دوره ریاست جمهوری «حسن روحانی» در حالی به سال پایانی خود رسیده‌است که بدون اغراق یکی از پویاترین بخش‌ها در دولت یازدهم و دوازدهم عرصه دیپلماسی و سیاست خارجی بود. امضای توافق هسته‌ای، تعامل با کشورهای منطقه و جهان، مقابله با روند ایران‌هراسی و پیشبرد سیاست‌های منطقه‌ای در کنار نزدیک‌تر شدن روابط تهران با قدرت‌های شرق به ویژه روسیه و چین از جمله نکات برجسته دولت روحانی بود.
۲دوره با یک دستور کار برای سیاست خارجی
تردیدی نیست که در دولت نخست روحانی تاثیر تلاش‌های وزارت امور خارجه بر همه عرصه‌های سیاسی، اقتصادی و حتی اجتماعی مشهود بود. امضای توافق هسته‌ای در سال ۱۳۹۴ با ده‌ها سفر و دیدار رسمی و غیررسمی میان نمایندگان ایران و گروه ۱+۵ به صورت گروهی یا مجزا قابل حصول شد. برجام پس از نزدیک به ۲۰ ماه مذاکرات فشرده به دست آمد و توانست بخش عمده‌ای از فشارهای بین المللی مخصوصا تحریم‌های آمریکا را برای مدت نزدیک به سه سال متوقف سازد.
دوره دوم ریاست جمهوری روحانی اما به نحو دیگری با موضوع سیاست خارجی و بحث هسته‌ای گره خورد. خروج «دونالد ترامپ» از برجام در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ به طور کلی همه شرایط را تغییر داد و عرصه تعاملی را که میان ایران و جهان پیش از آن برقرار شده بود به فشار حداکثری و تقابل آشکار واشنگتن با تهران تغییر داد. دستگاه دیپلماسی در دولت دوازدهم به طور ویژه به خنثی‌سازی دسیسه‌های کاخ سفید و مقابله با موج ایران‌هرسی آمریکا و متحدانش متمرکز شد.
نتیجه تحرکات دیپلماتیک ایران با محوریت موضوع هسته‌ای با گذشت بیش از ۷ سال ریاست جمهوری روحانی اکنون در شکست‌های مکرر کاخ سفید و انزوای واشنگتن در عرصه‌های مهم جهانی همچون شورای امنیت سازمان ملل نمایان می‌شود. آخرین نمونه‌های شکست آمریکا نخست در رای مخالف و ممتنع ۱۳ عضو شورای امنیت با متن قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران پدیدار شد. پس از آن هم تقریبا همه کشورهای عضو شورای امنیت به سوءاستفاده کاخ سفید از سازوکار حل اختلاف برجام تاختند و واشنگتن را به دلیل خروج از توافق دارای حقوق مشروع ندانستند.
انزوای آمریکا در تقابل با ایران
ریاست جمهوری روحانی در سال ۱۳۹۲ در حالی آغاز شد که دولت آمریکا به ویژه «باراک اوباما» رئیس جمهوری سابق این کشور در موضع قدرت قرار داشت و توانسته بود تقریبا همه قدرت‌های جهان را با خود علیه تهران هم‌نظر کند. به همین دلیل هیچ‌یک از درخواست‌ها و قطعنامه‌های مورد نظر کاخ سفید با مشکلی روبرو نشدند. اما اکنون دولت ایالات متحده در موضع ضعف و انزوای کامل حتی در میان متحدانش قرار گرفته‌است.
این دستاورد تنها برآمده از یک برداشت و انگاره داخلی نیست بلکه بسیاری از رسانه‌های غرب و حتی آمریکا به آن اعتراف می‌کنند. چند روز قبل شبکه خبری «سی.ان.ان» در گزارشی نوشت ایالات متحده در انزوا قرار گرفته‌است زیرا مخالفان و حتی متحدانش فعالسازی مکانیسم ماشه از سوی واشنگتن را رد کرده‌اند. در صحنه بین المللی دولت آمریکا تنها شده و همه باتلاش ایالات متحده برای بازگرداندن تحریم‌ها علیه ایران مخالفت می‌کنند. طبق این تحلیل نتیجه رفتارهای سیاسی و فشار حداکثری دولت آمریکا آن شد که دیگر کشورها به حامیان نظام مذهبی ایران تبدیل شوند. به نوشته سی ان ان در حالی که ترامپ برجام را بدترین توافق تاریخ می‌دانست اما اکنون می‌خواهد از بند حل اختلاف همان توافق نامناسب برای اهداف خود استفاده کند.
روزنامه «گاردین» نیز با اشاره به مخالفت ۱۳ عضو (از پانزده عضو) شورای امنیت سازمان ملل با رویکرد کاخ سفید تصریح کرد تحولات انزوای آمریکا را در تلاش‌هایش برای اقدام علیه ایران نشان می‌دهد.
این در حالی است که بنا بر اعتراف این روزنامه بریتانیایی، اعضای شورای امنیت به طور طبیعی در بیشتر مسائل خود را متحد آمریکا می‌دانند. دیپلمات‌ها در سازمان ملل اعتقاد دارند عمق انزوای آمریکا بازتاب سبک خشن این کشور در عرصه سیاست خارجی است.
حتی روزنامه صهیونیستی «هاآرتص» هم در تحلیلی عنوان داشت: تلاش ترامپ برای برقراری دوباره تحریم‌ها علیه ایران موجب انزوای ایالات متحده شده‌است. اگرچه این اقدام رئیس جمهوری آمریکا مورد قبول اسرائیل است اما به دلیل مخالف ۱۳ کشور در شورای امنیت تلاطم حقوقی سختی در این نهاد علیه آمریکا شکل خواهد گرفت.
طبق این تحلیل باور عمومی آن است که واشنگتن با بهره‌گیری از بند خاصی در برجام تلاش دارد فروپاشی این توافق را رقم بزند.
تارنمای شبکه آمریکایی «ام.اس.ان.بی.سی» صریح تر از دیگر رسانه‌های غربی به استیصال کاخ سفید اشاره کرد و نوشت: در موضوع ایران، ترامپ و پومپئو خود را منزوی و شکست خورده می‌بینند. این دو در یک پرونده مهم سیاست خارجی آمریکا فرایندی را رقم زدند که ایالات متحده و متحدانش به میزان قابل توجهی اطمینان برای موفقیت را از دست دادند. دونالد ترامپ که می‌خواست ایران را منزوی کند اکنون از نظم جهانی کنار رفته و ایالات متحده را به انزوا کشانده‌است.
به نوشته «اسوشیتدپرس»، وزیر امور خارجه آمریکا تاکید می‌کند آمریکا حق استفاده از مکانیسم ماشه را به رغم خروج از برجام دراختیار دارد اما اکنون کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان که معمولا با آمریکا هم عقیده بوده‌اند ، با چین و روسیه متحد شدند و اقدام آمریکا را غیرقانونی می‌دانند.
سیاست‌های منطقی جمهوری اسلامی که از آن با عنوان صبر استراتژیک هم نام برده می‌شد طرف مقابل به ویژه واشنگتن را به اتخاذ سیاست‌های غیرمنطقی و حتی عجولانه‌ای وادار کرد. این نوع رفتار نه تنها باعث سرگشتگی مقام‌های آمریکا شد بلکه تردیدهای جدی را در میان دیگر کشورها و متحدان واشنگتن ایجاد کرد. نتیجه خط مشی حساب‌شده ایران و دیپلماسی یکجانبه آمریکا، انزوای کاخ سفید بوده‌است.
نظر شما