یاقوتی ملقب به «گل باخی» که سبکش رئالیسم است، پنجم دی سال ۱۳۲۷ در روستای کیوه‌نان شهرستان سنقر در استان کرمانشاه متولد شد؛ وی در زمینه داستان کوتاه و داستان بلند فارسی متون درخشانی خلق کرده و یکی از چهره‌های شاخص و مطرح در میان نویسندگان نسل دهه ۴۰ و ۵۰ ایران است.
عباس معروفی در نشریه گردون به دلیل جملات کوتاه، ادبیات قایم به ذات و به دور از تقلید او را چخوف ایران نامید؛ آواز کوه، داستان‌های آهو دره، قصه‌های زاگرس، آیین یارسان در اساطیر قوم کرد، حماسه بابک خرم‌دین، خرچنگ بلندپرواز، دهقانان، چراغی بر فراز مادیان کوه، افسانه‌هایی از ده‌نشینان کرد، گل خاص، پاجوش، مردان فردا، سال‌های پرخاطره، با بچه‌های ده خودمان، زخم، درخت خشک و باغ پرگل بخشی از آثار و پژوهش‌های این نویسنده برجسته کرمانشاهی است.
فایل صوتی کرماشان پادکست درباره استاد یاقوتی
مجموعه فایل‌های صوتی کرماشان پادکست در سری اول برای معرفی مشاهیر موسیقی و ادبی کرمانشاه به همت دانشجویان فرهنگ‌دوست و کانون شعر و ادب دانشگاه رازی کرمانشاه تهیه و منتشر می‌شود.
هفت پادکست منتشر شده به ترتیب درباره «سعید عبادتیان»، «علی الفتی»، «علی‌اکبر مرادی»، «کیهان کلهر»، «کیومرث امیری (لک‌امیر)»، «عباس جلیلیان (آکو)» و «علی‌اشرف نوبتی (پرتو)» تهیه و در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است.
علاوه بر معرفی بزرگان موسیقی و ادبیات کرمانشاه در این فایل‌های صوتی، استفاده از شعر، صدا، آواز و ساز این اساتید بر جذابیت‌های این مجموعه افزوده است.
برای تولید این پادکست‌ها یک تیم ۹ نفره فعالیت می‌کنند؛ «علی علیزاده» و «مهدی اکبریان» کار نویسندگی را انجام می‌دهند و «امین پیلوایه»، «روژین کاملی»، «هساره عباسی» و «امید جاویدنیا» گویندگان این مجموعه و «فرامرز فیض‌اللهی»، «علیرضا شهبازی» و «منا اسکندری» کار تدوین این پادکست‌ها را بر عهده دارند.
دسترسی به فایل‌های صوتی برای عموم مردم رایگان است و علاقه‌مندان می‌توانند با مراجعه به کانال تلگرامی به آدرس @shervaadab_razi از شنیدن بخشی از تاریخ فرهنگی استان کرمانشاه لذت ببرند.
در ادامه مختصری از زندگی هفت تن از بزرگان موسیقی و ادبیات کرمانشاه را بخوانید.
سعید عبادتیان
عبادتیان سال ۱۳۴۲ در شهرستان گیلانغرب به دنیا آمد؛ او با تأثیرپذیری از مهارت پدرش در روایت داستان‌های حماسی و عاشقانه کُردی و نیز دایی‌اش که نوازنده شمشال بود، از سنین کودکی به شعر علاقه نشان داد بطوریکه نخستین شعرش را در سن ۱۲ سالگی سرود.
او که از دهه ۶۰ به صورت جدی به فعالیت حرفه‌ای در زمینه ادبیات روی آورده بود تخلص «بانان» را برای خود برگزید که در زبان کردی به معنای آینده است؛ در سال ۷۰ ازدواج کرد و ۲۸ سال هم کارمند امور عشایری گیلانغرب بود.
اشعار سعید عبادتیان مملو از آرایه‌های ادبی به منظور توصیف طبیعت و استعاره‌های طبیعت‌گرایانه است به همین دلیل از سعید عبادتیان به عنوان شاعری رمانتیک یاد می‌شود که از سنت شعر کلاسیک کردی جدا شده و هم در معنا و هم در فرم متعارف شعر سنتی کردی جنوبی دست به نوآوری و ابتکار زده‌است؛ سبک شعری عبادتیان همچنین با موسیقی پیوند خورده و سبکی غنایی به شمار می‌آید.
