صرفه‌جویی نیم میلیارد مترمکعب آب، سهم کشاورزی در احیای دریاچه ارومیه

به گزارش ایرنا، در اواخر سال ۱۳۹۳ بحث آسیب کشاورزی آذربایجان‌غربی بر اثر خشک شدن دریاچه ارومیه به اندازه‌ای جدی شد که برخی از کارشناسان و نمایندگان مجلس شورای اسلامی پرداخت تسهیلات کم بهره و بلاعوض را به شاغلان در حوزه کشاورزی مطرح کردند.

در آن دوره متخصصان در حالی ادامه کشاورزی در منطقه به روش سنتی را در شرایط فعلی غیر ممکن و بسیار تاثیرگذار در کاهش ذخایر آبی عنوان کردند که یک مقاومت بی معنی از کشاورزان درتغییر الگوی کشت و مجهز کردن اراضی کشاورزی به سیستم آبیاری تحت فشار مشاهده می‌شد.

کشاورزان مهم‌ترین گروه بهره‌برداران منابع آبی هستند و داده‌های به دست‌آمده از مصاحبه‌ها در گذشته حاکی از آن است که اعتبار سیاست‌گذارمجری، نزد این گروه مخدوش شده بود؛ از نظر کشاورزان بار تدوام خشکی دریاچه ارومیه بر دوش نهادهای دولتی است که این اعتقاد مانعی بر سر راه اثرپذیری کنش‌گری محلی در راستای حفاظت از منابع آبی است و انفعال کشاورزان را به دنبال داشت.

همه این موارد سبب شد تا برای فرهنگی سازی مفهوم بسیار حیاتی مدیریت مصرف آب، فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه آغاز شود که نتایج مطلوبی چون جلب مشارکت جوامع محلی را به همراه داشت.

دیدارهای چهره به چهره، حضور و گفت و گوی کارشناسان با مردم روستاها در مساجد و هیات‌های مذهبی و مدارس تنها بخشی از اقدامات موثر فرهنگی ستاد احیا برای کشاورزان بود که سبب شد تا این آبادی‌نشینان با وجود محدودیت‌های مالی، برای بازگشت حیات دوباره به نگین آبی آذربایجان هر زحمتی را متحمل شوند.

آب برای برخی از کشاورزان حوضه آبریز این دریاچه مفهوم بسیار حیاتی و با اهمیت‌تر پیدا کرده و گویا فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی ستاد احیای دریاچه ارومیه با نتایج مطلوبی چون جلب مشارکت جوامع محلی همراه بوده است.

سبب لزوم مشارکت در طرح های ستاد احیای دریاچه ارومیه باعث شده است تا رفته رفته کشاورزان ارومیه ای نیز احساس مسوولیت کرده و یکی پس از دیگری سهم خود را از هزینه‌های تجهیز اراضی به شیوه‌های نوین آبیاری تقبل کنند.

افزایش اعتماد روستاییان به طرح‌های ستاد احیای

مصطفی قره باغی یکی از روستاییان اطراف دریاچه ارومیه با بیان اینکه اعتماد اهالی روستا به اقدامات ستاد احیای در تغییر الگوی کشت و نوع آبیاری اراضی کشاورزی افزایش یافته است، گفت: در اوایل روستاییان تمایلی به بهره‌مندی از کشاورزی نوین نداشتند چرا که آن را هزینه‌زا می‌دانستند ولی امروز این باور تغییر یافته و روستاییان نیز در کنار ستاد احیای برای کمک به حفظ ذخایر آبی همراه شده‌اند.

وی افزود: با وجود رعایت بسیاری از کشاورزان در میزان مصرف آب، متاسفانه برخی از کشاورزان با سرقت در مسیر هدایت آب به باغ‌ها سبب آسیب رسیدن به محصولات دیگر کشاورزان می‌شوند.

قره باغی بیان کرد: تقسیم‌بندی آب تا وقتی که کشاورزان از سواد، فرهنگ جمعی و مشارکتی بهره‌مند نباشند، پاسخگوی مشکلات نخواهد بود.

وی پیشنهاد داد که آب را از حالت استفاده عمومی در برخی از روستا خارج کنند و اجازه بدهند کشاورزان اراضی خود را با هزینه خود قطره‌ای کرده و از آب چاه استفاده کنند زیرا معتقد است که خرده مالکان نمی‌توانند از این شرایط و تسهیلات دولتی بهره مند شوند و از سوی دیگر نمی‌توان کشاورزان دیگر را برای تجمیع اراضی هماهنگ و همراه کرد.

