تعدادی از انجمن‌های زیست محیطی خوزستان به تازگی با ارسال نامه‌ای به رییس جمهوری، نسبت به آنچه "کوتاهی مدیریت بحران در مهار آتش جنگلهای بلوط زاگرس" عنوان شده، اعتراض کرده و خواستار ورود آنها شده‌اند.
منطقه حفاظت شده شیمبار شهرستان اندیکا در شمال شرق خوزستان، بخشی از جنگلهای بلوط ناحیه زاگرس را شامل می‌شود و یکی از زیستگاه‌های اصلی گونه‌های باازشی چون پلنگ و خرس است. آتش سوزی در «کوه دلا» در این منطقه از روز جمعه ۲۴ مرداد آغاز شد و تا دوم شهریور به طول انجامید که رکورد طولانی‌ترین آتش سوزی جنگل‌ها را در امسال خوزستان تاکنون از آن خود کرد.
اداره حفاظت محیط زیست اندیکا و خوزستان وسعت این آتش سوزی را ۲۰۰ تا ۲۵۰ هکتار اعلام کرده‌اند. این مساله اعتراض دوستداران محیط زیست و انجمن‌های مردم نهاد را به دنبال داشته است.
مدیر انجمن دیده‌بان دوستداران محیط زیست مسجدسلیمان با بیان اینکه در مهار آتش جنگلهای شیمبار صد درصد کوتاهی صورت گرفته گفت: اگر در روزهای نخست برای خاموش کردن تلاش می‌کردند، آتش به راحتی قابل کنترل و مهار بود و به این گستردگی نمی‌شد.
امیر محرابی افزود: ما منکر زحمات متولیان امر نیستیم اما اطلاع رسانی مطابق انتظارات نبود؛ وقتی اداره شهرستانی توان خاموش کردن آتش را ندارد باید از ابتدا حقایق را می‌گفتند و درخواست کمک می‌کردند.
وی اضافه کرد: بر اساس شنیده‌ها حتی از پایگاه هوانیروز مسجدسلیمان که در نزدیکی محل آتش سوزی است، برای اعزام بالگرد درخواست کمک نشده بود، در حالی که سرعت در اختصاص بالگرد برای انتقال نیروها به دلیل سخت گذر بودن و کوهستانی بودن منطقه بسیار اهمیت دارد.
محرابی با انتقاد از کمبود امکانات برای مهار آـش گفت:تنها امکاناتی که وجود داشت آتشکوب و تعداد اندکی "دمنده" بود که برای این آتش سوزی کفاف نمی‌کرد؛ در این آتش سوزی فقط نیروهای محیط زیست و منابع طبیعی در منطقه بودند ولی برای چنین آتش سوزی بزرگی نیاز بود همه دستگاه‌های عضو ستاد بحران خوزستان بسیج شوند اما اداره کل بحران هیچگونه اقدامی در این زمینه نداشت.
این فعال محیط زیست اضافه کرد: تعدادی از اعضای سمن‌ها برای کمک به مهار آتش به منطقه رفتند اما بخشی از آنها به دلیل نبود راهنمای محلی نتوانستند به محل آتش سوزی صعود کنند، مثلا من به همراه ۹ نفر در روز چهارشنبه به منطقه رفتیم اما به خاطر نبود راهنمای محلی و نبود امکانات پشتیبانی نتوانستیم کاری انجام دهیم و ناچار به بازگشت شدیم.
وی ادامه داد: کوه "دلا" بسیار مرتفع و مسیر سخت گذر است و برای رسیدن به محل آتش سوزی باید ساعت‌ها پیاده روی کرد؛ سمن‌هایی که موفق به رفتن به محل آتش سوزی شدند نیز نارضایتی شدیدی داشتند، زیرا متاسفانه از افرادی که در عملیات مهار آتش کمک می‌کردند هیچگونه حمایتی نمی‌شود.
محرابی با بیان اینکه تصاویر زیادی از سوختن درختان این منطقه داریم، گفت:درختان زیادی در این آتش سوزی از بین رفتند، این جنگلهای بلوط خیلی باارزش و ثروت‌های کشور هستند که باید حفاظت شوند، ما رودخانه کارون را مدیون همین جنگل‌ها هستیم.
وی خواستار تجهیز شهرستان اندیکا به امکانات مهار آتش شد و تاکید کرد: تعدادی از انجمن‌ها نامه‌ای خطاب به حجت الاسلام رییسی رییس قوه قضاییه نوشته و درخواست ورود به مساله آتش سوزی در جنگلهای خوزستان و برخورد با مقصران را داشتیم که اکنون در حال جمع‌آوری امضا هستیم.
