المپیادهای علمی دانش‌آموزی، به عنوان مهمترین و ارزشمندترین رقابت‌های علمی جهانی در سطح دانش‌آموزی، میدانی است که محصلان ضمن نشان دادن توانمندی‌های فردی خود در آن، می‌توانند نماینده واقعی نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در سطح جهانی باشند و برای کشور افتخار کسب کنند. مقام معظم رهبری نیز در بیانات اخیر (یازدهم شهریور) خود برهمین موضوع تاکید و فرمودند که بایستی جایگاه ایران در این رقابت‌ها، باز هم بیشتر از گذشته ارتقاء یابد.
المپیادها، میدانی برای رقابت استعدادها
المپیادهای علمی دانش‌آموزی، رقابت‌هایی علمی است که برخی از شاخه‌های آن، سابقه‌ای طولانی دارد. در این مسابقات، دانش‌آموزان از سراسر جهان، به صورت فردی به سوالاتی خلاقانه و پیچیده پاسخ می‌دهند و در صورت کسب حد نصاب لازم می‌توانند به مدال‌های افتخار این مسابقات دست یابند. علاوه بر این، مجموع نتایج دانش‌آموزان یک کشور نیز به عنوان نتیجه نهایی کسب شده آن کشور اعلام و کشورها براساس نتایجی که به دست آورده‌اند، رده‌بندی می‌شوند.
المپیاد جهانی ریاضی، سابقه‌ای طولانی‌تر از شاخه‌های دیگر این مسابقات دارد و از سال ۱۳۳۸ در حال برگزاری است. پس از این المپیاد، به ترتیب المپیادهای جهانی فیزیک (از سال ۱۳۴۶)، المپیاد جهانی شیمی (از سال ۱۳۴۷)، المپیاد جهانی رایانه (از سال ۱۳۶۸)، المپیاد جهانی زیست‌شناسی (از سال ۱۳۶۹)، المپیاد جهانی فلسفه (از سال ۱۳۷۲)، المپیاد جهانی نجوم (از سال ۱۳۷۵) و المپیاد جهانی جغرافیا (از سال ۱۳۷۵) برای اولین بار برگزار شد و در چند سال اخیر نیز المپیادهای جهانی زبان‌شناسی، علوم نوجوانان، زمین‌شناسی و نجوم و اختر فیزیک (که با المپیاد نجوم متفاوت است) به این مسابقات اضافه شده‌است.
دانش‌آموزان ایرانی اگرچه در سال‌های قبل از انقلاب، حضوری در این مسابقات نداشته‌اند، اما پس از انقلاب اسلامی، دانش‌آموزان ایرانی با شرکت در برخی شاخه‌های این مسابقات، توانسته‌اند افتخارات فراوانی را برای کشور کسب کنند. کسب ۷۴۰ مدال طلا، نقره و برنز تا سال گذشته و به دست آوردن جایگاه‌های برتر در سال‌های مختلف حاصل تلاش دانش‌آموزان ایرانی در برخی از شاخه‌های این المپیادها بوده است. با این همه به نظر می‌رسد برخی از این شاخه‌های علمی کمتر با مشارکت تیم‌های دانش‌آموزی ایرانی همراه شده‌اند و جای آن دارد که برنامه‌های برای حضور دانش‌آموزان ایرانی در این شاخه‌ها نیز تدارک دیده شود.
کنکور، مانعی پیش روی قله‌های افتخار
طی سال‌های گذشته، تیم‌های المپیادهای دانش‌آموزی ایران، نتایج خوبی را کسب کرده‌اند. بطور مثال تیم دانش‌آموزی المپیاد شیمی ایران در سال ۱۳۹۸، با کسب چهار مدال ارزنده، جایگاه ششم جهانی را کسب کردند و در المپیاد جهانی ریاضی در همین سال نیز موفق به کسب شش مدال ارزشمند شده‌اند. کسب چهار مدال در المپیاد جهانی زیست شناسی و شهریورماه امسال نیز دستاورد دیگری از دانش‌آموزان ایرانی در این مسابقات بود. دانش آموزان ایرانی در آخرین حضور خود در المپیاد جهانی فیزیک در سال ۲۰۱۸ نیز توانستند به ۳ مدال نقره و ۲ مدال برنز به دست آورند.
