تهدیدات و فرصت‌های پیش روی صنعت نفت و گاز ایران در افق ۲۰۴۰

به گزارش ایرنا از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن این مرکز در گزارشی با عنوان «بررسی تحولات سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ و چشم‌انداز بازارهای جهانی انرژی در افق ۲۰۴۰: فرصت‌ها و تهدیدات پیش روی ایران» آورده است: بازارهای انرژی جهان در سال ۲۰۱۸ وضعیت کم‌سابقه‌ای را تجربه کردند که به اعتقاد صاحبنظران نقش مهمی در تغییر سناریوهای جهانی انرژی در بلندمدت ایفا خواهد کرد. در این مقطع، با وجود کاهش رشد تولید ناخالص داخلی جهان و رشد قیمت حامل‌های انرژی به ویژه نفت خام، رشد سریع و بی‌سابقه تقاضای انرژی و انتشار کربن مشاهده شد که ریشه در پدیده تغییرات آب و هوای جهان دارد.

بر اساس این گزارش،‌ تأثیر تغییرات آب و هوایی به صورت افزایش تعداد روزهای بسیار گرم و بسیار سرد در مناطق مختلف جهان، رشد غیرمعمول تقاضای انرژی برای گرمایش و سرمایش را به دنبال داشته است که موجب افزایش قابل توجه و همزمان مصرف نفت خام، گاز طبیعی و زغال‌سنگ شد.

دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس اضافه کرد: از دیگر رویدادهای مهم سال ۲۰۱۸ می‌توان به ثبت دو رکورد تاریخی برای افزایش تولید نفت و گاز طبیعی از سوی ایالت متحده اشاره کرد. دستیابی به ۲.۲ میلیون بشکه در روز رشد تولید نفت و افزایش تولید گاز طبیعی به میزان ۵۲۰ میلیون مترمکعب در روز (معادل ۱۹ فاز میدان گازی پارس جنوبی) تنها در یک سال از سوی ایالت متحده و رشد بی‌سابقه تولید LNG استرالیا با کسب سهم ۴۰ درصدی از کل افزایش تولید LNG جهان در سال ۲۰۱۸ را می‌توان نقاط عطفی در بازار جهانی نفت و گاز دانست که در سال ۲۰۱۹ نیز این روند البته در سطحی پایین‌تر تکرار شد.

این گزارش خاطرنشان کرد: اتفاق مهم طرف تقاضای بازار در این مقطع زمانی، اختصاص حدود ۷۰ درصد از رشد مصرف انرژی جهان به ترتیب به چین، ایالت متحده و هند بود که در این زمینه چین و ایالت متحده بالاترین رشد مصرف نفت و گاز و هند بیشترین سطح افزایش مصرف زغالسنگ را تجربه کردند.

بر اساس این گزارش در مقطع زمانی مورد بررسی، تولید جهانی انرژی‌های تجدیدپذیر، برق آبی و هسته‌ای رشد چشمگیری نداشت و در کنار رشد قابل توجه انرژی‌های فسیلی و رشد فزاینده انتشار کربن، نگرانی‌های جدی کارشناسان درخصوص تحقق اهداف توسعه پایدار با اتکا به اقتصاد کم کربن را به دنبال داشته است.

دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس عنوان کرد: تحولات سال ۲۰۱۸ بازارهای انرژی، تأثیر خود را در جدیدترین و به روزترین مطالعه انجام شده درخصوص چشم‌انداز انرژی جهان در سال ۲۰۴۰ که در اواخر سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شد، بجا گذاشت. آنجاکه یافته‌های بررسی‌های جدید حاکی از ادامه سلطه سوخت‌های فسیلی در سبد انرژی جهان در افق ۲۰۴۰ است. درواقع با وجود کاهش نرخ رشد تقاضای سوخت‌های فسیلی، مجموعاً ۷۴ درصد از انرژی اولیه مورد نیاز جهان توسط نفت، گاز و زغالسنگ تأمین خواهد شد.

بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در بازار جهانی نفت، ایالت متحده، عربستان سعودی و روسیه ضمن حفظ جایگاه خود در سال ۲۰۲۰ به عنوان تولیدکنندگان و صادرکنندگان عمده نفت، صف خود را از سایر تولیدکنندگان جدا کردند. بازار جهانی نفت در افق ۲۰۴۰ شاهد نقش‌آفرینی عراق، کانادا و برزیل به عنوان تولیدکنندگان چهارم تا ششم و تنزل جایگاه ایران به رتبه هفتم تولید نفت جهان خواهد بود.

دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: در بازار جهانی گاز نیز همانند شرایط کنونی، ایالت متحده و روسیه به ترتیب به عنوان مهمترین تولیدکنندگان گاز طبیعی فاصله خود را با سایر عرضه کنندگان در سال ۲۰۴۰ به میزان چشمگیری افزایش خواهند داد. ظهور بازیگران جدیدی چون استرالیا، آرژانتین و چین و رشد قابل توجه تولید گاز الجزایر به عنوان یک تولیدکننده سنتی گاز، از دیگر ویژگی‌های بازار گاز جهان در افق ۲۰۴۰ است.

یافته‌های این گزارش نشانگر تنزل جایگاه ایران از تولیدکننده سوم گاز جهان به رتبه چهارم پس از ایالت متحده، روسیه و چین است. همچنین رشد قابل ملاحظه تولید گاز ترکمنستان، عربستان و عراق از دیگر تحولات مهم تأثیرگذار بر آینده صادرات گاز ایران در منطقه و جهان دربلندمدت خواهد بود.

دفتر مطالعات انرژی، صنعت و معدن مرکز پژوهش‌های مجلس یادآور شد: با توجه به تصویر ارائه شده از آینده بازارهای انرژی جهان در بلندمدت، بخش انرژی به ویژه صنعت نفت و گاز ایران با فرصت‌های ارزشمند و همزمان تهدیدات جدی مواجه خواهد شد که شایسته تأمل و توجه سیاستگذاران کلان انرژی کشور به منظور اتخاذ راهبردهای صحیح، کارآمد و به هنگام است.