اختلاف در مساحت آتش‌سوزی
عضو شورای بخش چلو از توابع اندیکا همچنین آمار وسعت مساحت اعلام شده از سوی اداره کل محیط زیست خوزستان را تکذیب کرد و گفت: بیش از ۸۰۰ هکتار از مراتع و جنگلهای این منطقه در حادثه اخیر طعمه آتش شده و آماری که مدیران اعلام می‌کنند کمتر از واقعیت و نادرست است.
محمدرضا مردانی افزود: مناطقی که دچار آتش سوزی دارای بهره برداران عرفی است به همین دلیل از مساحت آتش سوزی مطلع هستیم، "گچه"، "تنگه نوروز"، "تنگه جولان" ، "تنگه چویل" ، "چال میشون" ، "رگ نسائی" و "داردون نصیرها" از جمله مناطقی است که دچار آتش سوزی شد که هر کدام از آنها بیش از یکصد هزار هکتار وسعت دارد.
وی با بیان اینکه این منطقه زیستگاه پلنگ است ادامه داد: با توجه به تراکم جنگل احتمال می‌دهیم این آتش سوزی به این زودی خاموش نشود و هر چند یکبار در بخشی از جنگل‌ها، شعله ور شود.
وی اضافه کرد: آتش سوزی در روز نخست فقط در منطقه "گچه" و در سطح کمی اتفاق افتاد که اگر از همان ابتدا مدیریت می‌کردند و جلوی پیشروی آتش گرفته می‌شد، حداکثر ۲۰ هکتار می‌سوخت.
به گفته وی اعزام بالگرد آبپاش کارآیی خاصی در مهار آتش نداشته و فقط مسوولان آمدند عکس گرفتند و رفتند.
مردانی دلیل آتش سوزی را اختلافات محلی دانست و گفت: با توجه به خسارت سنگین باید دستگاه‌های قضایی و اطلاعاتی برای شناسایی عاملان آتش سوزی اقدام کنند.
از گرمازدگی تا سقوط از پرتگاه
مسوول مهار آتش سازمان‌های مردم نهاد در شهرستان‌های مسجدسلیمان، لالی، هفتکل و اندیکا نیز با انتقاد از آنچه که کم کاری ستاد بحران در خاموش کردن آتش سوزی جنگلهای شیمبار نامید ، گفت: مسوولان ستاد بحران شهرستان باید از روز نخست در محل حاضر می شدند و امکانات بیشتری به منطقه اعزام می‌کردند.
محمد شهبازی با اشاره به کمبود امکانات برای مهار آتش افزود: اعزام بالگرد برای انتقال نیروها به محل آتش سوزی ضروری بود که این کار با تاخیر انجام شد؛ در این حادثه کمبود امکانات مشهود بود به طوری که محیط زیست تنها پنج "دمنده" داشت که ۲ دستگاه آن هنگام آتش سوزی خراب شد، و بالگرد آبپاش به دلیل ارتفاع و شیب زیاد منطقه کارایی لازم را نداشت.
نایب رییس انجمن دیده‌بان دوستداران محیط زیست مسجدسلیمان با بیان اینکه آتش سوزی از کنترل نیروها خارج شده بود، گفت: در این آتش سوزی سه نفر از جنگل‌بان‌ها به دلیل سقوط از پرتگاه و ریزش کوه دچار مصدومیت و شکستگی دست یا پا یا دنده شدند و گرمازدگی و ضعف جسمانی هم بارها برای افرادی که در محل بودند، اتفاق افتاد.
وی با بیان اینکه هشت روز برای همکاری در مهار آتش در منطقه بودم، ادامه داد: در این مدت ۲۰ تا ۳۰ نفر از اعضای سمن‌ها برای کمک رسانی حضور یافتند اما مشارکت اهالی منطقه بسیار کم بود و به دلیل اختلافات طایفه‌ای برای خاموش کردن آتش همراهی نکردند.
جای خالی فرمانده بحران
مدیر انجمن دوستداران طبیعت آوای کارون نیز گفت: ستاد بحران برنامه‌ای برای مهار آتش نداشته و به ارسال کمک‌های ناچیزی در حد مقداری آب و مواد غذایی اکتفا کرده بود که جوابگوی نیاز افراد در این حادثه نبود.
ایمان کاهکش افزود: فرماندار اندیکا مدتی پیش به دلیل کرونا فوت کرده و هنوز جایگزینی برای وی تعیین نشده، به همین دلیل مدیریت عملیات به فرمانداری مسجدسلیمان محول شده بود اما در این زمینه اهتمام جدی نشد.
وی اضافه کرد: مهار آتش سوزی موفقیت آمیز نبوده و حریق پیشروی زیادی کرد؛ وقوع آتش سوزی‌های مشابه در ماه‌های اخیر نیز بخشی از سرمایه‌های عظیم طبیعی و جنگلهای بلوط منطقه را نابود کرد.
