مهدی بلالی مود؛ پدر علم سم‌شناسی ایران

«من و همسرم از اتفاقاتی که در کشورمان رخ می‌داد، آن‌قدر متأثر شدیم که احساس کردیم، وظیفه ماست که برگردیم و کمک کنیم.» این سخنان مهدی بلایی استاد دانشگاه و متخصص سم شناسی است که از انگیزه برگشت خود به ایران بعد از آغاز جنگ تحمیلی حکایت دارد. به عبارتی روشن تر وی قهرمان جنگ از نوعی دیگر است. هرچند وی جراحت جنگی ندارد اما حرفه تخصصی و زندگی خود را وقف هم‌وطنانی کرد که از تاثیر سمی سلاح‌های شیمیایی استفاده شده در طول جنگ تحمیلی عراق علیه ایران(۱۳۶۷- ۱۳۵۹) صدمه دیده اند.

مهدی بلالی که جوایز متعددی در زمینه شیمی و فیزیک به وی اعطا شده بود در زمان آغاز جنگ، تنها ایرانی متخصص سم‌شناسی به شمار می رفت. در حقیقت در آن زمان وی مرکز سم‌شناسی پزشکی در بیمارستان دولتی شهر محل زندگی‌اش، مشهد را راه‌اندازی کرده بود. اندکی قبل از آغاز جنگ، او و همسرش که دندانپزشک کودکان بود، برای ادامه تحصیل به ادینبورگ در اسکاتلند رفتند. او تا اوایل ۱۳۶۱ خورشیدی دکتری خود را در رشته سم‌شناسی (تخصص درمانی) گرفت و مشغول به تدریس در دانشگاه ادینبورگ شد. در همین زمان بود که برای نخستین بار خبر استفاده از سلاح‌های شیمیایی به وسیله رژیم صدام علیه ایرانیان را شنید.

هرچند نیروهای رژیم بعث از گاز خردل و اعصاب در اوایل جنگ به طور آزمایشی استفاده کرده بودند اما از شهریور ۱۳۶۲ خورشیدی بود که بمب‌های گاز خردل گوگردی به طور مرتب علیه ایران به کار برده شد. تا پایان جنگ در مرداد ۱۳۶۷ خورشیدی در حدود یک هزار و ۸۰۰ تٌن گاز خردل گوگردی  علیه سربازان و غیرنظامیان ایرانی استفاده شد.

مهدی بلالی در ۱۳۶۲ خورشیدی هنگامی که تصمیم به اقدام عملی در کمک به مجروحان جنگی گرفت، ایشان و دیگر متخصصان حوزه درمان بلافاصله مشغول درمان و مراقبت از مصدومان شیمیایی ایرانی شدند. در آن زمان نه تنها ایشان، بلکه هیچ فرد دیگر تجربه‌ای در درمان قربانیان سلاح‌های شیمیایی نداشت. اما پزشکان و بیمارستان‌ها در عرض چند ماه خود را با شرایط وفق دادند. بلالی می‌گوید: «وظیفه اصلی من همکاری با کمیته پزشکی بیمارستان دولتی بود تا دستورالعملی را برای درمان قربانیان سلاح‌های شیمیایی تهیه کنیم.» ایشان و همکارانشان در مشهد، ۲ بیمارستان دولتی بزرگ یعنی بیمارستان‌های امام رضا و قائم را تبدیل به واحدهایی برای درمان مصدومان شیمیایی کردند.
او می افزاید: «هنگام وقوع حملات سنگین شیمیایی عراق علیه ایران در مرزهای غربی کشور، وسیله‌های ارتباطی بسیار ضعیف بود. من هر شب شیفت بودم و پزشکان حاضر در بیمارستان‌های صحرایی مرتب تماس می‌گرفتند تا در خصوص شیوه درمان مصدومان شیمیایی با من مشاوره کنند. در بمباران های اولیه تعداد زیادی از مصدومان شیمیایی، مستقیماً به بیمارستان ما در مشهد آورده شدند.»(۱)

