سه سال بعد و پنج سال بعد، به ترتیب دیگر تحریم‌های بین‌المللی ناشی از فعالیت‌های هسته‌ای نیز به طور خودکار برداشته می‌شود. به همین جهت، آمریکا که اکنون دیگر به عنوان کشور «عضو برجام» شناخته نمی‌شود، قادر به استفاده از مزایای عضویت در آن نیست. از جمله مزایای کشورهای عضو این است که می‌توانند در صورت نقض آشکار تعهدهای یکی از طرف‌ها، از مکانیسم ماشه (اسنپ بک) برای بازگشت به شرایط پیش از سال ۹۴ استفاده کنند.
طبیعی است که ایران، هرگز تمایلی برای بازگشت به آن شرایط ندارد و اگر روزی برجام و مزایای آن فرو بریزد، ما در موقعیت جدیدی قرار داریم. این موقعیت بسیار پیش‌تر از دوران سال ۹۴ و فناوری‌های قدیمی آن دوران است و دستاوردهای سیاسی آن نیز پشتوانه قوی‌تری برای حرکت‌های آینده ما خواهد بود. زیرا رفتار نظام بین‌الملل تاثیر کاملا عمیقی بر تغییر راهبردهای آتی ایران در آن شرایط خواهد داشت.
اکنون، پس از شکست سیاسی کم نظیر آمریکا در شورای امنیت برای تصویب قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران که به موجب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برجام در اکتبر همین سال به پایان می‌رسد، پمپئو در تلاش برای بکارگیری مکانیزم بازگشت یا همان مکانیسم ماشه است.
این موضوع دو اشکال عمده دارد:
۱. استفاده از مکانیسم ماشه، مختص کشورهای عضو برجام است و آمریکا با خروج از برجام امکان استفاده از آن را ندارد. البته در متن قطعنامه ۲۲۳۱ عبارت «کشورهای شرکت‌کننده در برجام» دارای ابهامی است که می‌تواند از سوی واشنگتن تفسیر خاص شود تا این کشور در عین خروج از برجام، خود را به عنوان کشور شرکت‌کننده در برجام دارای حق بداند. این تفسیر در شورای امنیت با مخالفان مهمی روبرو خواهد بود.
۲. مکانیسم ماشه تنها در صورت خروج یا سرپیچی عملی ایران از تعهدهای برجامی قابل استفاده است و از آنجا که هیچ گزارشی مبنی بر خروج یا سرپیچی عملی ایران از تعهدهای برجامی وجود ندارد، و دیگر کشورهای عضو برجام نیز تمایلی به پیروی از آمریکا در این زمینه ندارند، استفاده از این مکانیزم با مشکل حقوقی مواجه خواهد شد و این قطعنامه با مخالفت یا حداکثر وتو روبرو می‌گردد.
اکنون این سوال مطرح است که چرا آمریکا در پی شکست دیپلماتیک هفته پیش در شورای امنیت، به دنبال آزمودن بخت خود برای استفاده از مکانیسم ماشه است؟
یکی از پاسخ‌ها این است که آمریکا با این کار، شورای امنیت را در معرض تهدید فروپاشی قرار می‌دهد و چنین خطری ممکن است برخی اعضای شورا را به همراهی با آمریکا راضی کند. زیرا واشنگتن در هر صورت، به طور یکجانبه دست به اقدامات خارج از قططعنامه ۲۲۳۱ زده و خواهد زد. اینکه چنین اقداماتی متکی بر یک مصوبه جدید و لغو قطعنامه قبلی باشد یا همچنان قطعنامه معتبر مانده قبلی را پایمال کند، گزینه‌هایی هستند که آمریکا بر میز شورای امنیت خواهد گذارد.
پاسخ دیگر اینکه آمریکا با تحریک تبلیغاتی و سیاسی ایران، ما را به انجام عملی وادار سازد که به معنای خروج از برجام یا نقض آشکار تعهدهای برجامی باشد و به این ترتیب، ایران با دست خود، دیگر اعضای باقیمانده در برجام را راضی به همراهی با آمریکا کرده و طرح ناقص پمپئو را تکمیل کند.
اکنون باید منتظر بود و دید تا طرح ناقص پمپئو باز هم با شکست مواجه خواهد شد یا اینکه با چه اقدامی ممکن است تکمیل شود؟
اگر آمریکا به فشارها و اقدامات غیرقانونی خود در این زمینه ادامه دهد، جامعه جهانی به ایران حق خواهد داد که از تدابیر دیگری برای دفاع از حق مسلم خویش استفاده کند و حتی راهبرد هسته‌ای خویش را تغییر دهد.
نظر شما