سمن‌ها مطالبه غرامت می‌کنند
مدیر انجمن دوستداران طبیعت و محیط زیست خوزستان نیز خواستار محاکمه مقصران آتش سوزی در منطقه حفاظت شده شیمبار شد و گفت: سمنهای زیست محیطی خوزستان برای نابودی این جنگل‌ها درخواست غرامت می‌کنند.
هژیر کیانی با انتقاد از آنچه کم کاری صورت گرفته در مهار آتش در منطقه شیمبار، افزود: با وجود یک میلیون هکتار عرصه جنگلی در رویشگاه زاگرس در خوستان، اما ستاد بحران استان هیچ برنامه‌ای برای حفاظت از این جنگلهای باارزش ندارد.
وی با اشاره به لزوم اجرای یک برنامه جامع برای حفاظت از جنگلهای زاگرس و پیشگیری از آتش سوزی اضافه کرد: "طرح الگویی آبخیزداری در دهدز" به صورت پایلوت در ۱۶ هزار هکتار اخیرا به منابع طبیعی ابلاغ شده است که باید از سوی استانداری خوزستان حمایت شود؛ بر اساس این طرح با تجهیز ۶ روستا به امکانات مهار آتش، می‌توانیم ۲۰ هزار هکتار را در مقابل خطر آتش سوزی بیمه کنیم و در کمتر از یک ساعت (زمان طلایی) آتش را خاموش کنیم.
به گفته وی، ارزش اکولوژیکی هر درخت بلوط یک میلیارد تومان برآورد شده، بنابراین در صورتی که اندکی از ارزش این جنگل‌ها صرف نگهداری از آنها شود، می‌توان بخش زیادی را محافظت کرد.
وی با بیان اینکه نباید بگذاریم این گنجینه پنج هزار ساله نابود شود، ادامه داد: واگذاری امکانات ناچیز، همچون دادن پنج عدد آتشکوب به جوامع محلی، بیشتر به یک طنز شبیه است و باید تجهیزات لازم و بیمه حوادث برای جوامع محلی در نظر گرفته شود، زیرا سرمایه گذاری در بخش پیشگیری همیشه موفقیت آمیز بوده است.
متولی نیستیم
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی خوزستان اما از اظهارنظر درباره طولانی شدن روند مهار آتش خودداری کرد و گفت: منطقه حفاظت شده شیمبار زیر نظر سازمان حفاظت محیط زیست است و ما مسوولیتی در این زمینه نداریم؛ اما با توجه به وظیفه ای که در زمینه جنگل‌ها داریم در مهار آتش همکاری کردیم.
سرهنگ عزیز قلاوند افزود: در این راستا کارکنان منابع طبیعی هفت شهرستان در قالب ۹ گروه در منطقه حاضر شدند که ۲ نفر از نیروها نیز آسیب دیدند.
وی با اشاره به شرایط دشوار مهار آتش در کوه دلا، بیان کرد: خاموش کردن آتش در این کوهستان به دلیل داشتن ارتفاع و شیب بسیار، با وجود بالگرد و نیروی زیاد با دشواری‌هایی همراه است.
کوتاهی نکردیم
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان اما کوتاهی در مهار آتش جنگل های منطقه حفاظت شده شیمبار را رد کرد و گفت: این آتش سوزی به طور متناوب ۹ روز و متوالی ۶ روز طول کشید، به این صورت که پس از آتش سوزی نخست یک مرحله مهار آتش انجام و خاموش شد و پس از یکی دو روز دوباره شعله ور شد، اما با وجود حضور نیرو به اندازه کافی و به کارگیری بالگرد برای انتقال نیروها در روز اول و بالگرد آبپاش در طول پنج روز بعدی به خاطر سخت گذر بودن و جریان پیدا کردن آتش سوزی در تنگناها و شیب‌هایی که امکان دسترسی نه برای بالگرد و نه نیروی انسانی وجود نداشت ۶ روز طول کشید.
محمدجواد اشرفی افزود: پس از اطلاع از شروع آتش سوزی، در کمتر ازچهار۴ ساعت محیط بان‌های شهرستان در منطقه حاضر شدند و بقیه امکانات به تدریج ارسال شد، به طوری که نیروهای کمکی از ۶ شهرستان اعزام شدند؛ یگان حفاظت منابع طبیعی و تعدادی از سازمان‌های مردم نهاد نیز همکاری کردند، اما حضور جوامع محلی به دلیل کوچ عشایر کمتر بود.
