سید رضا فیروزآبادی در ۱۲۵۳ خورشیدی در روستای فیروزآباد شهر ری دیده به جهان گشود و در همین قریه دوره ابتدایی را گذراند و برای ادامه تحصیل به تهران و سپس نجف رفت. از برجسته ترین ویژگی های اخلاقی و شخصیتی ایشان می توان به ساده زیستی، قناعت، پشتکار، شهامت در ابراز عقاید، خوش سلوکی و رسیدگی به امور نیازمندان اشاره کرد.(۱) فیروزآبادی ۲ همسر داشت که از یکی هشت فرزند (چهار پسر و چهار دختر) و از دیگری چهار فرزند داشت.
فیروزآبادی سرمشق و اسوه خادمان
این عالم خیراندیش در جهت رفع نیازهای مردم اقدامات بسیاری انجام داد و در این راه از خود بناهای ارزشمندی به یادگار گذاشت. بناهایی که امروزه تصویری از خدمات او را به نمایش می‌گذارند. یکی از این بناهای عام المنفعه بیمارستان فیروزآبادی است. پیشنهاد ساخت این بیمارستان را در ابتدا سید حسن مدرس به وی داد. محمد باقر محسنی ملایری از روحانیون برجسته در این باره می‌گوید: از قضایای جالب دیگر که کسی اطلاع ندارد، بنای ساختمان فیروزآبادی است که روزی مدرس، فیروزآبادی، ناظم العلماء ملایری، قوام الدوله، مؤتمن الملک، مشیرالدوله، وثوق الدوله، فیروزالدوله و مستوفی را در منزل خود دعوت کرد و فرمود: شما به این حقوق مجلس نیاز ندارید، پول آن را جمع کنید و یک بیمارستان درست کنید، همگی قبول کردند. فیروزآبادی مامور این کار شد و باغ حرمة الدوله، یعنی زمین این باغ را نیز متری یک قران خریدند، مرحوم خرازی و چند نفر دیگر نیز به آنان پیوستند، قسمت اولیه ساختمان ساخته شد. (۲)
فیروزآبادی با حقوقی که در دوره های مختلف از مجلس دریافت می کرد این بیمارستان را بنا کرد. در واقع جریان از این قرار بود که فیروزآبادی تا دوره هفتم از حقوق نمایندگی خود استفاده نکرد و در این زمان، «ارباب کیخسرو» که نماینده زرتشتیان و صندوقدار مجلس بود، به ایشان گفت: اگر حقوق خود را نمی‌گیرید، مجبورم به صندوق دولت برگردانم. ایشان ضمن دعوت وی به خویشتن‌داری می‌گوید: قدری صبر کن تا مصرفی به نفع عامه برایش پیدا کنم. پسر آیت‌الله فیروزآبادی در این باره می‌گوید: « ... تمام حقوق پدرم در دوران وکالتش ۲۴ هزار تومان بود که تصمیم گرفت آن را برای ساخت بیمارستان مصرف کند. با هفت هزار تومان "باغ حرمت‌الدوله" را خرید، که مال آقای سپهبدی، سفیر ایران در سوئیس، بود. تلگرافی به ایشان اطلاع داد و او هم پذیرفت. ۵۲ هزار متر مربع را با ۷ هزار تومان در سال ۱۳۰۷ خرید و بر سر در بیمارستان نوشت: «این مریض‌خانه وقف است بر فقرا و رعایا و غربا و بیچارگان» .تا پدرم زنده بود، همه بیماران مجانی معالجه می‌شدند. بیمارستان در دوم آذر ۱۳۱۳ رسما افتتاح شد و آیت‌الله فیروزآبادی همواره در توسعه و بهبود آن تلاش می‌کرد. این انسان وارسته و بزرگ در آغاز با ساختن ۲ اتاق، درمان مریض‌ها را آغاز کرد و بعد روند تکمیل و توسعه کمی و کیفی بیمارستان را همچنان ادامه داد تا جایی که در هنگام مرگش، مجهز به ۶۰۰ تختخواب و درمانگاه و... شد و اکنون این بیمارستان یکی از مهمترین بیمارستان‌های شهر ری محسوب می‌شود.
