میادین نفتی غرب کارون به عنوان جوان‌ترین میادین نفتی ایران شناخته می‌شوند. تا آنجا که توسعه این میادین و افزایش ظرفیت تولید نفت از آنها به عنوان اولویت‌های اصلی وزارت نفت مطرح می‌شود. با توجه به این اهمیت، تولید نفت از ۵ میدان آزادگان شمالی و جنوبی، یاران شمالی و جنوبی و یادآوران در هفت سال گذشته از ۷۰ هزاربشکه در روز در مرداد سال ۱۳۹۲ به حدود ۳۷۰ هزاربشکه در روز افزایش یافته که نشان‌دهنده افزایش ۴۳۰ درصدی برداشت نفت از این میدان مشترک توسط ایران است.
با این حال وزارت نفت در تلاش است تا با اجرای قراردادهای نگهداشت و افزایش تولید، این رقم را افزایش دهد. همچنین با قراردادهایی که با دانشگاه‌های مطرح کشور به امضا رسیده، قرار است ضریب بازیافت از این میدان بیشتر شود.
به طور مثال از میدان آزادگان جنوبی که مطالعه افزایش ضریب بازیافت آن به انستیتو نفت دانشگاه تهران سپرده شده، خبرهای خوبی به گوش می‌رسد و برآوردها از افزایش ۱۰ واحد درصدی ضریب بازیافت از لایه سروک این میدان حکایت دارد.
اما تولید در میادین مشترک غرب کارون مشکلات دیگری را نیز به همراه دارد. اغلب این میادین بر روی تالاب هورالعظیم واقع هستند و از همین رو تجهیزات و تاسیسات نفتی باید بر روی این پهنه آبی مستقر باشند.
از همین رو در دولت دهم و در سال ۱۳۸۹ وزارت نفت وقت، به منظور انجام فعالیت‌های حفاری و بهره‌برداری، با مسدود کردن دریچه‌های خروجی از مخزن شماره ۲ به شماره ۳ و نیز انحراف زه آب‌های کشاورزی وارد شده به حوضچه شماره ۴، عملاً حوضچه‌ها یا مخازن ۳، ۴ و ۵ را به طور کامل خشک کرد. این اقدام علاوه بر صدمات جبران‌ناپذیر به اکوسیستم تالاب، کانون‌های ریزگرد را هم فعال کرد.
تا آنجا که در سال ۹۲ به گواهی تصویرهای ماهواره‌ای تالاب هورالعظیم به طور کامل خشک شده بود اما از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید، علاوه بر طرح دعوی قضایی علیه مجریان میادین غرب کارون، جلسات متعددی با حضور مقامات ارشد وزارت نفت برای بازگشایی دریچه‌های مخزن شماره ۲ به شماره ۳ برگزار شد.
در نهایت در سال آبی ۹۳ ـ ۹۴ و ۹۴ ـ ۹۵ در هر سال ۱.۸ میلیارد مترمکعب رهاسازی آب انجام شد. به این ترتیب آبگیری حوضچه شماره ۳ در اوایل دی ماه ۱۳۹۳ آغاز شد.
در خصوص مساحت آبگیری شده لازم به ذکر است تا سال ۱۳۹۲، حوضچه ها یا مخازن ۱ و ۲ دارای حداقل آب و شرایط ماندابی و مرگ اکوسیستمی بوده و مخازن ۳، ۴ و ۵ نیز کاملاً خشک شده بود. در حالی که بعد از آن علاوه بر اینکه دریچه‌های مسدود شده بازگشایی شدند، با نصب ۴۰ پل (کالورت) بر روی جاده‌های احداث شده، لایروبی ورودی‌ها به تالاب و جلوگیری از خروج آب تالاب به خارج از مرز، رهاسازی برنامه‌ریزی‌شده آب از سد کرخه، هورالعظیم جان تازه‌ای گرفت.