وی مساحت درگیر آتش سوزی را ۲۰۰ هکتار بیان کرد و گفت: این مساحت به معنی سوختن جنگلهای زاگرس نیست، بلکه پوشش مرتعی زیراشکوب جنگل‌ها سوخته است؛ اگر چه خسارت دقیق این آتش سوزی هنوز برآورد نشده، اما بر اساس گزارش‌ها، درختان کمترین آسیب را دیدند (نه اینکه هیچ آسیبی ندیدند). طبق برآورد اولیه ۲۰۰ اصله درخت در این آتش سوزی آسیب دیدند که بیشتر درختان خشک یا بیمار بودند که مقاومت کمتری در مقابل آتش سوزی داشتند، البته به تعداد کمی از درختان بلوط نیز شوک‌هایی وارد شده اما از بین نرفتند و می‌توانند بازیابی شوند و به زندگی خود ادامه دهند.
اشرفی درباره درخواست نکردن بالگرد از پایگاه هوانیروز مسجدسلیمان، توضیح داد: روال درخواست بالگرد به این صورت نیست که مستقیم به مسجدسلیمان یا هلال احمر اهواز مراجعه کنیم؛ تمام بالگردها برای انجام فعالیت مهار آتش زیر فرماندهی مرکز هستند و از آنجا فرمان می‌گیرند که بنا به شرایط آتش سوزی، محیط زیست، منابع طبیعی و یا اداره کل بحران درخواست بالگرد می‌کند، در این مرحله از ساعت نخست شروع حادثه (ساعت ۱۹ یکشنبه) برای مدیریت بهتر آتش سوزی درخواست دادم، با توجه به اینکه بالگرد امکان پرواز در شب را ندارد، فردای صبح روز بعد، بالگرد هلال احمر برای انتقال نیرو، و از روز دوم بالگرد آبپاش از تهران به منطقه اعزام شد که پنج روز مستقر شد، البته به دلیل شرایط کوهستانی منطقه بالگرد آبپاش کارایی لازم را ندارد.
وی درباره کمبود امکانات نیز گفت: نمی‌خواهیم بگوییم همه چیز عالیست، ولی دستگاه "دمنده" داشتیم، تابستان امسال بالغ بر ۵۰ دستگاه دمنده برای خوزستان گرفتیم، در این آتش سوزی پنج دستگاه دمنده برای اداره اندیکا بود و شهرستان‌های معین نیز امکانات خود را به منطقه آورند که این عملیات جای تقدیر دارد و اگر تلاش این نیروها نبود، آتش خاموش نمی‌شد و سرایت بیشتر بود.
اشرفی در پاسخ به انتقادات، ادامه داد: خواهشم این است که قضاوت ناصواب صورت نگیرد؛ اظهارات افرادی که خارج از گود هستند و شرایط سخت را درک نکردند کمکی به محیط زیست نمی‌کند، بنابراین به جای اظهار نظر تئوریک و کتابخانه‌ای باید به واقعیت ها بپردازند و اخبار صحیح را از مراجع صحیح بگیرند و مطمئن باشند ما کمتر از آنها دلسوز نیستیم و علاوه بر علاقه به محیط زیست با توجه به اینکه شغل ما و آبروی ماست، تلاشمان برای مهار آتش بیشتر از افرادی است که قلم نقد و انتقاد دارند.
وی با بیان اینکه آتش سوزی در تمام دنیا صورت می‌گیرد، افزود: در آمریکا که بیشترین امکانات و تکنولوژی را دارد آتش‌سوزی جنگل ۲۰ روز طول می‌کشد و هزاران هکتار می‌سوزد؛ جنگلهای استرالیا سوخت و میلیون‌ها گونه گیاهی و جانوری از بین رفت، آیا می‌توانیم در این موارد بگوییم اگر زودتر واردعمل می‌شدند آتش خاموش می‌شد؟
نامه ۱۸ سمن به رییس جمهوری
۱۸ انجمن زیست محیطی خوزستان اخیرا در نامه‌ای به رییس جمهوری، رسیدگی فوری به بحران آتش سوزی در رویشگاه زاگرس و بازخواست مدیران قاصر برای آنچچه که نبود مدیریت صحیح و مهار آتش بیان شده را خواستار شدند که در بخشی از آن آمده است: ما سازمان های مردم نهاد محیط زیست و منابع طبیعی خوزستان با تاکید بر گفتمان آگاهی‌بخشی، پرسشگری و مطالبه‌گری محیط زیستی مبتنی بر سند ملی حفاظت از محیط زیست کشور ابلاغیه رهبر حکیم انقلاب و اصل پنجاهم قانون اساسی، ضمن هشدار نسبت به تداوم وضعیت موجود تقاضای رسیدگی فوری به بحران آتش سوزی در رویشگاه زاگرس و بازخواست مدیران قاصر برای عدم مدیریت صحیح و مهار آتش را داریم."
پس از شیمبار، ۲ آتش سوزی دیگر در جنگلهای اندیکا رخ داد که روز دوشنبه سوم شهریور خاموش شدند. آیا آتش در جنگلهای بلوط دوباره زبانه می‌کشد؟
گزارش از: نادره وائلی زاده
نظر شما