یکی دیگر از خدمات عام المنفعه این عالم وارسته و خستگی ناپذیر تاسیس ده‌ها مسجد در مناطقی چون ری، فیروزآباد، عمادآور و شهریار بود. بزرگترین این مساجد، مسجد جامع فیروزآبادی است که در شهر ری قرار دارد و با مناره‌ای بلند و زیبا، منظره باشکوهی به وجود آورده است. (۳)
همچنین ساخت و تاسیس مؤسسه فرهنگی تربیتی «بنیاد فیروزآبادی» یکی دیگر از اقدامات خداپسندانه ایشان است. این مجموعه که دارای پرورشگاه، دارالایتام، دبستان و دبیرستان بود، برای تربیت و تعلیم کودکان فقیر و یتیم و نونهالان بی‌بضاعت در نظر گرفته شد. علاوه بر موارد بالا این روحانی نامدار مدرسه علمیه «رضائیه را هم تاسیسی کرد، این مدرسه در خیابان سیروس تهران، جنب حسینیه و مسجد تکیه رضا قلی خان واقع است. (۴)
ورود به عرصه سیاست
فیروزآبادی علاوه بر اقدامات عام المنفعه و خداپسندانه در امور سیاسی کشور هم فعالیت چشمگیری داشت و همانطور که گفته شد در چندین دوره از مجلس نماینده مردم شد. اولین دوره نمایندگی او در دوره سوم مجلس در۱۲۹۴ خورشیدی بود که از طرف مردم «غار و فشافویه» به عنوان نماینده مجلس شورای ملی انتخاب شد. در دوره‌های ششم و هفتم و چهاردهم نیز به نمایندگی از مردم تهران، ری و حومه به سمت نمایندگی این مجلس انتخاب شد. (۵)
وی دارای شم سیاسی، کیاست و مردم داری بود. او سیاست را ملازم روحانیت می‌دانست و به همین جهت، همزمان با اشتغال به تحصیل، به بحث و مطالعه در امور سیاست و اداره امور کشور پرداخت. در واقع وی به عنوان یک روحانی دلسوز و دردمند، خود را بلندگوی اسلام و ارزش‌ها می‌دانست. از جمله موضع گیری های سیاسی و خواسته های این عالم برجسته می توان به نطق هایش در مجلس در مورد حفظ امنیت، دفاع از استقلال کشور، عدم استخدام متخصصان خارجی، تن ندادن به تجددگرایی، آبادانی و سازندگی، رشد کمی و کیفی زندگی مردم، بالا بردن سطح صادرات، کاستن حجم واردات، مخالفت با حیف و میل اموال عمومی، عدم تحمیل مخارج غیر ضروری بر بودجه کشور، تولید و ایجاد اشتغال، حمایت از ضعیفان و مستمندان و... اشاره کرد. (۶)وی در سخنرانی دوم آبان ۱۳۰۶ خورشیدی خطاب به نمایندگان گفت: «... ما این جا آمده‌ایم که حفظ حقوق این ملت را بکنیم. ما این جا آمده‌ایم که خودمان اولا طمع به مال ملت نکنیم بعد هم نگذاریم، دیگران این کار را بکنند. (۷)
بنابراین فیروزآبادی همیشه طرفداری و حمایت از ضعفا و مستمندان را وجهه همت خود ساخت و در نطق‌ها و بیانات خود در مجلس به این مسأله توجه داشت برای نمونه در جلسه ای در مجلس سوم که در ۲۱ ذیعقده ۱۳۳۳ برگزار شد، هنگام بحث درباره کلیات اختصاص مبلغی برای تعمیر و نگهداری مقبره نادرشاه، اظهار داشت: «بنده با اصل پیشنهاد مخالفم ... البته ما باید پاس حقوق افرادی که خدمت به این مملکت کرده‌اند، داشته باشیم، اما نه به این ترتیب که مالیات نوافل را در مشهد به آن سختی از هر بیچاره که یک بار سوخت می‌آورد، پنج شاهی بگیرند و آن هم به مصرف دولت برسد یا نرسد. آن وقت ده یا بیست هزار تومان آن را خرج مقبره نادر کنیم. در صورتی که تمام ادارات ما کار نمی‌کنند و اگر هم کار بکنند، چون حقوق مرتب به آنها نمی‌رسد، مثل این است که مسوولیت ندارند و باید مملکت به این شکل باشد و آن وقت بیست هزار تومان یا سی هزار تومان خرج مقبره نادر بکنیم. بنده به عقیده خودم این را اول خیانت به این مملکت و ملت می‌دانم. (۸)
مخالفت با طرح جمهوریت رضاخان
