین با اعتراض مسئولان و کارشناسان مواجه شد و پس از آن نماینده مذکور در تصحیح اظهارات خود مدعی شد وی در این مصاحبه دچار «خلط کلام» شده است. با این حال نتیجه مصاحبه آن شد که رسانه‌های غربی توانستند این اظهارات خلاف واقع را دستمایه حمله مجدد به برنامه جامع همکاری‌های ایران و چین سازند.
اما این اظهارات، تنها نمونه اقدامات صدا و سیما نبوده است. در موردی دیگر، اظهارات یک بازیگر در روزهای پایانی سال گذشته و در برنامه «فرمول یک»، در ارتباط با عملکرد وزارت بهداشت در مدیریت بحران بیماری کرونا، با اعتراض «سعید نمکی» وزیر بهداشت روبرو شد. پس از پخش این برنامه، نمکی دست به قلم برد و در نامه اعتراضی خود به «عبدالعلی علی عسگری» رئیس سازمان صدا و سیما نوشت: «تردید نفرمایید در صورت عدم کنترل جو موجود، رسما و مستقیما این گله‌مندی را به مقام معظم رهبری تقدیم خواهم کرد. چون اینجانب و همکارانم در این بحران همزمان نمی‌توانیم علاوه بر تدارک و نظارت بر نیازهای بهداشتی و درمانی و مدیریت جنبه‌های مختلف این شرایط و خنثی سازی توطئه دروغ پراکنی‌های بیگانگان، جور ناهماهنگی و شاید غرض ورزی یک مجری یا تهیه کننده برنامه‌ای را نیز تحمل کنیم، آن هم در دستگاهی که از بیت المال تغذیه می‌شود و باید در راستای سیاست‌های ستاد ملی فعالیت کند. یقینا گروهی خارج از اطلاع جناب عالی و مدیریت ارشد آن سازمان عمل می‌کنند که ضرورت دارد مورد توجه و برخورد قاطع قرار گیرند».
انتقاد وزیر بهداشت از این برنامه در حالی بود که نحوه پوشش تلاش‌های دولت در حل بحران‌های طبیعی در سال گذشته یکی از انتقادات جدی به صدا و سیما بوده است. برای نمونه «محمود واعظی» رئیس دفتر رئیس‌جمهوری در تاریخ دوم بهمن ماه سال گذشته گفته بود: «صدا و سیما یک رسانه ملی بوده و متعلق به کل کشور و نظام است و معتقدیم همانگونه که برای قوا و نهادهای دیگر بسته خبری تدارک می بینند در مورد دولت هم همانگونه عمل کنند. برای مثال پوشش خبری وزیر دولت که دو روز در هرمزگان از تمام جاهای سیل زده بازدید کرده در مقایسه به نهادها و افراد دیگری که مثلا در حال غذا دادن به سیل‌زده‌ها هستند یکسان نیست برای دومی ۳ دقیقه زمان اختصاص داده می شود در حالی که برای اولی تنها ۱۰ ثانیه».
تنها چند هفته بعد از این اظهارات، صدا و سیما تصمیم گرفت سخنرانی رئیس‌جمهوری درباره انتخابات را به طور زنده پوشش ندهد؛ اتفاقی که باعث انتقاد دولت شد و «علی ربیعی» سخنگوی دولت نیز در همین ارتباط گفت: «جمهوریت و مردم از جایگاه و اهمیت فوق‌العاده‌ای در قانون اساسی ما برخوردار است و اینکه سخنرانی رییس‌جمهوری منتخب مردم از صدا و سیما پخش نمی‌شود یا گاهی سانسور می‌شود، خلاف جمهوریت و مردم‌سالاری نظام است».
پارسال اظهارات یک کارشناس روی آنتن سیما، باعث واکنش‌هایی در شبکه‌های اجتماعی و عرصه عمومی جامعه شد تا جایی که «حسام‌الدین آشنا» به عنوان نماینده دولت در نامه‌ای خطاب به حجت الاسلام «غلامحسین محسنی اژه‌ای» رئیس شورای نظارت بر صدا و سیما به این اظهارات اعتراض و تصریح کرد صدا و سیما بدون توجه به شرایط ویژه جامعه ایران، از مهمانان و کارشناسانی دعوت می‌کند که با نکات نسنجیده و توهین‌آمیز، باعث بغرنج‌تر شدن شرایط شده و شکاف‌های ایجاد شده در جامعه را تعمیق می‌کنند
اما پخش مستندی به نام «داستان اتم» در سال گذشته که در آن تلاش شده بود تا دستاوردهای دولت در حوزه صنعت هسته‌ای نادیده گرفته شود نیز با اعتراضاتی روبرو شد و بسیاری از صاحب‌نظران، روزنامه‌نگار، فعالان سیاسی و نمایندگان مجلس دهم نوشتند که به نظر می‌رسد صدا و سیما در تلاش است تا تمامی دستاوردهای دولت در زمینه برجام و برنامه هسته‌ای صلح آمیز ایران را نادیده گرفته و به صورت یکجانبه از این اقدامات انتقاد کند.