زندگی نامه مهدی بلالی مود

مهدی بلالی مود در ۱۵ شهریور ۱۳۲۱ خورشیدی در مود بیرجند متولد شد. تحصیلات ابتدایی را در مود و زاهدان و متوسطه را در دبیرستان شوکتی بیرجند (خرداد ۱۳۴۰ خورشیدی) به پایان رسانید. تحصیلات دانشگاهی را ابتدا در رشته شیمی و سپس در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران آغاز کرد و در خرداد ۱۳۴۳خورشیدی به اخذ لیسانس شیمی و در خرداد ۱۳۴۹ خورشیدی به دریافت دکتری پزشکی نایل آمد.

وی در  اسفند ۱۳۵۱ خورشیدی به عنوان مربی پزشکی قانونی و مسمومین دانشکده پزشکی مشهد استخدام و مشغول به کار شد.

بلالی در اسفند ۱۳۵۴ خورشیدی استادیار و سرپرست بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) شد و در طول سال های ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ خورشیدی مدیریت امور آموزشی دانشکده پزشکی مشهد را نیز عهده دار بود.

وی در تیر ۱۳۵۷ خورشیدی جهت گذرانیدن دوره تخصصی سم شناسی بالینی در دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورگ به انگلیس رفت.

نامبرده درکوتاه ترین زمان ممکن به اخذ دکتری تخصصی (Ph.D) با درجه ممتاز در رشته فارماکولوژی و سم شناسی بالینی نایل آمد (تیر ۱۳۶۰). پس از دریافت تخصص درمان شناسی و فوق تخصص مسمومیت ها در مرداد همان سال با عنوان استادیار دانشکده پزشکی دانشگاه ادینبورک استخدام و در مرکز درمان شناسی و درمان مسمومین بیمارستان سلطنتی ادینبورگ مشغول به کار شد.

بلالی در دی ۱۳۶۰ خورشیدی با عشق خدمت به وطن و در شرایط جنگی به مشهد بازگشت و با عنوان استادیار و سرپرست بخش مسمومین بیمارستان امام رضا (ع) ، وابسته به دانشکده پزشکی دانشگاه مشهد مشغول به کار شد. در اردیبهشت ۱۳۶۴ خورشیدی دانشیار و در مهر  ۱۳۷۰ خورشیدی به مقام استادی گروه آموزشی بیماری های داخلی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد ارتقاء یافت.

پروفسور مهدی بلالی در تاسیس دانشکده علوم پزشکی بیرجند مشارکت داشته و از ۱۳۶۷ خورشیدی به عنوان عضو هیات امنای این دانشکده در مشهد همکاری کرده است. نامبرده از ۱۳۸۲ خورشیدی سردبیری مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند را عهده دار شد. (۲)

پروفسور بلالی در ۱۳۹۰ خورشیدی مفتخر به دریافت نشان دولتی پژوهش از رییس جمهوری وقت شد و همچنین بالاترین مدال افتخار از بنیاد بین‌المللی علوم پزشکی پروفسور یلدا و لوح افتخار از جامعه سم‌شناسی پزشکی آسیا و اقیانوسیه را نیز دریافت کرد.