این روستایی اظهار داشت: قطعه‌های زمین های ما کوچک هستند و اغلب کشاورزان حرفشان به مذاق هم خوش نمی‌آید؛ دولت یا اجازه تفکیک اراضی و فروش را ندهد یا اگر نمی‌توانند جلوی این اقدام را بگیرند اجازه بدهند ما با حفر چاه و قطره‌ای کردن آبیاری اراضی با هزینه خودمان در این زمینه حرکت کنیم.

مشارکت ۸۰ هزار کشاورز در احیای دریاچه ارومیه

مدیر هماهنگی ترویج سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: ۸۰ هزار کشاورز در شهرستان‌های مختلف استان ضمن آشنایی با اصول کشاورزی پایدار، در طرح احیای دریاچه ارومیه مشارکت کرده‌اند.

بیتا احمدیان افزود: طرح احیای دریاچه ارومیه از طریق مشارکت جوامع محلی در استقرار کشاورزی پایدار و حفاظت از تنوع زیستی با ابلاغ وزارت جهاد کشاورزی در ۸۳ روستای استان اجرا شده‌است.

وی اضافه کرد: در قالب این طرح که از سال ۱۳۹۳ با همکاری دولت ژاپن، دفتر حفاظت از تالاب‌ها، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جهاد کشاورزی اجرا می‌شود، در مجموع ۵۰۰ دوره آموزشی برای کشاورزان برگزار شده که بیش از یک‌هزار و ۳۲۰ نفر  نیز در این دوره‌های آموزشی شرکت کرده‌اند.

مدیر هماهنگی ترویج سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی با بیان اینکه این طرح یک برنامه محوری آموزش و ترویج در حوضه دریاچه ارومیه است، افزود: استقرار کشاورزی پایدار و استانداردسازی فرایند تولید محصولات کشاورزی از جمله اهداف اجرای این طرح به شمار می‌رود.

وی اضافه کرد: با توجه به مصرف حدود ۹۰ درصد منابع آبی حوضه آبریز دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی، یکی از مهمترین راهکارها انجام اقدامات لازم در راستای کاهش مصرف آب در این بخش است.

وی بیان کرد: بر اساس شاخص‌های بین المللی و در راستای مدیریت پایدار منابع آبی حوضه، طبق مصوبه کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، کاهش ۴۰ درصدی مصرف آب کشاورزی طی یک برنامه پنج ساله با انجام سیاست‌گذاری‌ و برنامه‌ریزی‌های لازم و با مجموعه‌ای از راهکارهای سازه‌ای و مدیریتی در جهت افزایش بهره‌وری و در راستای پایداری کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی تحقق خواهد یافت.

صرفه جویی ۵۵۸ میلیون مترمکعب آب کشاورزی

رییس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه طرح‌های ستاد احیای منجر به صرفه جویی در مصرف بیش از ۵۵۸ میلیون مترمکعب آب شده است، افزود: ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب از طریق استفاده از فنون علمی و فنی  و ۳۲۸ میلیون متر مکعب از محل کاهش دریافت از محل سدهای استان در حوضه آبریز دریاچه ارومیه بوده‌است.

 رسول خلیلی درباره محصولات کشاورزی تولیدی در آذربایجان غربی گفت: این استان ۸۳۰ هزار هکتار اراضی قابل کشت دارد که ۴۰۰ هزار هکتار اراضی دیم و ۳۱۰ هزار هکتار اراضی آبی و ۱۲۰ هزار هکتار باغات است که ۴۶ نوع محصول در این اراضی تولید می شود.

جلیلی ادامه داد: آذربایجان‌غربی با تجهیز یکهزار هکتار از اراضی کشاورزی خود به شیوه آبیاری نوین در فروردین و اردیبهشت سال ۱۳۹۹، استان پیشتاز کشور در این عرصه شد و تاکنون نیز یک‌هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی کشاورزی منطقه در سال جاری به این شیوه های نوآورانه تجهیز شده‌است.

وی با اشاره به اینکه از مجموع اراضی کشاورزی استان ۲۶۵ هزار هکتار برای اجرای طرح های آبیاری نوین مستعد هستند، اظهار داشت:  ۶۶ هزار هکتار آن به شیوه های نوین آبیاری در کشاورزی تجهیز شده‌است.