«هه له لام بۊد، گومد کردم (درست در کنارم بودی، گمت کردم)»، «ساڵه‌یل له کیس چی (سال‌های از دست رفته)، «مهیلهم وه جی (به جایم مگذار)» و چند آلبوم صوتی و ترجه بخشی از آثار این شاعر کرمانشاهی است.
علی الفتی
الفتی سال ۱۳۵۶ در سرپل‌ذهاب به دنیا آمد و از شاعران کرد زبانی است که به ۲ زبان فارسی و کردی شعر می‌گوید و داستان هم می‌نویسد؛ در سال ۸۲ به واسطه اشعار کتاب خاکستری برندۀ جایزۀ سازمان ملی جوانان در غرب کشور شد و با کتاب «هوای هرات» یکی از کاندیدهای جایزه شعر نیما هم شد.
کتاب «سانه ناو» الفتی در نخستین فستیوال ادبی مولوی کرد در سنندج در خردادماه سال ۱۳۹۱ به عنوان برگزیده شعر کردی در پنج سال اخیر معرفی گردید؛ او داوری بیش از ده‌ها جشنواره معتبر منطقه‌ای و کشوری را در ۲ زبان کردی و فارسی انجام داده است و در کنار شعر به عنوان منتقد حوزۀ شعر نیز شناخته شده است.
آهوان ملل ، آنها از مرگ ترسیده بودند ، خاکستری ، هوای هرات ، سانه ناو و گه‌رمه‌شین بخشی از آثار علی الفتی است.
علی‌اکبر مرادی
علی اکبر مرادی زاده ۱۳۳۶ در شهرستان دالاهو، معلم، مقام‌دان، مقام‌خوان، آهنگساز، خواننده و نوازنده صاحب سبک تنبور است؛ در سن ۳۰ سالگی نواختن تمامی ۷۲ مقام موسیقی مقامی کردستان را با تنبور آموخت و از سال ۱۹۷۱ زندگی حرفه‌ای خود را آغاز کرد که از آن زمان تاکنون موفق به دریافت جوایز مهمی از جشنواره‌های ایرانی شده‌است.
وی در سال ۱۳۷۲ کار موسیقی خود را به صورت مستقل ادامه داد و جمع‌آوری، فراگیری و ثبت مقامات کهن تنبور را آغاز نمود. این مقامات (۷۲ مقام) سال‌ها بعد توسط خانه فرهنگ‌های جهان در پاریس و بعد از آن در ایران در چهار سی‌دی انتشار یافت، به گونه‌ای که باعث شد مرادی را برای جایزه «گرمی» کاندیدا کنند.
مجله معروف sing line مرادی را یکی از ۵۰ نوازنده برتر دنیا معرفی کرده‌است؛ مرادی همچنین در سال ۱۳۸۱ به پاس خدماتش از طرف شورای ارزشیابی هنرمندان کشور، وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، مدرک درجه یک هنری دریافت داشته است؛ وی همچنین در سال ۱۳۷۰ رتبه اول تنبورنوازی و لوح زرین و دیپلم افتخار تنبور را به دست آورد.
۷۲ مقام تنبور، کردانه، در آیینه آسمان، دو واله، آلبوم تنبور در ایران، مقامات مجلسی تنبور ، مهر و ماه ، نسیم و گندم‌زار ، سحر واران ، سماع مستانه ، تریکه هانه ، یار آسمانی ، پاییز و گلاریزان بخشی از آلبوم‌های این تنبورنواز برجسته کرمانشاهی است.
کیهان کلهر
کلهر زاده سال ۱۳۴۲ و اهل کرمانشاه ، موسیقی‌دان ، آهنگساز و نوازنده توانای کمانچه است ؛ او علاوه بر کمانچه تنبور ، سه‌تار و شاه‌کمان هم می‌نوازد.