مقام معظم رهبری نیز با تاکید بر همین نتایج روز یازدهم شهریورماه در بیاناتی در ارتباط تصویری با مسئولان آموزش و پرورش فرمودند که «جایگاه کشور در المپیادها باید بهبود و ارتقاء یابد؛ زیرا در سال‌های اخیر وضعیت ما برجسته نبوده است». اشاره رهبر انقلاب به نتایجی بسیار درخشانی است که ایران در سال‌های گذشته در شاخه‌های مختلف المپیادهای جهانی کسب کرده و توانسته بود به نتایجی بسیار خیره کننده برسد. بطور مثال ایران در المپیاد جهانی ریاضی در سال ۱۳۷۷ (۱۹۹۸) و در کشور چین تاپیه با کسب ۵ مدال طلا و یک نقره جایگاه اول جهان را کسب کرد و «امید امینی» دانش‌آموز ایران با بدست آوردن نمره کامل نفر اول این رقابت‌ها شد.
با این حال به نظر می‌رسد در سال‌های گذشته و با رشد مدارس غیرانتفاعی و اهمیت یافتن روزافزون کنکور سراسری به عنوان ملاک و شاخص اصلی تعیین جایگاه دانش‌آموزان در مسیر پیش‌روی تحصیلی خود و فشار روانی که برای موفقیت در این آزمون به آن‌ها وارد می‌شود، از اهمیت شرکت در المپیادهای علمی در کاسته شده است. اکنون بسیاری از دانش‌آموزان سال‌های ده و یازده دوره دوم متوسطه که به عنوان رده سنی دارای مجوز شرکت در المپیادهای علمی در ایران شناخته می‌شوند، ترجیح می‌دهند به جای آن که حدود یک سال درگیر مسابقات دشوار المپیادهای علمی شوند، خود را برای امتحانات نهایی و آزمون کنکور سراسری آماده کنند. همچنین بسیاری از مدارس نیز تمایل دارند دانش‌آموزان آن‌ها با کسب رتبه‌های برتر کنکور، افتخار آفرینی کنند تا اینکه بخواهند خود را برای شرکت در المپیادهای علمی آماده کنند. خانواده‌ها نیز به دلیل فشار روانی ناشی از کنکور و استرس‌های مربوط به این آزمون و صد البته هزینه‌های سرسام‌آوری که برای مدارس غیرانتفاعی و کلاس‌های آمادگی کنکور صرف می‌شود، بیش از هر چیز دانش‌آموزان را به سمت تلاش برای آمادگی در کنکور تشویق می‌کنند.
اکنون شرایط کلی اجتماعی به گونه‌ای است که عملکرد دانش‌آموزان بیش از هر چیز با موفقیت در کنکور سراسری سنجیده می‌شود و خانواده‌ها به هنگام ثبت نام فرزند خود در مدارس غیرانتفاعی، به دنبال بررسی نتایج این مدارس در آزمون کنکور هستند. این در حالی است که رشد شتابان مدارس غیرانتفاعی باعث شده است تا برخی از مدارس دولتی و نیمه دولتی که دو دهه پیش، به عنوان مدارس شاخص کشور شناخته می‌شدند، اکنون برای جذب دانش‌آموزان برتر با دشواری مواجه باشند. نکته جالب توجه این است که مدارس دولتی، استعدادهای درخشان و نمونه دولتی، مدارسی بودند که در زمان اوج موفقیت‌های دانش‌آموزان ایرانی در المپیادهای جهانی، این دانش‌آموزان را برای مسابقات مذکور آماده کرده بودند.
در نتیجه می‌توان گفت رونق بیش از پیش کنکور سراسری و سرمایه‌گذاری دانش‌آموزان و مدارس بر سر این آزمون حساس و مهم، از ارزش و اعتبار شرکت در المپیادهای علمی کاسته است و باید برای این مسئله چاره‌ای اندیشیده شود. اگرچه که برگزیدگان المپیادهای علمی داخلی و خارجی، می‌توانند از سهمیه‌های ویژه کنکور سراسری و همچنین امتیازات ویژه بنیاد ملی نخبگان بهره‌مند شوند. با این حال توان، ظرفیت و استعدادهای خاص دانش‌آموزان ایرانی، همیشه این فرصت را مهیا می‌کند که با ترغیب دانش‌آموزان به حضور در این المپیادها و حمایت از آنان، بتوان فرصت کافی برای درخشش نخبگان جوان ایرانی در این آزمون‌های ارزشمند بین‌المللی را فراهم کرد و پرچم ایران را بر فراز قله‌های علمی جهان به اهتزاز در آورد.
نظر شما