رویکردهای پرسش‌برانگیز اما مداومِ جریان خاص
برنامه‌ها، مصاحبه‌ها و اظهارنظرهای خلاف مصالح کشور، امنیت ملی و یا حتی تفرقه‌افکن، هر از چند گاهی در صدا و سیما تکرار می‌شوند و نکته جالب توجه آن است که صدا و سیما در اغلب موارد، پس از پخش این برنامه‌ها و با وجود انتقادات و اعتراضات، مطالب و ادعاهای مطرح شده در برنامه‌های تولیدی خود را تصحیح نمی‌کند. همین مسئله این سوال را مطرح می‌کند که هدف از این اقدامات چیست؟ در عین حال برخی از این اظهارات، خود موجب جرقه خوردن برخی بحث‌ها، تشکیک‌ها و تردیدها می‌شود و می‌تواند در آینده نیز همچنان مستمسک ادعاها و اظهارات خلاف واقع دیگر شود.
حسام الدین آشنا: اعضای یک جریان سیاسی - رسانه‌ای به استفاده انحصاری، غیر مسئولانه، تفرقه افکنانه و غیرپاسخگو از امکانات آنتن زنده عادت کرده‌اند و حاضر نیستند هیچ گونه نظارت سازمانی را بپذیرند.
مسئولان دولتی اما بارها تاکید کرده‌اند که صدا و سیما صد البته که نقشی فعال و ارزشمند در تولید محتوا و هدایت افکار عمومی در کشور دارد، اما به نظر می‌رسد گروهی خاص با اهدافی جناحی، در پی دستیابی به اغراض سیاسی خود هستند. آشنا مشاور رئیس‌جمهوری پیش از این و در تاریخ ۳۰ دی ماه سال ۱۳۹۸، در یک توئیت گفته بود که اعضای یک جریان سیاسی - رسانه‌ای به استفاده انحصاری، غیر مسئولانه، تفرقه افکنانه و غیرپاسخگو از امکانات آنتن زنده عادت کرده‌اند و حاضر نیستند هیچ گونه نظارت سازمانی را بپذیرند.
«علی ربیعی» سخنگوی دولت نیز چند روز بعد تقاضا کرده بود که رویه‌های معمول در بخش‌هایی خاص از صدا و سیما بهتر است اصلاح شوند. اظهار نظر ربیعی نشان داشته که این رویه‌ها، رویه‌هایی هستند که می‌تواند نشان از تقابل بخش‌هایی از صدا و سیما با دولت داشته باشد و در طی هفت سال گذشته، همواره موجب فشار بر دولت، مسئولان و مجریان اداره کشور شده‌اند.
«حسن روحانی» نیز در دی ماه سال ۱۳۹۷ از عملکرد صدا و سیما و مواضع این سازمان در قبال دولت انتقاد کرد و گفت که «صدا و سیمای کشور بین مکروه، واجب، مستحب و حرام گاهی دچار مشکل می‌شود و تصور می‌کند که تعریف از دولت، مکروه است در حالی که این اقدام مستحب و یا واجب است». این انتقاد نشان می‌دهد که مسئله برخی جریانات در صدا و سیما، ناشی از برخی نگاه‌های جناحی و سیاسی است و در واقع اینطور به نظر می‌رسد که گویا هدف گروهی از انتشار برخی اظهارات و انتقادات، تضعیف مسیر اقدامات و برنامه‌های دولت یا زیر سوال بردن تلاش‌های آنان است.
حال باید این سوال را مطرح کرد که صدا و سیما تا چه زمانی قصد ادامه چنین مسیری را دارد؟ واقعیت آن است که به نظر نمی‌رسد انتقادات از این اقدامات در صدا و سیما، مسیر پیش‌روی این سازمان را تغییر داده باشد و به رغم تلاش‌های مجدانه و دلسوزانه بدنه اصلی این سازمان، در برخی برنامه‌ها، رویکردهایی دیده می‌شود که می‌تواند تبعاتی قابل توجه برای کشور داشته باشد. از سوی دیگر صدا و سیما نیز حاضر به پذیرش این انتقادات نیست و در برابر این انتقادات، مسئولان این سازمان اغلب در مقام پاسخ ضمن خلط مباحث، برخی انتظارات و مطالبات خود از دولت را مطرح می‌کنند.
اما امنیت ملی، آرامش عمومی جامعه و مصالح کشور ایجاب می‌کند که در شرایط کنونی تصمیمی قاطع و مشخص برای جلوگیری از تکرار این اتفاقات گرفته شود. اتفاقاتی که می‌تواند در تکرارهای مکرر خود، سبب‌ساز بروز مشکلاتی شود که حل آن‌ها، به آسانی ممکن نیست.
نظر شما