این آمارها در حالی نشان‌دهنده احیای تالاب هورالعظیم در دولت تدبیر و امید است که همواره منتقدان مسوولیت خشک‌شدن این تالاب در سال‌های پیش از ۹۲ را بر گردن دولت یازدهم و دوازدهم می‌اندازند.
اکنون تصاویر ماهواره‌ای تالاب هورالعظیم از مستندات غیرقابل انکاری است که به خوبی می‌تواند وضعیت تالاب را در مقایسه با قبل نشان دهد و از طریق آن می‌توان روند آبگیری را به صورت ماهیانه یا فصلی بررسی و مشاهده کرد.
مقایسه تراز آب تالاب هورالعظیم در سال ۹۸ با زمان مشابه در اردیبهشت ۹۷ نشان می‌دهد که ارتفاع آب به میزان دو متر و شصت و هشت سانتیمتر افزایش یافته است. بررسی داده‌های تراز آب این تالاب در ۳۰ سال گذشته نیز نشان می‌دهد که چنین افزایشی در تراز آب این تالاب در دهه ۹۰ میلادی بوقوع پیوسته است و می‌توان گفت که شرایط فعلی این تالاب از نظر میزان آب موجود در آن، مشابه شرایط بیش از بیست سال پیش است.
مقایسه تصاویر اخیر ماهواره‌ای از این تالاب در مقایسه با تصاویر اردیبهشت سال گذشته همچنین نشان‌دهنده گسترش پهنه آبی این تالاب است. تصاویر سال گذشته از این تالاب نشان می‌دهد که بخش عراقی این تالاب در قسمت‌های جنوبی کاملا خشک شده و در بخش شمالی نیز در حال خشک شدن است. با این همه، بخش ایرانی این تالاب با توجه به تغییر سیاست‌های کشور در خصوص تامین حق آبه این تالاب از سال ۱۳۹۳ شرایط بهتری یافته و آبگیری شده است.
این در حالی است که وزارت نفت ایران نه تنها تالاب را در سمت خود خشک نکرده بلکه در برداشت خود از این میادین مشترک از کشور همسایه نیز پیشی گرفته است.
به گفته بیژن زنگنه ایران در حالی روزانه ۳۷۰ هزار بشکه نفت از غرب کارون برداشت می‌کند که سهم عراق از برداشت از این میادین با وجود خشکی هورالعظیم در آن سمت، ۲۵۰ هزار بشکه در روز است.
لازم به ذکر است که این تالاب در سال‌های گذشته به دلیلی کمبود ورودی آب در مسیر نابودی قرار گرفته بود به طوری که بخش جنوبی آن کاملا خشک شده و تنها بخش شمالی آن باقیمانده بود که این موضوع نقش موثری در تشدید طوفان‌های ریزگرد در منطقه خوزستان داشت.
البته آبگیری در این تالاب در کنار فعالیت‌های توسعه‌ای صنعت نفت همچنان ادامه دارد و برای فصل تابستان حدود ۴۰۰ میلیون مترمکعب حقابه برای هورالعظیم در نظرگرفته شده بود که تنها در ماه‌های تیر و مرداد، ۲۶۷ میلیون مترمکعب از آن به عنوان حقابه تالاب از سد کرخه رهاسازی شده است.
بر اساس تحلیل تصاویر ماهواره‌ای در حال حاضر، بالغ بر ۹۲۹.۳ کیلومترمربع معادل ۶۶.۴ درصد سطح تالاب پوشیده از آب، ۳۴۱.۷ کیلومترمربع معادل ۲۴.۴ درصد پوشیده از گیاه و تنها ۱۲۸.۷ کیلومترمربع معادل ۹.۲ درصد پوشیده از خاک و خالی است، بنابراین بیش از ۹۰ درصد سطح تالاب آبگیری شده که این وضعیت در این فصل بی‌سابقه بوده و ناشی از برنامه‌ریزی دقیق خروجی‌سد در سال گذشته و ابتدای امسال در اسفند و فروردین‌ماه است که باعث آبگیری کامل تالاب هورالعظیم شده است.
نظر شما