مهدی بلالی و عشق به جانبازان شیمیایی

مهدی بلالی که همانگونه که گفته شد از قهرمانان گمنام جنگ تحمیلی به شمار می رود. درباره خاطرات خود با جانبازان شیمیایی گفته است: من بیمارانی داشتم که اهل شیراز، کرمان، ساری و بابل بودند و هنوز با من ارتباط دارند. یکی از آن مجروحان شیمیایی، مهندس مخابرات بود. نخستین موبایلی را که وارد مشهد شد، برای من آورد. شماره رندی است که اکثر جانبازان شیمیایی کشور آن را حفظ کرده‌اند. یکی از آشنایان به من می‌گفت، این شماره رندی است، آن را ۷میلیون تومان می‌خرم. به او گفتم این شماره را عزیزی به من داده است و آن را ۷میلیارد تومان هم نمی‌فروشم. این شماره متعلق به تمام جانبازان شیمیایی است. عشق من خدمت به جانبازان شیمیایی است. در طول هفته هم روزهای زوج به مطبم می‌روم؛ فقط برای رسیدگی به امورات جانبازان شیمیایی. از خدماتی هم که انجام داده ام یک خاطره شیرینی دارم از وصلت یک جوان بسیجی که جانباز شیمیایی بود با دختر یک درجه‌دار ارتش که او هم شیمیایی شد... جانبازان شیمیایی زیادی از شهرهای مختلف همچون زاهدان، بابل، ساری، گلستان و غیره گاهی به من سر می‌زنند و هیچ وقت دست خالی نمی‌آیند و برای ابراز محبتشان، سوغاتی آن منطقه را می‌آورند. من از ته دل جانبازان شیمیایی را دوست دارم، چون به‌خاطر آنها برگشتم. خوشحالم چون آنها باعث شدند که به وطنم برگردم و به کشورم خدمت کنم. اگر جانبازان شیمیایی نبودند، شاید هیچ وقت به ایران برنمی‌گشتم. برخی همکارانم که رفتند، گاهی به من ایراد می‌گرفتند که تو اشتباه کردی برگشتی درحالی‌که من به هموطنانم خدمت کردم و در سطح بین‌المللی هم کار کردم. یک عامل برگشت من به ایران، همسرم بود که می‌گفت چطور ما آخر هفته‌ها برویم، تفریح درحالی‌که مردم کشورمان در آتش جنگ دارند، می‌سوزند.(۳)

بلالی درباره جایزه سازمان منع گسترش سلاح‌های شیمیایی  و اختصاص آن به جانبازان شیمیایی نیز می گوید: بخشی از این جایزه را برای تهیه داروهای کمیاب جانبازان شیمیایی اختصاص دادم. ۴۵هزار یورو از این جایزه سهم من بود که بخشی از آن را به خرید داروهای جانبازان شیمیایی اختصاص دادم. جانبازان شیمیایی به برخی داروها شدیدا نیاز دارند از جمله اسپری «سرتاید» که گران است،‌ البته بنیاد جانبازان برای جانبازان ۷۰درصد به بالا این اسپری را تهیه می‌کند اما بقیه برای تهیه آن مشکل داشتند. تغذیه جانبازان شیمیایی بسیار مهم است و باید تغذیه مناسب و از مواد دارای پروتئین داشته باشند اما برخی جانبازان دچار مشکلات معیشتی و درمان مسمومیت با گازهای جنگی هستند به همین دلیل از مسوولان تقاضا دارم که به وضعیت این جانبازان بیش از پیش رسیدگی شود. این جانبازان بسیاری مظلوم هستند. شاید به ظاهر سالم باشند اما از درون، ریه و دیگر بخش‌های داخلی آنان آسیب‌دیده است و ما با زحمت و داروهای پزشکی می‌توانیم آنها را سرپا نگه‌داریم. (۴)

پروفسور بلالی مود صاحب تألیفات و انتشارات متعدد در زمینه‌های شیمی، سم‌شناسی پزشکی، درمان‌شناسی و مسمومیت‌ها شامل ۳۱ کتاب و منوگراف (تک نگار) به زبان‌های فارسی و انگلیسی و ۱۶۸ مقاله علمی در نشریات پزشکی و مجلات علمی داخلی و خارجی و ۲۹۸ خلاصه مقاله در کنگره‌های علمی و کنفرانس‌های پزشکی کشور و بین‌المللی به زبان‌های فارسی، انگلیسی و فرانسه می‌باشد. وی راهنمایی و مشاوره رساله‌های دکتری پزشکی، داروسازی، تخصصی و فوق تخصصی را در دانشگاه‌های داخلی و خارجی کشور عهده‌دار بوده‌است.

منبع:

۱.گفت و گوی مهدی بلالی مود با سایت موزه صلح ترجمه؛  یلدا خسروی‌

۲. سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی استان خراسان جنوبی

۳.زهره کهندل؛ گفت و گو با مهدی بلالی، شهریور ۱۳۹۵

۴. همان