سنگ تمام دولت برای پرداخت تسهیلات به کشاورزان

معاون آب و خاک سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی با اشاره به حمایت های دولت از کشاورزان در تجهیز اراضی کشاورزی به سیستم آبیاری نوین، گفت: تسهیلاتی به متقاضیان در این راستا پرداخت می‌شود که براساس استاندارد اعلام شده برای هر هکتار زمین به روش آبیاری قطره ای ۱۷.۵ میلیون تومان یارانه دولتی تعلق می‌گیرد.

 علی اصغر زاده افزود: در زمینه آبیاری بارانی نیز ۱۰.۵ میلیون تومان کمک بلاعوض دولتی ارائه می‌شود و برای آبیاری کم فشار نیز به ازای هر هکتار ۷.۵ میلیون تومان تسهیلات بلاعوض دولتی پرداخت می‌شود.

وی گفت: تنها پروژه ای که در بخش کشاورزی هرگز متوقف نشده و اعتبارات آن از سالی به سال بعد منتقل می‌شود، بخش آبیاری نوین است .

وی اضافه کرد: در سال ۱۳۹۸ در آذربایجان‌غربی بیش از چهار هزار هکتار تجهیز اراضی به آبیاری نوین توسط کشاورزان اجرا شد که این امر سبب صرفه جویی آب در این استان شده است.

وی با اشاره به اینکه آذربایجان‌غربی با عملکرد یک‌هزار هکتار در ۲ ماهه اول سال جاری دارای رتبه اول کشور در این زمینه است، گفت: در این زمینه حمایت صددرصدی دولت وجود دارد.

معاون آب و خاک سازمان جهادکشاورزی آذربایجان‌غربی گفت: همچنین اگر کشاورزان اراضی خود را به صورت تجمیعی یا یکپارچه سازی به سامانه‌های نوین آبیاری تجهیز کنند تا ۸۵ درصد هزینه‌ها از سوی دولت پرداخت می‌شود و تنها ۱۵ درصد هزینه به عهده مالکان است.

هزینه ۲۷۵۰ میلیارد ریالی ستاد احیای در طرح‌های کشاورزی

رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه تاکنون بیش از ۲ هزار و ۷۵۰ میلیارد ریال برای طرح‌های کشاورزی احیای دریاچه هزینه شده، گفت: این مقدار اعتبار در چهار حوزه آب و خاک، زراعت، ترویج و باغبانی هزینه شده است.

سرخوش با بیان اینکه طبق آمار میزان مصرف آب کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه ۴۰ درصد کاهش یافته است، گفت: احیای دریاچه ارومیه نیازمند همکاری و همدلی همه جانبه است.

وی با قدردانی از روستاییان در حمایت از طرح‌های کشاورزی ستاد احیای دریاچه ارومیه، بیان کرد: این ستاد در کنار احیای نگین آبی آذربایجان در تلاش برای ارتقاء وضعیت معیشت کشاورزان است.

رییس دفتر استان‌های ستاد احیای دریاچه ارومیه توسعه روش‌های نوین آبیاری، انتقال آب با لوله، تهیه کاداستر اراضی و مطالعه و اجرای شبکه فرعی آبیاری و زهکشی را از مهمترین طرح‌های ستاد احیا دانست.

رصد وضع موجود و مقایسه آن با قبل از تشکیل ستاد احیا نشان می‌دهد که این ستاد نه تنها توانسته در اجرای طرح‌های خود موفق باشد بلکه نقش بسزایی در پیشبرد برنامه‌های سایر دستگاه‌های اجرایی و همراستا با احیای دریاچه گشته که در نهایت منجر به توسعه منطقه شده است.

روستاییان بیش از پیش در اجرای برنامه‌های ستاد احیا به دور از حاشیه سازی جریان مخالف دولت، آمادگی همکاری برای احیای نگین آبی آذربایجان را دارند و این به معنای افزایش اعتماد عمومی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه به دولت می‌باشد.

 میزان فعلی آب دریاچه ارومیه در مقایسه با کمترین میزان ثبت شده برای آن، نزدیک به هشت برابر شده که افزایشی بسیار قابل توجه به شمار می‌رود.

کمترین میزان آب دریاچه ارومیه در سال ۱۳۹۳ یعنی یک سال قبل از آغاز کار عملی ستاد احیای دریاچه ارومیه با ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب به ثبت رسید که هم اکنون با نگاه بلند دولت تدبیر و امید میزان آب این دریاچه بیش از چهار میلیارد مترمکعب است.