آیت الله فیروزآبادی از دوستان صمیمی و همفکران مدرس بود و در جریان های سیاسی و نیز در مجلس همکاری نسبی داشتند در این دوره یکی از مهمترین تلاش‌های روشنفکران و تجددگرایان هوادار رضا خان، برای تغییر نظام سیاسی مشروطه به نفع رضاخان، طرح مسأله ریاست جمهوری بود. حزب تجدد در این دوره(مجلس پنجم) که اکثریت را در دست داشت، تلاش کرد تا به هر شکل ممکن مجلس را رسمیت بخشد و موضوع جمهوریت را مطرح کند و به تصویب برساند. سید رضا فیروزآبادی چون در آن سال، چند تن در جریان انتخابات نماینده ورامین در مجلس کشته شده بودند، معتقد بود که فعلاً جمهوریت به درد مردمی که برای انتخاب نماینده مجلس چند نفر را می‌کشند، نمی‌خورد. به این دلیل در صف یاران سید حسن مدرس قرار گرفت و به مخالفت با این طرح پرداخت و در منزلشان اقداماتی علیه جمهوریت با انجمن متشکله اصناف تهران انجام داد که بنا به دستور رضاخان از طرف حکومت نظامی وقت دستگیر و به کلات نادری در خراسان تبعید شد. پس از گذشت ۲۲ روز بنا به تقاضای اهالی شهر ری آزاد شد. (۹)
فیروزآبادی همچنین با تمام لوایح دولتی که به اعتبار مالی نیاز داشت از جمله استخدام افراد متخصص خارجی، اضافه حقوق و بودجه که مانع اصلاحات و موجب افزایش تعداد کارمندان می شد، مخالفت می کرد و معتقد بود، راه اصلاحات در عاید نمودن نفع به مردم و رساندن مخارج به مصرف امور عام المنفعه است. (۱۰)
فیروزآبادی و حمایت از مصدق
فیروزآبادی پس از پایان دوران نمایندگی، همچنان به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود ادامه داد. در ۲۲ دی ۱۳۲۵ خورشیدی در تحصن محمد مصدق و یارانش در دربار برای تأمین آزادی انتخابات مجلس پانزدهم شرکت کرد و در ۲۴ شهریور ۱۳۲۸ در اعتراض به عدم آزادی انتخابات مجلس شانزدهم، در تحصنی که در دربار برگزار شد، مشارکت داشت. همچنین در سالگرد قیام سی تیر ۱۳۳۰، آیت‌الله فیروزآبادی ضمن صدور اعلامیه تسلیت این واقعه، مردم را به حضور در مراسم بزرگداشت شهدای قیام ملی سی‌ام تیر که در در صحن عبدالعظیم (ع) برگزار می‌شد، دعوت کرد. از فعالیت‌های آیت‌الله فیروزآبادی در ۱۳۳۲، می‌توان به دعوت ملت و مسوولان کشور به وحدت و پشتیبانی از محمد مصدق، تأسیس جمعیت تأمین آزادی انتخابات پس از کودتای انگلیسی – آمریکایی ۲۸ مرداد، کوشش برای انجام انتخابات آزاد و دفاع از نهضت ملی با صدور اطلاعیه‌ای همراه با جمعی از رجال کشور و صدور بیانیه‌ای به همراه عده‌ای از شخصیت های ملی، سیاسی و اسلامی خطاب به مجلسین شورا و سنا راجع به قرارداد کنسرسیوم نفت، اشاره کرد. این روحانی همچنین درشکل گیری جبهه ملی دوم و تاسیس جمعیت نهضت آزادی نقش به سزایی داشت و حرکت های سیاسی خود را از طریق۲ جریان تعیین کرد. (۱۱)
خاموشی
این عالم نیکوکار سرانجام پس از گذشت سال ها خدمات عام المنفعه، فعالیت سیاسی و اجتماعی در جهت تأمین و حفظ منافع مردم در مرداد ۱۳۴۴خورشیدی دیده از جهان فروبست.
منابع
۱- محمد ترکمان، یادنامه آیت الله سیدرضا فیروزآبادی (۱۲۵۳ش-مرداد ۱۳۳۴) [صحیح:۱۳۴۴ش] /تهران: کویر، ۱۳۷۶، ص۱۴
۲- سیره صالحان، ابوالفضل شکوری، انتشارات شکوری، چاپ اول، تهران ۱۳۷۴ ش، ص۲۱۳- ۲۱۴.
۳- اختران فروزان ری و تهران یا تذکرة المقابر فی احوال المفاخر، محمدشریف رازی، قم، ص۳۰۷.
۴- گنجینه دانشمندان، محمدشریف رازی، ج۴ چاپخانه پیروز قم، بهار ۱۳۵۴ ش، ص۶۳۲.
۵- حمید بصیرت منش. علما و رژیم شاه: نظری بر عملکرد سیاسی-فرهنگی روحانیون در سال های ۱۳۰۵-۱۳۲۰، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج، ۱۳۷۶، ص۳۷۳.
۶- علما و رژیم رضاشاه، حمید بصیرت منش، مؤسسه چاپ و نشر عروج، چاپ دوم، تابستان ۱۳۷۸، ص۳۷۵
۷- یادنامه ایةالله سید رضا فیروزآبادی، محمد ترکمان، تهران، ۱۳۷۶ ش، ص۲۱۶.
۸- مذاکرات مجلس سوم شورای ملی، جلسه ۶۹، ۲۱ ذیعقده ۱۳۳۳ .
۹- محمد ترکمان، یادنامه آیت الله سیدرضا فیروزآبادی (۱۲۵۳ش-مرداد ۱۳۳۴) تهران: کویر، ۱۳۷۶
۱۰- عبدالرضا هوشنگ مهدوی. انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی. [تهران] : طرح نو، ۱۳۷۲، ص۴۲۴.
۱۱- یادنامه آیت‌الله سید رضا فیروزآبادی، به کوشش محمد ترکمان، تهران : انتشارات کویر، ۱۳۷۶، ص۸۵و۱۰۳
نظر شما