مرور قطعنامه‌های‌ ضدایرانی؛ چرا شکست آمریکا بی‌سابقه است؟

شکست آمریکا در تمدید تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران رخدادی بی‌سابقه در دیپلماسی دو کشور است. بررسی قطعنامه‌های صادره علیه برنامه اتمی ایران نشان می‌دهد اکثر آنها با اجماع و بعضا با یکی دو ممتنع یا مخالف تصویب شده و تنها قطعنامه ۲۲۳۱ که به سود ایران بود، با اجماع ۱۵ عضو شورای امنیت به تصویب رسید.

«دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا دلالی هفته قبل برای برقراری رابطه میان امارات و متحده عربی و رژیم صهیونیستی را یک رخداد تاریخی و پیروزی بزرگ دیپلماسی خود تبلیغ کرد. این در حالی است که یک روز پس از آن یکی از بزرگترین شکست‌های کاخ سفید در مهمترین صحنه صلح و امنیت جهانی رقم خورد.

دولت آمریکا یک هفته قبل مجبور شد متن قطعنامه پیشنهادی چند صفحه‌ای خود علیه ایران را مبنی بر ضرورت تمدید تحریم تسلیحاتی ایران به‌شدت خلاصه کند تا شاید بتواند آرای اعضا را کسب کند اما این قطعنامه پیشنهادی یک صفحه‌ای هم تنها توانست یک کشور جمهوری دومینیکن را راضی کند تا به آن رای مثبت دهد. ۱۱ عضو دیگر نظری نداشتند و رای ممتنع دادند و چین و روسیه نیز با قاطعیت با آن مخالفت کردند.

ناتوانی دولت آمریکا در تصویب قطعنامه خلاصه شده علیه ایران به‌شدت برای دیپلمات‌ها و مقام‌های کنونی و سابق ایالات متحده سنگین بود زیرا تاکنون سابقه نداشته که ایالات متحده برای قطعنامه‌ پیشنهادی خود تنها یک رای مثبت را جلب کند.

مرور قطعنامه‌ها

برخی کارشناسان معتقدند در تاریخ سابقه نداشته قطعنامه پیشنهادی آمریکا تنها ۲ رای (آمریکا و دومینیکن)‌ بیاورد. ترس از همین اتفاق بود که به گزارش «گاردین» آمریکا به امید جلب حمایت بیشتر، لفاظی‌های ضدایرانی را از پیش‌نویس اولیه قطعنامه خود حذف کرد. با این حال، استونی و تونس هم در مقابل فشار ۱۱ ساعته آمریکا برای حمایت از پیش‌نویس بازبینی شده این کشور مقاومت کردند. این امر نمایانگر از بین رفتن نفوذ آمریکا در سازمان ملل ارزیابی شد.

در دوره پس از انقلاب اسلامی تنها یک بار اتحاد جماهیر شوروی قطعنامه آمریکا علیه ایران را در شورای امنیت وتو کرد. اما در زمینه هسته‌ای در همه موارد آمریکا در تصویب نظرات خود با مشکلی روبه‌رو نشده و هیچ یک از قدرت‌های بزرگ حتی چین و روسیه هم با قطعنامه‌ها مخالفت نکرده‌اند و حتی رای ممتنع هم نداده‌اند.

جدول زیر جزئیات ۱۱ قطعنامه مصوب شورای امنیت و یک پیش‌نویس تصویب نشده و میزاین رای هر یک از آنها را نشان می‌دهد.

از سال ۲۰۰۶ تا پیش از توافق برجام چند قطعنامه حاوی تحریم علیه جمهوری اسلامی ایران صادر شد. این روند ابتدا با قطعنامه یا بیانیه (۱۶۹۶) شورای امنیت در زمینه بررسی برقراری تحریم‌ها آغاز شد که با ۱۴ رای موافق و یک رای مخالف قطر تصویب شد. از آن زمان به بعد قطعنامه‌های ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵، ۱۸۸۷ یا با اتفاق آرا و یا حداکثر با یک رای ممتنع به تصویب رسیدند. خرداد ۱۳۸۹ قطعنامه ۱۹۲۹ که سخت‌ترین تحریم‌ها علیه ایران را برقرار می‌ساخت اما با مخالفت ترکیه و برزیل، دو عضو غیردائم شورای امنیت که قرار بود در مبادله سوخت اتمی ایران سهیم شوند، روبه‌رو شد. اما با وجود این دو رای مخالف و رای ممتنع لبنان، به علت رای مثبت ۱۲ کشور به تصویب رسید و اجرایی شد.

