انگیزه آمریکا از توسل به مکانیسم ماشه فراتر از ایران است

آمریکا در تلاش است تا تحریم تسلیحاتی جمهوری اسلامی ایران را تمدید کند. این محدودیت مهرماه طبق برجام به پایان می‌رسد. در این زمینه تلاش اول آمریکا در شورای امنیت مبنی بر صدور قطعنامه علیه ایران با شکست مواجه شد و این کشور حتی نتوانست متحدان خود را مبنی بر تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران متقاعد کند. با شکست این تلاش، آمریکا سعی دارد با استفاده از مکانیسم ماشه قطعنامه‌های سازمان ملل را که طبق قطعنامه ۲۲۳۱ این نهاد لغو شده‌اند دوباره برگرداند و ایران را با تحریم‌های بین‌المللی مواجه کند.

در مقابل، جمهوری اسلامی اعلام کرده این مسئله را تحمل نمی‌کند و در صورت فعال شدن مکانیسم مکاشه جواب‌های قاطعی خواهد داد. البته با توجه به مواضع کشورها و مخالفت با اقدامات غیرقانونی آمریکا بعید است که دولت ترامپ در این زمینه بتواند موفقیتی به دست آورد چرا که جمهوری اسلامی همواره به برجام پایبند بوده و به تعهدات بین‌المللی خود عمل کرده و این دولت آمریکا است که با خروج از برجام سازوکارهای بین‌المللی را تضعیف کرده است؛ رویکردی که تنها در قبال برجام اتخاذ نشده بلکه در مورد دیگر نهادهای بین‌المللی و همچنین پیمان‌های جمعی، ترامپ همین رویه را در پیش گرفته است.

برای بررسی موضوع تلاش آمریکا برای استفاده از مکانیسم ماشه و شکست این کشور در شورای امنیت و اینکه این اتفاقات چه تحولاتی را در عرصه بین‌المللی موجب خواهند شد با «دیاکو حسینی» مدیر برنامه مطالعات جهانی مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست‌جمهوری و تحلیل‌گر ارشد مسائل استراتژیک گفتگو کرده‌ایم.

آمریکا نمی‌خواهد بپذیرد که جهان از تک‌قطبی به سمت چندقطبی حرکت می‌کند

حسینی در پاسخ به این پرسش که دلیل رفتارهای یکجانبه‌گرایانه آمریکا در مقطع کنونی چیست، گفت: من فکر می‌کنم که اگر بخواهیم برداشت جامع‌تری از اقدامات آمریکا داشته باشیم باید متوجه باشیم که هدف اصلی ایالات متحده در تلاش برای فعال سازی مکانیسم ماشه صرفا مقابله با ایران نیست بلکه مسئله فراتر از این موضوع است. فراتر از ایران اقدام آمریکا تلاشی برای بی‌اعتبار کردن قطعنامه‌های شورای امنیت در زمان‌هایی است که منافع آمریکا را تامین نمی‌کند.

وی ادامه داد: باز به طور جامع اقدامات آمریکا به معنای بی‌اعتبار کردن سازمان ملل متحد و شورای امنیت در تامین امنیت جهانی به صورت مشترک است. در این قالب اگر ما به موضوع نگاه کنیم فکر می‌کنم که  کشورها به خوبی نسبت به این خطر آگاه هستند و در حال تلاشند که ایالات متحده را  از ایجاد بدعت جدیدی که می‌تواند پایه‌های نظم و ثبات را در آینده مورد تهدید قرار دهد جلوگیری کنند. به همین دلیل است که  فکر می‌کنم که مایلند جلوی این اقدامات آمریکا را بگیرند و صرفا موضوع ایران نیست. اما موضوع ایران بهانه‌ای برای آزمایش کردن اراده بین‌المللی برای مقابله با آمریکا است.

آمریکا به یکجانبه‌گرایی اعتیاد دارد

این تحلیل‌گر ارشد مسائل بین‌المللی در پاسخ به این سوال که چه عواملی باعث شده آمریکا رویکرد یکجانبه‌گرایانه را در پیش بگیرد هم بیان داشت: من فکر می‌کنم اگر تاریخ سیاست خارجی آمریکا را مطالعه کنیم به سرعت متوجه می‌شویم که آمریکا در بخش بزرگی از تاریخ خود در قرن بیستم به صورت یکجانبه عمل کرده و تنها استثناهایی در این زمینه وجود داشته است. در تاریخ آمریکا عمده رفتارها انتخاب بین یکجانبه‌گرایی بیشتر و یکجانبه‌گرایی کمتر بوده ولی این رویه همیشه در تاریخ آمریکا وجود داشته است. آن چه که مهم است اینکه این یکجانبه‌گرایی آمریکا  امروزه به صورت بسیار عریان و به صورت حداکثر خودش مورد استفاده قرار می‌گیرد و در زمانه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد که رسیدن به امنیت و ثبات مستلزم بیشترین همکاری‌های بین‌المللی است. بنابراین این یک جانبه‌گرایی در این مقطع زمانی بسیار خطرناک‌تر است. 

حسینی افزود: من فکر می‌کنم که همه کشورها واقفند که ایالات متحده فارغ از دولت ترامپ و هر دولت دیگری سرکار بیایید نفوذ و کنترل خود را بر امور بین‌المللی و جهان از دست داده و جهان در حال حرکت به سمت  چند قطبی است. بنابراین مسئله اینجا است که آمریکا حاضر نیست بپذیرد که قدرت و نفوذ این کشور کاهش پیدا کرده و بایستی خودش را با این جهان چند قطبی سازگار کند. بنابراین رفتارهای آمریکا که در جهت نفی این تغییر است می‌تواند کاملا خطرناک باشد و منجر به کشکمش‌های غیرضروی در مورد ایران و در آینده در مورد چین، روسیه و حتی اروپای شرقی شود. من فکر می‌کنم که خطر به طور عمیقی فهمیده شده و حتی متحدان نردیک آمریکا یعنی اروپایی‌ها هم درصدد مقابله با این خطرند.

در آینده چندجانبه‌گرایی نقش پررنگی در حل مسائل بین‌المللی خواهد داشت

تحلیل‌گر مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری در مورد روندهای بین‌المللی در دهه‌های آینده هم گفت: ما تقدیری نداریم که امروز تعیین کند که کشورها در آینده یکجانبه عمل خواهند کرد یا به سمت چند جانبه‌گرایی حرکت خواهند کرد. این امر بستگی به میزان عمق درک رهبران جهان از اداره امور بین‌المللی و مشترکات بین‌المللی دارد. اما در عین حال وضعیت ساختار و توزیع قدرت در جهان به گونه‌ای است که ما هر دو را شاهد خواهیم بود. یعنی ما در مقاطعی  یکجانبه‌گرایی را از طرف تعداد بیشتری از قدت‌های بزرگ مشاهده خواهیم کرد و در مواردی شاهد چند جانبه‌گرایی خواهیم بود.

وی افزود: هر دوی این روندها می‌تواند اتفاق بیفتد اما اگر ما به مرحله‌ای برسیم که رهبران قدرت‌های بزرگ و متوسط درک مشترکی در مورد اهمیت چند جانبه‌گرایی داشته باشند قاعدتا میزان تکرار چند جانبه‌گرایی در حل و فصل مسائل بین‌المللی بسیار بیشتر از یکجانبه‌گرایی خواهد بود.