مهدی عسکری‌پور روز چهارشنبه و همزمان با فرارسیدن ۱۲ اوت (۲۲ مرداد) روز جهانی نوجوانان در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا درباره چگونگی تعامل با نوجوانان امروز اظهار داشت: براساس اصول روانشناسی، مراحل رشد بشر دوره‌های متعددی از قبیل رشد پیش از تولد و انعقاد نطفه تا تولد، نوزادی، کودکی، نوجوانی و جوانی، میانسالی، پختگی و پیری را دربرمی‌گیرد.
وی افزود: دوران نوجوانی در حقیقت فاصله دوران کودکی تا جوانی (۱۱ تا ۱۸ سالگی) محسوب می‌شود که به اعتقاد شماری از روانشناسان از ۱۱ تا ۲۴ سالگی نیز می‌تواند به عنوان دوران نوجوانی تعریف شود.
عسکری‌پور ادامه داد: از منظر روانشناختی اما تعریف نوجوانی دوران فرایندهای رشدی انتقال از کودکی به بزرگسالی است که سبب رشد کودک در سازمان عصبی مغز، فیزیک (بدن)، رشد نظام جنسی، رشد احساسی کودک به عنوان بزرگسال، کسب موقعیت بزرگسالی و همچنین رشد کنترل رفتاری فردی در تعامل با جامعه می‌شود.
این مدرس تصریح کرد: گذار صحیح از این مراحل سبب کاهش آسیب‌ها و تبعات دوران بزرگسالی می‌شود که به اعتقاد روانشناسان در قالب سه مرحله شامل فاصله‌گیری اجتماعی، جدایی تدارکاتی و بازگشت مجدد به مناسبات اجتماعی اتفاق می‌افتد.
وی ادامه داد: مرحله نخست (۱۱ تا ۱۴ سالگی) به سبب ورود به مرحله جدیدی از زندگی و تجربه اولین علائم بلوغ به صورت طبیعی سبب فاصله گرفتن کودک از بزرگسالان به ویژه والدین می‌شود.
عسکری‌پور افزود: مرحله دوم که تحت عنوان جدایی تدارکاتی از ۱۵ تا ۱۷ سالگی تعریف می‌شود، هسته اصلی دوران نوجوانی به شمار می‌رود.
این مشاور با بیان این که مشکلات دوران نوجوانی عمدتا در این مرحله اتفاق می‌افتد، گفت: رشد اصلی تغییرات فیزیکی (بدنی) و جنسی، برترین سطح ادراک شخصی و توانایی‌های شناختی در این مرحله متجلی می‌شود و بر این اساس تمایل به گروه همسالان افزایش می‌یابد.
به گفته عسکری‌پور، باورها و ارزش‌های کودک نیز در این مرحله با بزرگسالان متفاوت و موجب ایجاد تنش در خانواده می‌شود؛ زمینه‌های ذهنی و استقلال شخصیتی شکل گرفته و جنبه‌های ذهنی و فیزیولوژیکی کودک هم هویت واحد می‌یابد.
وی با بیان اینکه مرحله سوم (بازگشت مجدد به مناسبات اجتماعی) نیز از ۱۸ تا ۲۰ سالگی را دربرمی‌گیرد، افزود: اگر رشد نوجوان در دو مرحله پیشین به هنجار صورت پذیرد، نوجوان به عنوان یک مستقل خودکفا در تعاملات اجتماعی، فرهنگی و خانوادگی حضور می‌یابد.
این روانشناس تاکید کرد: دوران نوجوانی مهمترین دوران رشد بشر است زیرا هویت شخصی و اجتماعی آدمی در این مرحله شکل می‌گیرد و گاه برخی آسیب‌های اصلی دوران بزرگسالی به جهت رخداد وقایع دوران نوجوانی است.
ایجاد امنیت روانی، مهمترین اصل ارتباط با نوجوان
وی ادامه داد: اولین اصل ارتباط با نوجوانان فراهم کردن نیازهای پایه و اولیه (جسمی، روانی، فیزیولوژیکی و...) است؛ نیازهای اولیه نوجوان باید به موقع و به میزان صحیح ارضا شود.
این استاد دانشگاه همچنین با اشاره به تمایل نوجوانان در استقلال‌طلبی گفت: در این دوران نوجوان به شدت تحت تاثیر گروه همسالان قرار می‌گیرد؛ بنابراین با فراهم‌سازی امنیت روانی می‌توان با او ارتباط صحیحی برقرار کرد.
عسکری‌پور یادآور شد: اصل محبت نیز یکی از مهمترین اصول ارتباطی در برقراری تعامل با نوجوان محسوب می‌شود؛ گاه نوازش کردن، در آغوش کشیدن و ... به جهت رشد کودک و رسیدن به مرحله نوجوانی از طرف والدین کاهش می یابد؛ اما این اصل یک نیاز اساسی روانی و عاطفی و و تقویت‌کننده برای نوجوان است.
وی همچنین با اشاره به اصل پذیرش و احترام تصریح کرد: باید به تفکرات نوجوان، اعتقادات و باورها و استقلال طلبی او احترام گذاشته شود. در صورت رفتار و عملکرد اشتباه هرگز کلمات تحقیرآمیز، تخریب‌کننده و تهدیدآمیز (به ویژه در اجتماعات خانوادگی و دوستانه) استفاده نشود و از فرصت‌های متعدد به منظور برقراری ارتباطات کلامی و عاطفی بهره‌گیری شود.
این روانشناس بالینی افزود: والدین و آموزگاران همچنین باید تفاوت‌های فردی کودکان و نوجوانان را بپذیرند؛ از مقایسه و تحمیل خواست‌ها پرهیز و به هویت‌یابی نوجوانان توجه کنند.
به گفته وی، مسئولیت‌گذاری برعهده نوجوانان، مشورت کردن در مسائل خانوادگی و واگذاری مسئولیت و عواقب اقدامات شخصی نیز در برقراری ارتباط با نوجوانان حائز اهمیت است.
عسکری‌پور یادآور شد: در برقراری این ارتباط عاطفی اما والدین اصل جدیت و قاطعیت را فراموش نکنند؛ ارتباط رسمی و خشن و متقابلا ارتباط صمیمی و دوستانه (فاقد جدیت) به شخصیت نوجوان لطمه می‌زند.
این روانشناس با تاکید بر اینکه خانواده محیط اصلی پرورش نوجوان است، گفت: اخلاق و رفتار والدین و تامین زندگی بدون اضطراب، نوجوان را به جهت تقوا و درست‌کاری سوق می‌دهد و در مقابل بی‌توجهی و سهل‌انگاری در تربیت و عدم تامین عشق و محبت، دلسوزی و راهنمایی والدین سبب ناامیدی و بی‌بند وباری نوجوان می‌شود.
پاسخ درست به تمایلات روانی نوجوان اساسی‌ترین اصل تربیت
وی خاطرنشان کرد: پاسخ درست به تمایلات روانی نوجوان اساسی‌ترین اصل تربیت است؛ حضور همیشگی والدین در خانواده نیز از جنبه‌های اثرگذار تربیت و بی‌تفاوتی و خونسرردی و سکوت مداوم پدر ومادر موجب تبعات مخرب بر روحیات و خلق وخوی نوجوان است.
به گفته این مشاور، رابطه فعال والدین با یکدیگر و نوجوان نیز سبب گفت وگوی نوجوان در خصوص مسائل و مشکلات شخصی، اعتماد و اطمینان و همچنین طلب مشورت و راهنمایی است.
نظر شما