البته بعد از آن زمان نیز قطعنامه یا بیانیه‌های دیگری در زمینه تایید تحریم‌های پیشین در شورای امنیت علیه ایران به تصویب رسید که هیچ یک از آنها با مخالفت جدی اعضا روبه‌رو نشد.

با دقت در روند تحولات یک هفته اخیر به‌ویژه بیانیه‌های چین و روسیه در مورد اتفاقات در شورای امنیت، یک بار دیگر شکست یکجانبه‌گرایی آمریکا اثبات می‌شود. همانگونه که «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان گفت که هنوز برجام نمرده است؛ کشورهای جهان که نمایندگان آنها در شورای امنیت حاضر بودند هم با صدای بلند مخالفت با رویکردهای ضدایرانی کاخ سفید و حفظ توافق هسته‌ای را اعلام کردند.

انزوا برای ترامپ

بسیاری از تحلیلگران رویکرد غلط دولت آمریکا در چند سال اخیر را مهمترین عامل برای انزوای کامل واشنگتن در شورای امنیت ارزیابی می‌کنند. فشار حداکثری بی‌منطق ترامپ که با خروج غیرعقلانی و یکجانبه از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ شدت گرفت با پاسخ نرم اما حساب‌شده ایران در قالب برجام روبه‌رو شد. این رویکرد در نهایت توانست دولت آمریکا را به اندازه‌ای رسوا سازد که حتی همپیمانان آمریکا در اروپا هم رغبت نداشتند به درخواست‌های کاخ سفید پاسخ مثبت دهند.

این شکست سنگین صدای بسیاری از چهره‌های آمریکایی را درآورده و موجب انتقاد بیشتر از سیاست‌های ترامپ شده‌است. بسیاری از تحلیلگران علت را در این امر جست و جو کردند که رویکرد فشار حداکثری علیه ایران، یک خط مشی تهی از دیپلماسی بوده‌است.    

«نیکلاس برنز» دیپلمات شناخته‌شده آمریکایی نتیجه رای‌گیری شورای امنیت را پیروزی بزرگی برای ایران دانست و عنوان کرد: شکست خفت‌بار ترامپ در شورای امنیت سازمان ملل درباره تمدید تحریم تسلیحاتی ایران نشان می‌دهد که آمریکا تحت رهبری او تا چه اندازه منزوی است.

همچنین سناتور «کریس مورفی» نیز در توئیتر خود نوشت: این یک شکست نبود بلکه یک افتضاح بود. از ۱۵ عضو شورای امنیت، فقط جمهوری دومینیکن همراه آمریکا بود. این نشان می‌دهد آمریکا تا چه میزان ضعیف شده‌است و بقیه جهان تا چه حد رویکرد ترامپ علیه ایران را فاجعه‌بار می‌دانند.

برخی کارشناسان آمریکایی هم شکست قطعنامه تحریم تسلیحاتی ایران را شرم‌آور و هشداری درباره خطرات قراردادن افراد بی‌تجربه و ناتوان در مهم‌ترین جایگاه‌های بین‌المللی ارزیابی کردند.

جالب‌تر آنکه حتی «جان بولتون» از چهره‌های سرسخت ضدایرانی و مشاور امنیت ملی سابق ترامپ هم به صف مخالفان رویکرد ترامپ پیوسته است. وی پس از اتفاقات اخیر حتی به دولت این کشور هشدار داد که توسل به مکانیسم ماشه علیه ایران ارزش ریسک کردن ندارد و حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل را تضعیف می‌کند.

بولتون به صورت تلویحی توسل کاخ سفید به مکانیسم ماشه را بدون پشتوانه دانست و اظهارداشت: زرنگی کردن در موضوع خروج از یک توافق و سپس استفاده از مفاد و مزایای آن، نمی تواند دلیل کافی برای بازگرداندن تحریم‌های ایران باشد.