کلهر با آلبوم‌های بی‌تو به سر نمی‌شود ، فریاد و باران به عنوان آهنگساز و نوازنده نامزد جایزه گرمی شده است؛ در در پنجاه و نهمین مراسم جایزه گرمی، کیهان کلهر به همراه گروه جاده ابریشم به رهبری یویوما توانستند با آلبوم "sing me home" موفق به کسب جایزه گرمی بهترین موسیقی جهانی شوند
در چهارمین جشن سالانه موسیقی ما که در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۹۶ در تالار وحدت تهران برگزار شد، از کیهان کلهر به پاس یک عمر فعالیت هنری تقدیر به عمل آمد؛ او نخستین نوازنده ایرانی است که برنده جایزه معتبر جهانی «وومکس» در سال ۲۰۱۹ شد کیهان کلهر، جایزه هنرمند برتر سال ۲۰۱۹ در فستیوال جهانی موسیقی وومکس را در تاریخ ۵ آبان ۱۳۹۸ در کشور فنلاند دریافت کرد. او این جایزه را به محمدرضا شجریان تقدیم نمود.
کیومرث امیری ( لک‌امیر )
کیومرث امیری کله‌جویی متخلص به « لک‌امیر » سال ۱۳۳۸ در روستای کله‌جو بخش سرفیروزآباد متولد شد ؛ این شاعر و نویسنده چند سالی است با شعر و صدای لکی در مناطق لک‌نشین محبوبیت زیادی را کسب کرده است.
لک‌امیر علاوه بر شاعری ۱۲ سال هم به عنوان روزنامه‌نگار در دنیای رسانه قلم زده است و این در حالی است که چندین فیلم‌نامه را هم نوشته که از شبکه‌های مختلفی تولید و پخش شده است.
نام او با دکلمه شعر بیستون و چند شعر لکی دیگر بر سر زبان‌ها افتاد و شهرت فراوانی کسب کرد .
مرثیه‌ای برای تو ، گورستان یخ‌زده و افسانه‌های لکی بخش دیگری از آثار لک‌امیر است که در قالب کتاب منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفته است.
عباس جلیلیان ( آکو )
عباس جلیلیان ملقب به « آکو » سال ۱۳۵۰ در شهرستان اسلام‌آبادغرب متولد شد؛ این نویسنده ، فرهنگ‌نویس و پژوهشگر فولکلور استانهای غرب ایران ، بیش از هر چیز به سبب نگارش فرهنگ کردی – فارسی شناخته شده است که تاکنون جامع‌ترین فرهنگ در زمینه کردی است.
آکو همچنین نویسنده نخستین رمان به کردی جنوبی به نام « ئاگرمه‌لووچ » است ؛ او در پاییز سال ۱۳۹۸ برنده جایزه ادبی باشور شد ، این جایزه هر ساله توسط مرکز فرهنگی و نشر باشور به یک نفر در حوزه زبان و ادبیات کردی اهداء می‌شود.
تاریکخانه ، زه‌رینه و سیمینه ، فرهنگ باشور ، ئاگرمه‌لووچ و کوردیکا بخشی از آثار عباس جلیلیان است.
علی‌اشرف نوبتی ( پرتو کرمانشاهی )
علی‌اشرف نوبتی متخلص به پرتو کرمانشاهی ۶ مهر سال ۱۳۱۰ در کرمانشاه متولد شد ؛ این شاعر مطرح کرمانشاهی به هر ۲ زبان فارسی و کردی شعر سروده است و در تیر ماه سال ۱۳۹۸ در کنگره مشاهیر کرد از ایشان به عنوان یکی از مفاخر زنده کرد تقدیر شد.
پرتو در زمینه اشعار کردی موفق شده تا ضمن سرایش شعر کردی بر وزن عروضی، به لحاظ زبانی نیز خلوص زبانی را حفظ کرده و برای انطباق شعر خود با عروض واژگان فارسی را وارد شعر خود نکند
در رابطه با اشعار پرتوی کرمانشاهی چندین کتاب و مجموعه مقاله مانند سلطانی ، سها ، پژواک کوچه باغی ها ، شعرها ، نامه ها ، نوشته ها و نگاهی به احوال و آثار پرتو کرمانشاهی ، نگاشته و به چاپ رسیده است.
غزل ئه‌رمه‌نی (ارمنی) باشد که توسط چند تن از خوانندگان کرد نیز به آواز خوانده شده است.
