مجلس شورای اسلامی از نهادهای مهم و تاثیرگذار است که عملکردش نسبت مستقیمی با اداره بهتر کشور و در نتیجه رفع مشکلات در حوزه‌های مختلف دارد. علاوه بر عملکرد مجلس در حوزه نظارت و قانون‌گذاری، کارکرد این نهاد در ترتیبات داخلی خود هم مهم است چرا که نتیجه این ترتیبات را در خروجی نظارت و قانون‌گذاری مشاهده می‌کنیم.
از نگاه بسیاری از رای‌دهندگان و صاحبنظران مسائل سیاسی، مسئله شفافیت آرا یکی از همین ترتیبات است که باید اتفاق بیافتد و مبهم و غیرعلنی بودن رای نمایندگان باعث مشکلاتی می‌شود. نمایندگان مجلس یازدهم در این زمینه تلاش‌هایی را شروع کردند که البته این تلاش‌ها باید تا حصول نتیجه نهایی پیگیری شود.
اما مطلبی که کمتر به آن پرداخته شده مسئله جلسات غیرعلنی است که در مجلس رایج شده است. اهمیت این بحث، هم از حیث انتشار و شفاف‌شدن محتوای این جلسات بعد از رفع اضطرار و هم از حیث اصل خود همین جلسات است که قانون گذار در شرایط خاصی امکان تشکیل جلسات غیرعلنی در مجلس را ممکن دانسته چرا که در مجلس اصل بر علنی و شفاف بودن همه امور است.
چه زمانی می‌توان جلسه غیرعلنی تشکیل داد؟
اصل ۶۹ قانون اساسی در این زمینه آورده است: مذاکرات مجلس شورای اسلامی باید علنی باشد و گزارش کامل آن از طریق رادیو و روزنامه رسمی برای اطلاع عموم منتشر شود. در شرایط اضطراری، در صورتی که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای رئیس جمهور یا یکی از وزراء یا ده نفر از نمایندگان، جلسه غیر علنی تشکیل می شود. مصوبات جلسه غیر علنی در صورتی معتبر است که با حضور شورای نگهبان به تصویب سه چهارم مجموع نمایندگان برسد. گزارش و مصوبات این جلسات باید پس از بر طرف شدن شرایط اضطراری برای اطلاع عموم منتشر گردد.
طبق قانون اساسی قاعده برگزاری جلسات در مجلس به صورت علنی و با اطلاع مردم است که این امر هم با پخش مستقیم از رادیو صورت می گیرد اما قانون اساسی جلسات غیرعلنی را هم در این اصل پیش بینی کرده که تنها در صورت اضطرار مجلس می تواند جلسه را غیرعلنی کند.
اما بررسی عملکرد مجالس گذشته و مخصوصا مجلس دهم نشان می‌دهد که این شرط قانون اساسی یعنی مسئله اضطرار چندان رعایت نشده و مجلس در شرایط مختلف و در موضوعات گوناگون جلسات را غیر علنی برگزار کرده است. به عنوان مثال در مجلس دهم جلسه بررسی اتهامات پیرامون نماینده یکی از شهرستان‌ها که با کارمند یکی از نهادها درگیر شده بود به صورت غیرعلنی برگزار شد که هیچ توجیه قانونی و حقوقی نداشت.
آیین نامه داخلی مجلس در ماده ۱۰۲ خود مورد جلسات غیر علنی بیان می دارد که در صورت اضطرار که رعایت امنیت کشور ایجاب کند، به تقاضای کتبی رئیس‌جمهور یا یکی از وزرا یا ده نفر از نمایندگان، جلسه غیرعلنی تشکیل می‌شود. دراین‌صورت، تقاضاکنندگان ادله خویش را مبنی بر وجود شرایط اضطرار و اقتضای امنیت کشور و در نتیجه لزوم برگزاری غیرعلنی جلسه رسمی مجلس، حداکثر تا مدت پانزده دقیقه، متوالیاً و یا متناوباً در دو نوبت، ارائه و سپس یک نفر به عنوان مخالف حداکثر تا پانزده دقیقه صحبت میکند، در صورت تصویب دوسوم حاضران، کار رسیدگی در جلسه غیرعلنی ادامه می یابد، درغیراین‌صورت، جلسه به حالت علنی بازگشته و به روال عادی عمل خواهد کرد.
در تبصره ۲ این ماده هم آمده است: تشخیص رفع شرایط اضطراری برای انتشار مذاکرات و مصوبات جلسات غیرعلنی برای اطلاع عموم با مجلس است که با پیشنهاد حداقل ده نفر از نمایندگان و مذاکره به نحو مقرر در همین ماده، در جلسه غیرعلنی و تصویب اکثریت حاضرین در مجلس عملی میگردد.
شفافیت آرا و مساله جلسات غیرعلنی
با توجه به آنچه گفته شد، از منظر قانون اساسی و هم از نظر آیین‌نامه داخلی مجلس شورای اسلامی، جلسات غیرعلنی تنها در صورتی باید تشکیل شود که شرایط اضطراری آن هم در مورد امنیت کشور به وجود آمده است بنابراین در مورد هر موضوعی نمایندگان نمی‌توانند در خواست تشکیل جلسه غیرعلنی داشته باشند. از سوی دیگر در صورت وجود شرایط اضطراری و تشکیل جلسات غیرعلنی باید بعد از رفع اضطرار محتوای این جلسات و رای نمایندگان در مورد مصوبات احتمالی منتشر شود.
متاسفانه تا به امروز محتوای جلسات غیرعلنی و رای نمایندگان در این جلسات به صورت عمومی منتشر نشده و مشخص نیست آیا شرایط اضطراری جلسات غیرعلنی ادامه می‌یابد یا محتوای این جلسات طبق خواست قانون اساسی منتشر می‌شود. از سوی دیگر در طرح شفافیت آرا که در مجلس مطرح شده ماده و بندی در مورد شفافیت جلسات غیر علنی ذکر نشده که می تواند جزو نقایص این طرح باشد که شایسته است نمایندگان در کمیسیون تخصصی و صحن علنی این مورد را به طرح شفافیت آرا اضافه کنند.
همچنین مجلس یازدهم که شعار شفافیت را سرلوحه خود قرار داده نباید همانند دوره‌های گذشته مجلس، برای هر اتفاقی جلسه غیرعلنی تشکیل دهد بلکه تنها در صورتی این امر امکانپذیر است که شرایط آن طبق قانون اساسی رعایت شده باشد.
نظر شما